MUHAMMED'İN EŞLERİ VE CARİYELERİ - 2

Yazan: A.Kara

MUHAMMED'İN EŞLERİ VE CARİYELERİ - 2
Zifafa Gir[e]medikleri
(Muhammed'in İsteyip Evlenemediği, Nikahı Tamamlanamayan, Vazgeçtiği, Boşadığı ve Kendini Muhammed'e Bağışlayan-Hibe Eden Kadınlar)

Bölüm 1 için tıklayınız.

Bu çalışmada Buhari, Müslim, Tirmizi, İbn Sad, İbn İshak, İbn Hişam, Ahmed ibn Hanbel, Nesai, Ebu Davud gibi İslam kaynaklarında Muhammed'in eşleri ve cariyeleri hakkında yazanları özetleyerek sizlerle paylaşacak ve sizlerin fikirlerini öğrenmek istediğim için yazının sonunda konuyla ilgili birkaç soru yönelteceğim.

Önce 2 maddelik bilgilendirmede bulunayım:

1) Kaynaklardan bizzat kendiniz de açıp okuyabilirsiniz, ne yazıyorsa onları paylaşacağım. Bu yüzden "yalancı, iftiracı" gibi sözler sarf edecek veya tehdit mesajları yazacaksanız lütfen hemen şimdi bu içerikten çıkın.

2) Eğer "Hazreti" gibi yüceltici ya da "Allah ondan yazı olsun" anlamına gelen "radıyallahu anh" gibi terimleri kullanmamayı saygısızlık, terbiyesizlik olarak görüyorsanız, insanların sizin kutsalınız hakkında konuşurken onu yüceltmek, övmek ya da ona dua etmek zorunda olduğunu düşünüyorsanız yine tekrarlıyorum, lütfen hemen şimdi bu sayfayı kapatın.

Önceki bölümde nikahı tamamlanan ve ilişki yaşadığı eşlerine listelemiştim. Şimdi ikinci bölümde yine Buhari, Müslim, Tirmizi, İbn Sad, İbn İshak, İbn Hişam, Ahmed ibn Hanbel, Nesai, Ebu Davud gibi İslami kaynaklarda yer alan bilgilerden yola çıkarak sonuçlanmayan evlilikleri, boşadığı kadınları, kendini Muhammed' hibe eden veya Muhammed'in istediği ama nikahlanamadığı kadınlara değineceğiz. 

● EŞİ | el-Kilâbiyye || 630

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

el-Kilabiyye'nin kim olduğu ihtilaflıdır. Kimilerine göre Fâtıma bint ed-Dahhâk, kimilerine göre Amre bint Yezid, Âliye Bint Zübyân ya da Seba bint Süfyan'dır. Fakat Fâtıma bint Dahhâk olduğu görüşü ağır basmaktadır.

Hakkındaki çeşitli rivayetler vardır.

Kimi rivayetlere göre kadın kendini sakındığı ya da "Senden Allah'a sığınırım" dediği için Muhammed onu boşamıştı. Ağzına hayvan pisliği alır ve “Ben kötü biriyim.” derdi. Bazı rivayetlerde Muhammed eşlerinin yanına girerken kadının "ben kötü biriyim" dediği yazdığı gibi, Muhammed'in eşlerini onlardan ayrılabilecekleri konusunda muhayyer kıldığında kadının kavmine geri döndüğü için Muhammed'in onu boşadığı yer alır.

Kadının alaca hastalığına yakalanmasından dolayı ondan boşandığı söylendiği gibi boşanmaya dair bir diğer nedenin mescide gelen erkeklere bakması, onları izlemesi olduğu yazar. Söz konusu rivayete göre Muhammed'in diğer eşleri ona bu durumdan bahsettiklerinde "siz taşkınlık yapıyorsunuz" diye cevap vermişti. Eşleri "Biz onu, bu durumdayken sana gösterelim mi?" deyip kadını mescide gelen erkekleri izlerken gösterdiklerinde Muhammed onu boşamıştı. Mescide girenleri izlediği söylenen bu kadından Âliye Bint Zübyân olarak bahsedildiği de olmuştur.

Kilabiyye 60 yılında ölmüştür.

[Kaynaklar: Ebu Cafer Taberi cilt 39, s. 165; İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4968; (İbn İshak, 2004: 286; İbn Hişâm, 2006: IV, 401; İbn Habîb, s. 93, 96; Mâverdî: IX, 62; Hâkim, 1990: IV, 38; İbnü’l-Esîr, 1972: XII, 103; Nesâi, 5610; İbn Sa’d: 2001: X, 136-37; bab 4968; İbnü’l-Esîr, 1991: II, 285; Al-Tabari, Vol. 9, p. 136-139; A.g.e., vol.39, pp. 186-188; Belâzurî, 1996: II, 97-98; Askalânî, Telhîs, III, 140]

● EŞİ | Gıfarlı Kadın

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Açık şekilde bahsedilmediğinden kadının adı bilinmemektedir fakat Belazuri bu kadının yukarıda bahsettiğimiz kadınlardan Amre bint Yezid olduğunu rivayet etmiştir. İbn İshak ve İbn Kesir'in yer verdiğine göre Muhammed mehirini ödeyerek nikah kıydığı kadınla zifafa girdiğinde ona elbisesini çıkarmasını, soyunmasını söylemişti. Kadın soyunduğunda göğsünün kenarında alacalık hastalığının izini gören Muhammed, kadının hasta olduğunu fark edince "Elbiseni al ve giyin" diyerek sabah olduğunda mehrini vererek ailesinin yanına göndermişti. 

[İbn İshak, 2004: 286; İbn Kesîr, 1994: V, 497; Belâzurî, 1996: II, 94;]

● EŞİ | Şenba binti Amr el-Gıfâriyye

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Muhammed'in nikahlandığı Şenba'nın kabilesi olan Gıfâr, Kureyza kabilesinin müttefikiydi. Kadının Kureyza kabilesinden olduğu ve kabilesi yok edildiğinden soyunun bilinmediğini ya da Kinane kabilesinden olduğunu iddia edenler de vardır. 

Rivayete göre kadın Muhammed'in evine girdiğinde adet olmuştu. Muhammed'in oğlu İbrahim'in öldüğünü gördüğünde "Eğer o peygamber olsaydı en sevdiği kişi ölmezdi" dediği için Muhammed onu boşamıştır.

[Kaynaklar: Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), vol 9, p. 153; İbnü'l Esir, Kamil, II, 309; İbn Kesir, Siret, IV, 580]

● EŞİ | Esmâ bint Nu'mân || 630

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Muhammed, Haziran 630'da Kinde kabilesinden güzelliğiyle meşhur bir prenses olan Esma bint Nu'man ile evlenmişti. Rivayete göre en-Nu'man, Muhammed'in yanına gelmiş ve ona "“Ey Allah’ın Rasûlü! Seni Arapların en güzel dul kadınıyla evlendireyim mi? O, amcasının oğluyla evliydi. Eşi ölünce dul kaldı. Seninle evlenmek ve sana gelmek istiyor.” demiş, Muhammed'de kabul ederek 4.000 dirhem verebileceğini belirtmiş, Kinde kabilesi bu mehir tutarını az bulunca Nu'man ona mehirden kısmamasını söylemişti.

Muhammed cevaben "Ben eşlerime bundan fazla mehir vermedim. Kızlarım da bu miktardan fazla mehir almadılar." deyince Numan 4.000 dirheme razı olmuş, eşini alıp getirmesi için birini göndermesini söylemiş, bunun üzerine Muhammed, Esma'yı getirmesi için Ebu Useyd es-Sa'idi'yi göndermişti.

Esma henüz yeni Müslüman olduğundan düzgün örtünmemiş, bu yüzden Useyd onu uyarmış "Resulullah'ın eşlerini başka bir erkek göremez" demiş, orada 3 gün konakladıktan sonra örtü içindeki kadını bir deveye bindirerek Medine'ye getirmişti. Onu gören kadınlar hoş geldin diyerek karşılamış, güzelliğinden bahsetmiş, böylece geldiğinin ve Muhammed'in onunla evlendiğinin haberi Medine'de yayılmıştı.

Rivayete göre bunu duyan Ayşe “Rasûlullah (sas) yabancılarla evlenmeye başladıysa bu demektir ki, yakında bizden yüz çevirecektir.” diyerek Muhammed'in eşlerini teyakkuza geçirdi. Gelini hazırlamaya giden eşleri kadını görünce çok güzel olmasından dolayı kıskançlığa kapılmış, ona tuzak kurmuş ve "“Sen bir kraliçesin, şayet istersen Râsulullah (sas)’tan istediğini alırsın. Onun yanında değerin büyük olur. Bunun için de senin yanına girdiğinde ondan Allah’a  sığındığını söyle.” demişlerdi. 

Esma'nın cinsel ilişkiye hazır olduğu haberi üzerine Muhammed yanına vardı, örtüyü kaldırıp elini ona uzattığı an Esma "Senden Allah'a sığınırım" deyince Muhammed öfkelenerek "“Benden Allah’a sığındın, öyle mi? Haydi ailene geri dön!” demişti. Kızgın bir şekilde dışarı çıkmış ve Ebu Useyd'e "Bu kadına razikiyye kumaşından iki kat giysi ver ve onu ailesine geri götür" demiş, orada bulunanlar "ona hile yapıldı, o çok genç ve tecrübesizdir" dediyseler de kararından vazgeçmemişti. Esma daha sonra Ümmü Seleme'nin bir erkek kardeşi ile evlenmişti.

[Kaynaklar: İbn Sa’d, 2001: X, 138-140; bab 4969; İbn Habîb, s. 94-95; Ebû Davud no: 2107; İbn Hişam, 2006: IV, 401; Buhârî, 4955; İbnü’l-Esîr, 1991: II, 285; Rûdânî, 2011: IV, 18; Belâzurî, 1996: II, 94]

● EŞİ | Kuteyle Bint Kays || 632

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Kuteyle, Muhammed'in Kinde kabilesinden evlendiği bir diğer kadındır. Rivayete göre el-Eş'as, Esma'nın sözü sonrası onu geri gönderen ve kızgın olan Muhammed'in yanına gelerek ona "“Ya Resûlullah! Bu seni üzmesin, seni güzellik bakımından bir benzeri daha olmayan biriyle evlendireyim mi?” diye sorar. Muhammed "Kim?" diye sorunca " Eş'as "Kız kardeşim Kuteyle" diyince Muhammed kabul ederek "Onu eş olarak aldım" der.

Bunun üzerine adam, Kuteyle'yi almak için Hadramevt'e gitti, onu alıp Yemen'den dönmeye koyulduğu sırada Muhammed'in öldüğü haberini duyar. Akabinde kız kardeşini memleketine geri götürür, kendisi de kız kardeşi de İslam'ı terk ederler. Kadının dinden çıkmasıyla nikah da bozulmuş olur. Daha sonra kadın Kays b. Mekşuh ile evlenir.

Başka rivayetlere göre kadın ve kabilesi toplu halde İslam'ı terk eder, daha sonra onunla İkrime b. Ebu Cehil evlenince Ebubekir tepki gösterir. İkrime, Ebubekir'e, onun Muhammed'in hanımlarından olmadığını, çünkü Muhammed'in ne ona örtünmeyi emrettiği ne de muhayyer bıraktı, irtidat ettikleri için Allah onları peygamberden uzak kıldı" der.

[Kaynaklar: İbn Sa’d: 2001: X, 142; bab 4970; İbnü’l-Esîr, 1991: II, 285; İbn Habib, s.95]

● EŞİ | Müleyke bint Ka'b el-Leysi || 630

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Ailesi Mekke'nin Müslüman istilasına karşı direndiği için büyük kayıplar vermiş, babası bu sırada Halid b. Velid tarafından öldürülmüştü. Muhammed'in tıpkı Ayşe gibi oldukça küçük yaşta evlendiği biriydi.

Rivayete göre Ayşe, Müleyke'nin yanına gidip ona "Babanın katiliyle evlenmekten utanmıyor musun?" deyince korkmuştu. Akabinde Muhammed bu durumdan dolayı onu boşamış, insanlar bu boşamadan sonrası Muhammed'e "O daha yaşı küçük biridir. Bunu (olanları) anlamış da değildir ve kandırılmıştır. Onu nikahına geri al" demişlerse de Muhammed onunla tekrar evlenmemişti.

Bunu üzerine kızı Uzreoğulları'ndan biriyle evlendirmişlerdi.

Yani rivayetten anlaşılıyor ki kız çok küçük yaşta olduğundan olanları kavrayacak durumda değildi.

Başka bir rivayete göre asla boşanma olmamış, Muhammed, Hicri 8.yılı, Ramazan ayında evlendiği Müleyke ile gerdeğe girmiş ve Müleyke birkaç hafta sonra ölmüştü.

[Kaynaklar: Ebu Cafer Taberi cilt 39, s. 165; İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4971; 2001: X, 143; Askerî, 1994: s. 84; İbn Hişam, IV, 49-50;]

● Şerâf binti Halife

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Şeraf, Dihye'nin kız kardeşiydi. Havle bint Huzeyl ölünce Muhammed'in Şeraf ile evlendiği fakat onunla gerdeğe girmediği rivayet edilir.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4982]

● Sebâ bint Esma b. Salt (Senâ)

< BİRLİKTELİKLE SONUÇLANMAYAN EVLİLİKLER VEYA BOŞADIKLARI

Belazuri, İbn Habib ve Taberi aynı zamanda Sena olarak bahsedilen kadının Muhammed ile evlendiğini fakat ona yetişemeden öldüğünü rivayet eder.

[İbn Habîb, Belâzurî, 1996: II, 97-98; Belâzurî, Ensab, I, 463; Taberî, 1407: II, 214; İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4973; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), Vol. 9, pp. 135-136; A.g.e., Vol. 39, p. 166.; Saad (Bewley) 8:106-107; İbn Esir, Kamil, II, 309]

● Leyla Bint Hatim (Hutaym)

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Bu Muhammed'in eşlerinin kıskançlığından dolayı başlamadan biten ilişkilerdendir. Leyla, sırtını güneşe vermiş şekilde oturan Muhammed'in yanına gelip eliyle sırtına vurur, Muhammed "bu kimdir?, bunu siyah (kurt/yılan) yesin" der. Tabakat'ta "Aslanlar yiyesice!" dediği de yazar. Leyla kendini Muhammed'e hiğbe etmeye gelmiştir ve Muhammed'e cevap olarak ona şöyle der:

"Ben kuşlara yem olmam, rüzgarla yarışanın, Hatim'in kızıyım, Leylayım. Benimle evlenmen için kendimi sana arz etmek üzere geldim." 

Muhammed onun teklifini kabul etse de kadın kavmine olanları anlattığında kavmi Leyla'nın da kıskanç biri olduğunu, Muhammed'in eşlerinin de çok kıskanç olduğunu, dolayısıyla sorun yaşayacaklarını ve eşlerinin ona beddua edeceğini söyleyerek bu işten vazgeçmesini önerirler.

Kadın Muhammed'in yanına dönerek akitten vazgeçip nikah sözleşmesini iptal etmesini isteyince evlilik planı iptal olur.

Rivayete göre Leyla bir gün Medine'de bir bahçede yıkanırken bir kurt ya da yılan üzerine sıçrayarak vücudunun bir kısmını parçalayınca kadın ölür. Başka bir rivayete göre etrafı duvarla çevrili bahçesinde yıkanırken bir kurt saldırıp bedeninden parça koparınca kadın hastalanıp ölür.

Kadının mistik bir şekilde öldüğünün ve kavminin uyarısının yer almadığı kayıtlar da vardır. Buna göre  Muhammed'in yanına giderek "Allah sana kadınlarla evlenmeyi helal kılmıştır. Ben dili uzun bir kadınım ve kumalara karşı da sabırlı değilim" demiş, akabinde Muhammed'den nikahı geçersiz kılmasını istemiştir.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4974; İbn Habîb, s. 96; Belâzurî, 1996: II, 98; İbn Kesîr, 1994: V, 499; İbnü’l-Esîr, 1991: II, 285]

● Ümmü Hâni (Fahite) || Tarih: Hatice'den Önce

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Fahite Ebu Talib'in kızı, Ali'nin kız kardeşidir. Muhammed cahiliye döneminde Ebu Talib'in kızı ile evlenmek istemişti fakat onu isteyen biri daha vardı: Hübeyre b. Ebu Vehb. Rivayetlere göre Ebu Talip kızını Hübeyre ile evlendirmiş, bunun üzerine Muhammed tepki göstererek "Ey amcacığım, Hübeyre'yi evlendirip beni terk mi ettin?" diye sorunca Ebu Talib "Ey yeğenim! Onlarla evlilikten dolayı akraba olduk. Asiller, asillere denk olur." der.

Mekke fethedildiği gün Fahite Müslüman olmuş, eşi Hübeyre Necran'a kaçmış, böylece ayrılmışlardı. Daha önce Müslüman olduğunu fakat kocasından korktuğu için gizlediğini söyleyenler de vardır. Muhammed onunla evlenmek istediğini yenileyince kadın, çocukları olduğunu ve Muhammed'e eziyet etmelerinden çekindiğini söylemişti.

Farklı bir rivayete göre Fahite "Sen benim için canımdan daha değerlisin. Fakat eşin hakları büyüktür. Ben de evlendikten sonra bu konuda kusur işlemekten korkuyor, çocuğumla ilgilenince eşimin hakkını zayi etmekten çekiniyorum" demiş, bunun üzerine Muhammed Kureyş kadınlarını övmüştür. 

Muhammed ile birlikte Hayber Savaşı'na katılmış ve Muhammed ona ganimetten pay vermiştir.

[İbn Sa‘d, VIII, 152; İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4975; Müsned, VI, 342-343; Müslim, “Ṣalâtü’l-müsâfirîn”, 83; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), Vol. 9, p. 140; Vol. 39, p. 196 (Biographies 2465)]

● Dubâ’a binti Âmir

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

İslam öncesi dönemde özel kıyafetleri olmadığı için Kabe'yi çıplak tavaf ettiği söylenen Duba'a adlı kadın daha önce Hevze b. Ali ile evlidir ve kocası ölünce kendisine büyük miktarda mal miras kalır. Kadın daha sonra sırasıyla Abdullah b. Cüd'an ile, Hişam b. Muğire ile evlenir ve Hişam'dan Seleme adında çocuğu olur.

Bir süre sonra kocası Hişam ölür. Güzel ve ahlaklı olduğu rivayet edilen kadının güzelliği Muhammed'in yanında dile getirilince onu oğlu Seleme'den ister. Oğlu, teklifi annesine sormaya gider, diğer yandan Muhammed'in çevresindekiler kadın için "O artık yaşlandı" derler.

Oğlu annesine gidip "Resulullah seni benden istedi" deyince kadın evlenmek istediğini dile getirir. Oğlu dönüp bu cevabı ilettiyse de evlilikten vazgeçen Muhammed sessiz kalır.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4976;  vol. VIII, 109-10; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), Vol. 9, p. 140; Belazuri, Ensab, I, 460; İbnü'l Esir, Kamil, II, 310]

● Safiyye binti Beşşâme

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Beşşame kızı Safiyye savaşta esir alınan kadınlardandı.

İbn Abbas yoluyla iletilen rivayete göre Muhammed bu kadını ister. Kadını karşısına getirtip ona "İster bana eş olursun, istersen kocana gidersin" der. Kadın kocasını tercih edip Muhammed onu geri gönderince Temîmoğulları kadına lanet okurlar.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4977; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), vol. 9, p. 140; Belazuri, Ensab, I, 459]

● Ümmü Şerîk / Guzeyye binti Cabir

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Adı, Guzeyye binti Cabir bin Hakim olan kadın kimine göre Lüheyoğullarından, kimine göre ise Ezd kabilesinin Devs kolundandır.

Güzelliği ve yetenekleri Muhammed tarafından duyulunca Ebu Üseyd el-Ensari'yi göndererek evlenme teklif etmiştir. Kadın Muhammed'in yanına geldiğinde "Bu evlilik hakkında bana danışılmadı, Allah'ın adıyla senden sığınırım" der. Bunun üzerine Muhammed onu halkının yanına geri gönderir.

Kadının kendini Muhammed'e bağışladığı, kabul görmeyince ölene kadar evlenmediği de rivayet edilir.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4978; İbnü'l Esir, Kamil, II, 310; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), vol. 9, p. 136; vol 39, p. 166]

● Havle bint Hakim (Huveyle)

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Huveyle adıyla da bilinen kadın Osman b. Mazun ile evliydi. Daha sonra Medine'ye hicret eden kadın kocasının ibadete aşırı düşkün olup kendisiyle ilgilenmediğini, giyimine de önem vermediğini Ayşe'ye anlatmış, Ayşe'de bunu Muhammed'e iletmiştir.

Havle mehrini bağışladığını söyleyerek Muhammed'e evlenme teklif etmişti. Bu teklifi eşi öldükten sonra, hicretin 2. yılında yaptığı düşünülür.

Ayşe onun bu denli rahat şekilde arzusunu dile getirmesine tepki göstererek yadırgamış, inanışa göre bu olay üzerine Ahzab suresinin 50. ayeti vahiy olmuştu.

Konuyla ilgili Buhari'nin Nikah kitabındaki hadis şöyledir:

49- Bize Hişam tahdis etti ki, babası Urve şöyle demiştir:

Havle bintu Hakim, nefislerini Peygamber'e hibe eden kadınlardan idi. Bunun üzerine Aişe:

Kadın kendini erkeğe hibe etmekten haya etmiyor mu? dedi.

"Onlardan kimi dilersen geri bırakır, kimi de dilersen yanına alabilirsin. Geri bıraktıklarından kimi istersen (yanına almakta) de sana güçlük yoktur... " ayeti inince de Aişe:

Ya Rasulallah! Rabb'in Taala (kadınların değil) ancak Senin arzunun gerçekleşmesine çabuk davranıyor, dedim (demiştir).

Bir rivayete göre Muhammed'in istediği eşlerini boşayabileceğine dair Ahzab 51. ayeti vahiy olunca Havle'yi boşamıştı.

İbn-i Şebbe'nin "Medine Tarihi" adlı çalışmasından Havle'nin Muhammed'e hizmet ettiği ve olur da Taif'e sefer düzenleyip fethedecek olursa nam salmış bazı kadınların takı ve süs eşyalarını kendine vermesini istediği yazar.

[Buhârî, “Nikâḥ”, 29; Bab 30: Kadına Kendi Nefsini Bir Kimseye Hibe Etmesi (Helal) Olur Mu?; İbn Şebbe, Târîḫu’l-Medîneti’l-münevvere, III, 890.; İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, VIII, 158.; X, bab 4979; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, VII, 93-94.; İbn-i Kesir tefsiri, 33:50]

● Ümâme binti Hamza bin Abdulmuttalib

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Süt kardeşlik bağından dolayı evlenmeyi kabul etmediği kadınlardandır.

Ali'nin Muhammed'e "Amcan Hamza'nın kızıyla evlenmez misin" diye sorduğu, Muhammed'in "Ey Ali! Sen Hamza'nın benim süt kardeşim olduğunu bilmez misin? Şüphesiz ki Allah nesep yönünden haram kıldığını süt emme yoluyla da haram kılmıştır" şeklinde cevapladığı rivayet edilir.

[Buhârî, “Şehâdât”, 7; Müslim, “Raḍâʿ”, 11; İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4980]

● Havle bint Huzeyl

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Rivayete göre Havle'yi  Dihye bin Halife'nin kız kardeşi Hırnık binti Halife büyütmüştü. Muhammed onunla evlenmiş fakat kadın yoldayken ölmüştü.

[İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4981; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîhu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), Vol. 9, p. 139; Vol. 39, p. 166]

● Azze binti Ebu Süfyan & Dürre bint Ebu Seleme

< KENDİNİ MUHAMMED'E BAĞIŞLAYAN VEYA MUHAMMED'İN İSTEDİĞİ FAKAT NİKAHI TAMAMLANMAYAN KADINLARDAN

Azze, Ümmü Habibe Remle binti Ebu Süfyan'ın kız kardeşidir. Dürre ise Ümmü Seleme'nin kızıdır. İkisi hakkında Müslim'in Nikah kitabında (3413) ve Sahih-i Müslim Muhtasarı'nda (1317) yer alan hadis şöyledir:

 

Ümmü Habîbe bint. Ebi Süfyân (r.anhâ)'dan rivayet edilmiştir: “Resulullah (s.a.v.) yanıma girmişti. Ona: “Kız kardeşim Ebu Süfyân'ın kızı olan Azze'yle evlenme hususunda bir arzun yok mu?” diye sordum. Resulullah (s.a.v.):

“Ne yapacağım!” buyurdu. Ben de:

“Onunla evlenirsin!” dedim. Resulullah (s.a.v.):

“Sen bunu ister misin?” buyurdu. Ben de:

“Ben senin bir tanen değilim. Dolayısıyla bana hayırda kız kardeşimin ortak olmasını isterim!” dedim. Resulullah (s.a.v.):

“O, bana helal olmaz!” buyurdu. Ben de:

“Fakat ben, senin, Dürre bint. Ebi Seleme'yle evlenmek istediğini haber aldım!” dedim.

Resulullah (s.a.v.):

“Ümmü Seleme'nin kızı mı?” diye sordu. Ben de:

“Evet!” dedim. Resuluİlah (s.a.v.):

“O, benim terbiyem altında bulunan üvey kızım olmasa bile o bana yine de Itdet değildir. Çünkü o, benim süt kardeşimin kızıdır. Onun babası ile beni, Süveybe emzirmiştir. Artık kızlarınızı ve kız kardeşlerinizi evlenmem için bana teklif etmeyin!” buyurdu.

[Müslim :: Kitap 8 : Hadis 3413; Sahih-i Müslim Muhtasarı, 4. bab (Üvey Kız ile Baldızın Evlilik Açısından Haram Olması), 1317. hadis; Sahih-i Müslim, Süt Emme, 1449;]

SORULAR

1. Hatice'nin ölümü sonrası birçok kadın ile evlenen Muhammed, Hatice hayatta iken neden başka kadınlar ile evlenmemiştir? Hatice sonrası evlilik nedenlerine "sahip çıkmak için evlendi" gibi açıklamalar getirenler olduğunu biliyorum. Peki Hatice ile evli kaldığı yıllar boyunca hiç sahip çıkılması gereken kadın yok muydu?
2. Siyasi yönden katkıda bulunacağı için yapıldığı söylenen evliliklerin benzerleri neden Hatice hayattayken gerçekleşmemiştir?
3. Anlatılanın aksine evlenilen ya da evlenilmek istenen kadınların çoğu yaşlı değil genç ve güzeller. Üstelik bir çoğunun siyasi yönden katkıda bulunamayacağı da ortada. Sizce bu kadar fazla kadınla neden evlenmiş, evlenmek istemiştir?
4. Muhammed bazı hocaların anlattığı gibi fakir biri ise evlendiği ya da evlenmek istediği kadınlara mehir olarak yüzlerce dirhemi nasıl sunmaktadır? Beli bir dönemde fakir, sonrasında zengin midir?
5. Müleyke bint Ka'b el-Leysi gibi küçük bir kız ile neden evlenmiştir? Ayşe ile evliliği ona akrabalık kaynaklı siyasi ilişki sağlayabilir fakat Müleyke ona siyasi fayda sağlayacak durumda değildir?
6. Muhammed kadınlarla sahip çıkma amacıyla evleniyorsa yaşlı olduğunu öğrendiği Dubâ’a binti Âmir ile evlenmekten neden vazgeçmiştir?

---

TÜM KAYNAKLAR

• Buhârî, 4955; “Nikâḥ”, 29; Bab 30: Kadına Kendi Nefsini Bir Kimseye Hibe Etmesi (Helal) Olur Mu?; “Şehâdât”, 7;
• Müslim, “Ṣalâtü’l-müsâfirîn”, 83; “Raḍâʿ”, 11; Müslim :: Kitap 8 : Hadis 3413; Sahih-i Müslim Muhtasarı, 4. bab (Üvey Kız ile Baldızın Evlilik Açısından Haram Olması), 1317. hadis; Sahih-i Müslim, Süt Emme, 1449;
• Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998), cilt 9, 135, 136, 139, 140, 153; cilt 39, s. 165-166, 186-188, 196 (Biographies 2465) ; 1407: II, 214;
• İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4968; İbn Sa’d: 2001: X, 136-37; bab 4968; 2001: X, 138-140; bab 4969; A.g.e., 142, bab 4970; s. 143, bab 4971; bab 4982, bab 4973; bab 4974; bab 4975; bab 4976; bab 4977; bab 4978; bab 4979; bab 4980; bab 4981; Saad (Bewley) 8:106-107, 109-110, 152, 158;
• Siyer-i İbn İshak, 2004: 286;
• Siret-i İbn Hişâm, 2006: IV, 49-50, 401;
• Ebû Davud no: 2107, 2108; Nikah 29,
• İbn Kesîr, 1994: V, 497-499; Siret, IV, 580; İbn-i Kesir tefsiri, 33:50
• İbn Habîb, s. 93-96;
• Mâverdî: IX, 62; • Hâkim, 1990: IV, 38;
• İbnü’l-Esîr, 1972: XII, 103; İbnü'l Esir, Kamil (1991), II, 285, 309, 310; Üsdü’l-ġābe, VII, 93-94;
• Nesâi, 5610; Nikah 66, (6, 119)
• Belâzurî, 1996: II, 94, 97-98; Ensab, I, 459, 460, 463;
• Askalânî, Telhîs, III, 140;
• Rûdânî, 2011: IV, 18;
• Askerî, 1994: s. 84;
• İbn Şebbe, Târîḫu’l-Medîneti’l-münevvere, III, 890.;
• Müsned, VI, 342-343;

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

MUHAMMED'İN EŞLERİ VE CARİYELERİ - 1

Yazan: A.Kara

MUHAMMED'İN EŞLERİ VE CARİYELERİ - 1
(Zifafa Girdikleri)

Bölüm 2 için tıklayınız.

Bu çalışmada Buhari, Müslim, Tirmizi, İbn Sad, İbn İshak, İbn Hişam, Ahmed ibn Hanbel, Nesai, Ebu Davud gibi İslam kaynaklarında Muhammed'in eşleri ve cariyeleri hakkında yazanları özetleyerek sizlerle paylaşacak ve sizlerin fikirlerini öğrenmek istediğim için yazının sonunda konuyla ilgili birkaç soru yönelteceğim.

Önce 2 maddelik bilgilendirmede bulunayım:

1) Kaynaklardan bizzat kendiniz de açıp okuyabilirsiniz, ne yazıyorsa onları paylaşacağım. Bu yüzden "yalancı, iftiracı" gibi sözler sarf edecek veya tehdit mesajları yazacaksanız, hiçbir kaynağı olmadığı halde "o dönemde kadınların yaşı adet olduktan sonra sayılmaya başlanıyordu" gibi sözlere başvuracaksanız lütfen hemen şimdi bu içerikten çıkın.

2) Eğer "Hazreti" gibi yüceltici ya da "Allah ondan razı olsun" anlamına gelen "radıyallahu anh" gibi terimleri kullanmamayı saygısızlık, terbiyesizlik olarak görüyorsanız, insanların sizin kutsalınız hakkında konuşurken onu yüceltmek, övmek ya da ona dua etmek zorunda olduğunu düşünüyorsanız yine tekrarlıyorum, lütfen hemen şimdi bu sayfayı kapatın.

● EŞİ | Hatice bint Hüveylid || Evlenme tarihi : 595

Eski Arapların kullandığı Hatice ismi : "erken doğan kız çocuğu" demektir.

Kureyş kabilesinden olan Hatice Mekke'nin zengin tüccarlarından biriydi. Mekke'de doğmuştu ve Kureyş kabilesinin güçlü üyelerinden biriydi. Kabilelerinin lideri olan büyükbabası Esad Kabe'nin koruyucusu ve yöneticisiydi.

Muhammed'den önce 2 kocası olmuştu. İlk kocası Ebu Hale Hind b. Zürare'den Hind adlı bir oğlunun ve ismi belirtilmemiş bir kızı, ikinci kocası Atik b. Abid'den de Hind adında bir kızı olmuştu. Kimi kaynaklarda 2. kocasının ilk kocası olduğu, onun ölümü üzerine diğeri ile evlendiği de yer alır.  

2. kocasının ölümünden sonra kendi adına ticaret yapacak bir adam görevlendirmeyi tercih ediyordu. İstihdam ettiği bu adamlarla Şam'a ticaret kervanlarını gönderiyordu. Şam'a düzenlediği seferlerden birinde normalde verdiği paranın 2 katını ödeyerek Muhammed'i kervanı götürmesi için görevlendirmiş, daha sonra kölesi Meysere'nin de yönlendirmelerinin yardımıyla Muhammed ile evlenmiştir. Evlendiğinde 40 yaşında olduğu görüşü ağırlıkta olduğundan 37 veya 28 yaşında olduğunu belirten rivayetler zayıf kabul edilmektedir.

Rivayetlere göre Hatice bir gün rüyasında gökteki ayın hanesine girdiğini ve daha sonra koynuna girdiğini görmüş rüyasını kuzeni Varaka'yla paylaşmış ve kuzeni gelecek olan son peygamberin eşi olacağını müjdelemiştir. Kervanın dönüşünde Muhammed'in yanında bulunan Hatice'nin kölesi Meysere, Muhammed'in iki tarafında iki melek gördüğünü söylemiş Hatice de bu olaydan önce gördüğü rüyayı hatırlamış, Muhammed'in gelecek olan son peygamber olduğunu anlayıp evlenme teklif etmiştir.

Bazı kaynaklara göre Muhammed'e evlenme teklif eden o iken, farklı kaynaklarda ikinci bir ihtimal olarak Hatice’nin arkadaşı olup daha sonra sahabe arasında yer alan Nefîse bint Ümeyye’nin aracılık ettiği, Muhammed’e eğer Hatice ile evlenmeyi düşünürse bu konuda yardımcı olacağını belirttiği kaydedilmektedir.

Muhammed'in 6 çocuğunun annesiydi. Doğurduğu 6 çocuktan erkek olanlar Kasım ve Abdullah küçük yaşta hayatlarını kaybetmişti. Muhammed'in Ebu'l Kasım künyesini almasını sağlayan ilk çocukları olan Kasım'dır fakat çocuğun sadece 2 yaşına kadar yaşadığı söylenir. Muhammed'in Kızlarının adları sırasıyla; Zeynep, Rukiyye, Ümmü Gülsüm ve Fatıma idi.

Hatice'nin ölüm yılı 620'dir. Hacûn Kabristanı'na gömülmüştür. Yaşadığı süre boyunca Muhammed'in tek karısı olmuş, Muhammed o hayatta iken kimse ile nikahlanmamış, hep tek eşli yaşamıştır. Hatice'nin ölümünden 2,5 yıl sonra, 53 yaşındayken çok eşliliğe başlamıştır.

[Kaynaklar: İbn-İshak 82-83, 106-107, 111, 113-114, 160-161, 191, 229, 313-314 | İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 128-130, cilt 39, s. 169-170 | İbn Sa'd 8:9-12, 17, 39, 151-152 | Müsned, I, 312; Abdürrezzâk es-San‘ânî, V, 320; Zübeyr b. Bekkâr, s. 25-27; Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, II, 673, 676; Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1988- , VII, 388; İbnü'I·Cevzi, Muntazam, 2/316; Halebi, insanü'l-Uyun, 1/156; Ebu Nuaym, Ma'rifetü's-Sahabe, 6/2751]

● EŞİ | Sevde bint Zem'a || Evlenme tarihi: 620    

Sevde bir dericiydi. Muhammed'in Hatice'den sonraki 2.eşiydi. Daha önce kocası Sekrân b.Amr el-Ensarî ile Müslüman olarak önce Habeşistan’a hicret eden, sonra kocası ile birlikte tekrar Mekke’ye dönen Sevde binti Zem’a, kocasının ölümü üzerine beş çocuğuyla yalnız kalmış bir kadındı.

Muhammed'in eşlerinin en kilolu ve yavaş olanı olarak tarif edilir. Yavaş olduğundan ve görüntüsüyle dikkat çektiğinden Muhammed'den izin alarak şeytan taşlamaya herkesten önce giderdi. Hatta onun bu iri yapısının ve yavaşlığının örtünme ayetinin nedenlerinden olduğu söylenir.

Ayrıca rivayetlere göre Muhammed'in çocuklarıyla ilgilenmiş, onları büyütüp yetiştirmiş, annelik yapmıştır.

Sevde yaşlanmaya başladığı için Muhammed'in onu boşayacağından korkmuş ve Muhammed'e giderek ahirete peygamber eşi olarak gitmek istediğini söylemiş, her ne kadar Muhammed ile evli olsa da O'na bir daha asla kendisi ile yatmayacağını, kendi ile yatması gereken günlerde Ayşe ile yatabileceğini söyleyerek onu nikahlı eşi olarak evinde kalmaya ikna etmiş ve böylece sırasını Ayşe'ye vermiştir. 

Buhari'nin Nikah kitabındaki hadis şöyledir:

141-.......Bize Zuheyr, Hişam'dan; o da babası Urve'den; oda Aise (R)'den tahdis etti ki, Sevde binti Zem'a, kendi nevbet gününü Aişe'ye hibe etmişti. Peygamber (S) de Aişe'ye bir kendi gününü, bir de Sevde'nin gününü ayırır olmuştu.

Konuyla ilgili olarak Muhammed, Allah'ın Nisa 128'i gönderdiğini söylemiştir: "Ve şâyet bir kadın kocasının ilgisizliğinden veya ondan yüz çevirmesinden korkarsa, artık ikisinin arasında sulh (anlaşma) yapılarak ıslah edilmesinde (uzlaşmasında) onların ikisine de bir günah yoktur ve sulh (anlaşma) daha hayırlıdır. Nefisler cimriliğe (kıskançlığa ve hırsa) hazır kılınmıştır (meyilli yaratılmıştır). Ve eğer ihsanla davranır ve takva sahibi olursanız, o taktirde, muhakkak ki Allah, yaptıklarınızdan haberdar olandır."

[Kaynaklar: Sahih Buhari 2:26:740; İbn-İshak 148, 309, 530; İbn Hişam 918; Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 128-130, cilt 39, s. 169-170; İbn Sa'd 8:39-42, 152; Ahmed İbn Hanbel, müsned, c.6, s.211; Buhârî, “Vuḍûʾ”, 13; İbn Hacer, el-İṣâbe, IV, 286; Buhârî, “Ḥac”, 98; A.g.e., hadis no: 817 Buhârî, “Hibe”, 15; A.g.e., hadis no: 1136; Hamidullah a.g.e., II, 677; Buhari, Nikah, bab 99, hadis 141]

● EŞİ | Aişe bint Ebu Bekir / Ayşe || Nişan (Sözleşme) tarihi: 620 , Evlenme tarihi: 623

Ayşe, Muhammed'in en iyi arkadaşı ve baş vaizi Ebu Bekir'in kızıydı. Bu evliliğin de güçlü ilişkiler kurma yani siyasi amaçlı olduğu, Ebubekir ile Muhammed arasındaki ilişkiyi güçlendirmek için yapıldığı düşünülür. Muhammed Aişe'nin yaşça daha büyük genç kız kardeşi olmasına rağmen 6 yaşındaki Ayşe'yi seçmiş ve Ayşe en sevdiği karısı olmuştu. Bu durum İslam'da küçük yaştaki kız çocukları ile yapılan evliliklerin resmileşmesine neden olmuştur.

Daha detaylı okumak için: TIKLA

Evlilik yaşına dair Buhari'de yer alan bir hadis şöyledir:

Fasil : İSRÂ` VE Mİ`RÂC HADÎSİ

Konu : Hz. Peygamber`in Hz. Âişe ile evlenmesi

Ravi : Ümmü`l-mü`minîn Âişe

HadisNo : 1553

"Peygamber benimle altı yaşında bir kızken nişanlandı. Medine'ye gittik ve Beni-el-Haris bin Hazrec'in evinde kaldık. Sonra hastalandım ve saçlarım döküldü. Daha sonra saçlarım büyüdü ve annem, Ümmü Rûmân, salıncakta kız arkadaşlarımla oynarken yanıma geldi. Beni çağırdı, yanına gittim, bana ne yapacağını bilmiyordum. Elimden yakaladı ve beni kapıda bekletti. Soluğum kesilmişti, nefesim yerine geldiğinde biraz su aldı ve yüzümle başımı bu su ile ovdu. Daha sonra beni eve aldı. Evde Ensâr`dan birtakım kadınlar hazır bulunuyordu. Bunlar bana: "Hayır ve bereket üzere geldin, hayırlı kısmet getirdin!" dediler. Annem beni bu kadınlara teslim etti. Bunlar da benim kılığımı, kıyafetimi düzlediler ve Resûlullah'a teslim ettiler. Ensâr kadınları beni Resûlullah`a takdim ettiklerinde ben dokuz yaşında bir kızdım. [Sahih-i Buhari 5.Kitap]"

[Kaynaklar İbn-İshak 116, 223, 279-280, 311, 457, 464-465, 468, 493-499, 522, 535-536, 544, 649-650, 667, 678-688 | İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 128-131, cilt 39, s. 171-174, Sahih Buhari 5.Kitap; Buhârî, “Şehâdât”, 15; "Kefalet", 4; Buhârî, Nikâh 38, 39, 57, 59, 61; Müslim, Nikâh 69, (1422); Ebu Dâvud, Nikâh 34, (2121); Edeb 63, (4933,4934,4935, 4936, 4937); Nesâî, Nikâh 29, (6, 82). Ayrıca Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayın: 15/486.]

İslam peygamberinden tam 2210 hadis rivayet etmiş olan Aişe hakkında önemli birkaç olay vardır. Daha önce tüm bu olayları birebir İslam kaynaklarında yazdığı haliyle okuduğum halde tuhaf bir şekilde duyduklarından memnun kalmayan bazıları tarafından küfür ve hakaretlere maruz kaldım. Bu önemli birkaç olayı kısaca anlatacağım, dileyenler detaylı olarak araştırabilir ve kaynaklardan anlattığım ilgili videoları izleyebilir.

İfk Hadisesi

İlk olay İfk Hadisesi yani Ayşe'ye zina yaptığı yönünde atılan iftiradır. Nur suresinin 11-26. ayetlerinde anlatılan olay budur. Fakat söz konusu ayetlerde olayın detayları yer almamakta sadece Ayşe'ye bu suçlamayı yönelten kişiler lanetlenmektedir.

İfk hadisesi kısaca şudur: Ayşe Muhammed ile bir sefere çıktığı sırada gece vakti tuvalet ihtiyacı için devesinden iner. Geri geldiğinde boynundaki gerdanlığın koptuğunu fark ederek onu aramak için hacetlendiği yerin çevresine bakınmaya gider. Ayşe uzun süre kolyesini ararken askerler Ayşe içinde zannederek onun mahmilini devesine yükleyip yola koyulurlar. Geride kalan Ayşe gerdanlığını bulur, ordugaha gider ama kimseyi bulamaz. Nasılsa beni aramaya gelirler diyerek önce bulunduğu yere gider ve orada uyuya kalır. Geri gözcülüğü görevinde olan Safvan İbnu Muattal Ayşe'yi bulur, deveye bindirir ve ordunun konakladığı yere varırlar. Ayşe geride kaldığı için hakkında söylentiler çıkmıştır. Medine'ye döndüklerinde bir ay hasta halde yatarken dedikodular büyüyerek yayılmıştır ama Ayşe'nin bunlardan haberi olmasa da Muhammed'in tavırları onu bir şeylerin normal olmadığı konusunda şüphelendirmiştir. Bir kadından kendisi hakkında çıkan dedikoduyu öğrenir.

Muhammed'in onun masum olduğu konusunda şüpheli davranması, Allah'tan Ayşe'nin masum olduğu konusunda vahiy beklemesi ve vahiy geciktiği için Ali ile istişare etmesi ve Ali'nin bu konudaki tutum ve sözleri Ayşe'yi yıpratmıştı. Bu uzun süreç sonrası Ayşe ile Ali'nin arası açılmış, Muhammed ise gelen vahiy ile (Nur 11-14) Ayşe'nin masum olduğunu ilan etmiş fakat Ayşe bu süreç boyunca gördüğü muameleden dolayı Muhammed'e sitem etmiştir.

[Kaynaklar: Buhari, Şehâdât, 15, 30, Hibe 15, Cihad 64; Megâzi 11, 34, Tefsir, Yusuf 3, Nur 6, 11; Eyman 18, İ’tisan 28, Tevhid 35, 52; Müslim, Tevbe 56, (2770); Tirmizi, Tefsir, (3179); Nesâi, Tahâret 1194, (1, 163-164); İbn Hişam, es-Sîre, II, s. 298]

Diğer önemli olay Deve Savaşı'dır.

Cemel Vakası (Deve Savaşı)

Yukarıdaki olaya dair kaynaklar Ayşe ile Ali'nin arasının açıldığını işaret eder. Cemel Savaşı'nın muhtemel sebebinin Ayşe'nin iftiraya uğradığı Gerdanlık Vakası olduğu konusunda büyük ölçüde kabul vardır. Kısaca Ali ile Ayşe'nin kendi orduları ile Basra'da karşı karşıya gelmiş ve bu savaştan Ali zaferle çıkmıştır.

Ayşe 66 yaşında ölmüş ve Baki mezarlığına gömülmüştür.

[Kaynaklar: Buhari, Fezailu'l-Ashab 30, Fiten 17-18; Ebu Davud, Sünnet 13, (4666); Tirmizi,Tefsir, Ahkaf; Taberî, Târîḫ (de Goeje) Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk (nşr. M. J. de Goeje), I-XV, Leiden 1879-1901, 1964-65, s. 3011, 3057, 3069, 3082, 3183, 3091-3233.]

● EŞİ | Hafsa bint-i Ömer || Evlenme tarihi: 625

605 yılında Mekke'de doğmuş olan Hafsa, Muhammed'in varlıklı ve sözü geçen arkadaşı Ömer'in kızıydı. Kocası Huneys b. Huzâfe Bedir Savaşı'ndan dönerken hastalanıp Medine'ye vardığında ölünce Hafsa Ağustos 624'de dul kalmıştı. Ömer, Osman'a çocuksuz olarak dul kalan kızı Hafsa ile evlenmesini teklif etti fakat Osman evlenmek istemediğini söyledi. Daha sonra aynı teklifi Ebubekir'e de yöneltti fakat Ebubekir bu teklife sessiz kalınca Ömer gücendi. Rivayete göre Ebubekir'in sessiz kalmasının nedeninin Muhammed'in Hafsa ile evlenme niyetinde olduğunu bilmesi, fakat bunu açıklamanın ona düşmeyeceğini düşünmüş olmasıdır.

Ebubekir'e gücenen Ömer bu konuyu Muhammed'e açınca İslam peygamberi kızı için nikah teklif eder, 400 dirhem mehir verir, Ocak 625'te evlenirler. Evlenme tarihinden 624 olarak bahsedildiği de olur. Bazı kaynaklarda Muhammed'in yakın dostlarının kızları ile olan evliliklerinin amacının akrabalık ilişkileri kurarak güçlenmesini sağlamaktır.

Hafsa'yı Muhammed için önemli kılan noktalardan biri okuma yazma biliyor olmasıdır. Hatta Hafsa kendi el yazısı ile bir Kur'an yazmıştı.

Muhammed'in eşlerinden en çok Ayşe ile anlaşıyordu hatta Muhammed'e karşı birlikte hareket etmişlerdi.

Hafsa'nın Muhammed'i Mariye ile kendi odasında görüp tepki göstermesi üzerine Muhammed Mariye'yi kendine yasaklamış fakat bu olayın aralarında sır olarak kalması gerektiğini belirtmiş, Hafsa sır tutmayıp olanları Ayşe'ye anlatınca Muhammed, Allah'ın Tahrim suresi 1. ayeti vahiy ettiğini söyleyerek ettiği yemini bozmuş, Mariye'yi kendine yasaklamaktan vazgeçmiştir.

Bu sırrın ne olduğu konusunda iki rivayet daha vardır:

Biri Muhammed'in tekrar bal şerbeti içmeyeceği konusunda yemin etmesi, diğer ise kendisinin vefatından sonra devlet yönetiminin Hz. Ebû Bekir ile Ömer’e kalacağını bildirmesidir.

Fakat İslam alimlerince en çok kabul gören ve tefsirlerde yer alan sır Mariye ile ilgili olandır. Hatta bu rivayetler Tahrim suresinin ilk 5 ayetini anlaşılabilir kılmakta, aksi halde ayetlerde hangi kadınlardan, neden bahsedildiği anlaşılamamaktadır.

Bu sırrı Ayşe'ye anlattığı ve Ayşe ile bir olup karşı tavır aldıkları için Muhammed Hafsa ve Ayşe'yi boşamayı düşünmüştür. Bu durum sonrası Allah'ın vahiy göndererek şöyle dediği söylenir:

"4. İkiniz de Allah’a tövbe ederseniz (çok iyi olur), çünkü kalpleriniz eğrilmişti. Ama peygambere karşı bir dayanışma içine girecek olursanız bilin ki herkesten önce Allah onun dostu ve koruyucusudur, sonra da Cebrâil ve iyi müminler. Melekler de bunların ardından onun yardımcısıdır.

5. Eğer sizi boşayacak olursa rabbi ona, sizin yerinize sizden daha iyi olan, Allah’a teslimiyet gösteren, yürekten inanan, içtenlikle itaat eden, tövbe eden, kulluk eden, dünyada yolcu gibi yaşayan, dul ve bâkire eşler verebilir." (Tahrim 4-5)

Bazı rivayetlere göre Muhammed Hafsa'yı boşamış, iddet süresi içinde ona geri dönmüştür.

Hafsa'nın hicretin 45. yılında vefat ettiği ve Baki mezarlığına gömüldüğü rivayet edilir.

[Kaynaklar: İbn-İshak 218, 301, 679 | İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s.131-132, cilt 39, s.174-175 | İbn Sa'd 8:56-60, 152 | Buhârî, “Meġāzî”, 12; Belâzürî, I, 422 | et-Tahrîm 66/3; Elmalılı, V, 5110-5116; İbn Sa’d, age., VIII, 86; VIII, 53-221; 36-38. Erkeğin Boşadığı Karısına Dönmesi babı, 2283. hadis; Dârîmi, talâk 2; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları: 9/48-49]

● EŞİ | Zeyneb bint Huzeyme || Evlenme tarihi: 625

İslam peygamberi, Hafsa'dan sonra Zeynep b. Huzeyme (MS. 596-625) ile evlenmişti. Muhammed'in Kureyş kabilesinden olmayan eşlerinden ilkiydi. Babası Mekke'deki Hilal kabilesindendi. Zeynep henüz müşrik olduğu dönemde sadaka çalışmalarına olan bağlılığı ve aşırı cömertliği nedeniyle “Yoksulların Annesi” olarak bilinen orta sınıf bir duldu.

Zeynep'in ilk kocası aynı zamanda kuzeni olan Cehm ibn Amr ibn el-Haris'ti. İkinci kocası tanınmış bir Müslüman olan Abdullah ibn. Cahş'tı. Sonraki kocası Muttalib aşiretinden bir Müslüman olan Tufeyl ibn el-Harith'ti ancak bu evlilik de boşanmayla sonuçlanınca Tufeyl'in kendinden 30 yaş büyük olan kardeşi Ubeyde ile evlendi. Kocası Ubeyde b. el-Haris b. Abdulmuttalib, katıldığı Bedir Savaşı'nda ölmüştü. Kocası ölen Zeynep savaşta yaralananlara hemşirelik yapıyordu.

Güzel olup olmadığı ya da birçok evlilik teklifini reddedip etmediği konusunda çelişkili rivayetler vardır. Fakat ilk kocasının erkek kardeşi olan Kubeysa'nın ona 400 dirhem mehir veren Muhammed ile evliliklerini ayarladığı rivayet edilir. Bu sırada Zeynep henüz 30 ya da biraz daha küçük bir yaştadır. Muhammed'e kendiyle evlenmesini teklif ettiği rivayet edildiği gibi teklifi gönderenin Muhammed olduğunu yönündeki rivayetler yoğunluktadır.

İslam peygamberinin, hizmetlerinden dolayı mükafatlandırmak için onunla evlendiği düşünenler olduğu gibi evliliğin amacının kabilesi Amir b. Sa'sa'ah ile iyi ilişkiler kurmak olduğudur.

Muhammed ile evlendikten 2-3 ay sonra 625 yılında ölmüş ve Cennet'ül Baki Mezarlığı'na gömülmüştür.

[Kaynaklar: İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s.138, cilt 39, s. 63-64 | İbn Sa'd 8:82, 152; Hamidullah, II, 680; İbn Sa'd, VIII, 116; (Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: TaHa Publishers, 82.; Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998). Vol. 39: Biographies of the Prophet’s Companions and Their Successors. Albany : State University of New York Press, 163-164; Prophet Muhammad for All, Hadrat Zainab; Bodley, Ronald V. "The Messenger: The Wives of Mohammed", 1946.; İbn Kesir. Hz.Muhammed'in Hayatı, cilt. 3. Translated by Trevor Le Gassick (2000). Reading, UK: Garnet, 122.; Ahmed, M. Mukkaram. "Encyclopaedia of Islam", 2005. p. 141; Wessels, Antonie (1972). "A Modern Arabic Biography of Muhammad".; Watt, W. M. (1956). Muhammad at Medina. Oxford: Clarendon Press, 287.]

● EŞİ | Ümmü Seleme / Hind || Evlenme tarihi: 626

Ümmü Seleme daha önce Ebu Seleme Abdullah b. Abdi'l Esed ile evliydi. Hep birlikte Habeşistan'a hicret edip daha sonra Medine'ye gitmişlerdi. Uhud harbinde yaralanan kocası ölmüştü. Ölen kocasından Seleme, Ömer, Dürre ve Zeyneb adında 4 çocuğu olmuştu.

Asıl adı Hind'di. İslam'ı istemeyen Mekke'deki aristokrat ailesi tarafından reddedilmişti. Çözüm üretebilen akıllı bir kadındı.

Rivayete göre kocasının ölümü sonrası Muhammed, Ümmü Seleme'ye evlilik teklif etmiş, kapısının eşiğine oturarak elbisesini koymuş ve "Eğer mehri artırmamı istersen, artırırım. İstersem, kadınları da artırırım (254) demişti.

Başka bir rivayete göre Muhammed evlilik teklif etmek üzere bir adam göndermişti. Ümmü Seleme yaşını, çocuk sahibi oluşunu ve kıskançlığını anlatarak evlenmekten çekindiğini belirtince Muhammed kendinin ondan çok daha yaşlı olduğunu, diğer konularda Allah'a dua edeceğini söyledi. Akabinde evlendiler.

Bilindiği gibi İslam peygamberi çok eşli olduğundan birlikte olacağı günleri eşleri arasında paylaştırıyordu. Muhammed'in Ümmü Seleme ile Şevval ayında evlendiği ve birlikte olduğunun anlatıldığı rivayette bu konuyla ilgili yazana bakalım:

Ümmü Seleme, Hz. Peygamber'e: "Benim yanımda yedinci geceni geçir .. " dedi. Bunun üzerine Rasulullah (S.A.V.): "Dilersem yaparım, arkadaşlarının yanında yedi gün kalırım. Dilersem üç günde bir kalır, sonra senin gününde onlara uğrarım." buyurdu. Ümmü Seleme: "Üç günde." dedi. 

Hicretin 61. senesinde, 84 yaşındayken ölmüş ve Baki mezarlığına gömülmüştür.

[Kaynaklar: Ahmed b. Hanbel, Müsned (Kahire, 1313), IV, 27-28; VI, 307; Müslim, “Cenâʾiz”, 3, 4; İbn-İshak 146, 147, 150-153, 167-169, 213-214, 462, 529, 536, 546, 589, 680; İbn Hişam 918; Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 132, cilt 39, s. 175-177; Siyer, İbn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Peygamberin Ümmü Seleme ile Evlenmesi, s.319-321, hadis no:382; Hamidullah, age., II, 681.; İbn Sa’d, age., VIII, 97; İbn Hacer, el-İṣâbe, VIII, 222.]

● EŞİ | Zeyneb bint Cahş [Evlatlık oğlu Zeyd'in eski karısı] || Evlenme tarihi: 627

Zeyneb b. Cahş ile ilgili tüm kaynakları daha önce detaylıca ele aldığımdan özet geçeceğim. Dileyen şuradan detaylı çalışmaya erişebilir: TIK

Deri el sanatlarında başarılı olan Zeyneb, Muhammed'in evlatlık oğlu Zeyd'in karısı, aynı zamanda Muhammed'in halasının kızıydı. Muhammed ile Zeyneb hicretin 5. yılında, Zeyneb 35 yaşındayken evlenmiştir.

Dönem toplumunda insanların evlatlık bile olsa oğlunun eşiyle evlenmesi hoş karşılanmadığı ve insanlar bu durumun lafını etmesi üzerine Muhammed, Zeyd'in öz oğlu olmadığını dolayısı ile Zeyneb'in onun kayınvalidesi sayılmadığını ve evlenmekte bir sorun olmadığını söylemişti ve arkasından konuşanları tehdit eden, vahiy olunduğunu söyleyen ayetlerle evliliğini bir gerekçeye dayandırmıştı.

Bu gerekçe Cahiliye Araplarının evlatlıkları öz oğul gibi görmesi, öz oğul gibi tüm haklara sahip olmasıydı. Dolayısı ile evlatlığın eşiyle evlenmek hoş karşılanmıyordu. Muhammed, Allah'ın emrettiğini söyleyerek evlatlıkların oğul değil sadece bir din kardeşi olarak görülmesinin emredildiğini, bu yüzden Allah'ın isteği üzerine Zeynep ile evlendiğini söylemiştir.

Zeynep ile evlilik sürecine, Zeyd ile boşanma süreçlerine dair 3 rivayet türü vardır:

1. türden rivayetlerde yazanlara göre Muhammed Zeyneb'e aşık olunca üvey oğlu Zeyd ondan boşanır. 2. türden rivayetler Zeyd'in zaten Zeynep'ten boşanma niyetinde olduğunu ya da şerefli bir aileye mensup olan Zeyneb'in kölelikten azatlı olan Zeyd'e bu yüzden ısınamadığını söyler.

3. türden rivayetler ise Zeyd'in, Muhammed'in Zeynep'ten hoşlandığını duyduktan ya da öğrendikten sonra Zeynep'ten uzaklaştığını, soğuduğunu ve onu boşamak istediğini yazar. 

Konuyla ilgili indiğine inanılan Ahzab 4-5, 37 ve 40'a söz konusu hadisler ile birlikte bakıldığında 3. türden rivayetlerin geçerliliği daha ağır basmaktadır. Hemen kısaca bakalım:

Ahzab 4: Allah bir kişinin göğüs boşluğunda iki kalp yaratmamıştır, annelerinize benzeterek haram olsun dediğiniz eşlerinizi anneleriniz kılmamış, evlâtlıklarınızı da gerçek oğullarınız yapmamıştır. Bunlar sizin kendi iddianızdır; hak ve hakikati Allah söyler, doğru yolu da O gösterir.

385. Zeyd b. Harise hastalandı. Rasulullah (S.A.V.) onu ziyarete gitti. Zeyd'in hanımı Zeyneb binti Cahş, Zeyd'in baş ucunda oturuyordu. Zeyneb, bazı işlerini yapmak üzere ayağa kalktı. Rasulullah (S.A.V.) onu gördü ve başını önüne indirerek: "Kalpleri ve gözleri ters yüz eden Allah, noksanlıklardan uzaktır." buyurdu. Bunu üzerine Zeyd: ''Ya Rasulullah, onu senin için boşuyorum." dedi. Rasulullah: "Olmaz." cevabını verdi. 

Bu olay üzerine Allah şu ayeti [Ahzab 37'yi] indirdi.

[Siyer-i ibn İshak, Peygamberin Cahş Kızı Zeynep'le Evlenmesi babı, 385.hadis, çeviren: Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Akabe; Ayrıca bkz: İbn Sa’d, 1990, VIII, 80-81; Hamidullah, 1993, II, 682; Ayrıca bkz: Tefsir-i Taberi, cilt: 6, cüz: 22, sure: 33, sayfa 499, tercüme: Kerim Aytekin, Hasan Karakaya, Hisar Yayınevi]

Ahzab 37: Bir zaman, Allah’ın kendisine lutufta bulunduğu, senin de lutufkâr davrandığın kişiye, “Eşinle evlilik bağını koru, Allah’tan kork” demiştin. Bunu derken Allah’ın ileride açıklayacağı bir şeyi içinde saklıyordun; öncelikle çekinmen gereken Allah olduğu halde sen halktan çekiniyordun...

Ahzab 40: Muhammed sizin adamlarınızdan hiçbirinin babası değildir, fakat o Allah’ın elçisidir ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah her şeyi bilmektedir.

Evliliklerine dair 2 rivayet vardır. Birinci rivayete göre Muhammed, Ayşe ile otururken vahiy geldiğini belirterek "Yüce Allah beni onunla evlendirdi, kim bunu gidip Zeynep'e müjdeler" der. Hizmetçilerinden Selma haber vermeye gider.

İkinci rivayete göre Muhammed, karısından boşanan Zeyd'i eski karısı Zeyneb'e göndererek kendine istetir. Bu olayda Zeyd'in şöyle dediği rivayet edilir: "Onu görünce içim kabardı öyle ki ona bakamayacak duruma geldim."

[Kaynaklar: İbn-İshak 215, 495 | İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 134, cilt 39, s. 180-182 | İbn Sa'd/Bewley 8:72-81, 152; İbn Sa’d, c. VIII, s. 72-73, 101-115; Taberî, Târîh, c. II, s. 563; İbnü’l-Cevzî, c.III, s. 226; İbn Abdilberr, c. IV, s. 1851; İbn Kesîr, Bidâye, c. IV, s. 250; İbn Kesîr, Tefsir, c. XII, s. 6545; Ayrıca bkz. İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe, c. VII, s.126; Nüveyrî, c. XVIII, s. 119; Zehebî, c. II, s. 217; Buhârî, Tefsir-ül Kur’ân: 27; Müslim, Cuma: 17; Sünen-i Tirmizi, 3212]

◌ CARİYESİ | Reyhâne binti Zeyd (Reyhane bint-i Şem'ûn / Reyhane bint-i Amr) || 627

Reyhâne bint-i Zeyd o dönemde Medine'de yaşamakta olan "Beni Kureyza" isimli Yahudi kabilesindendir. Onun ilk kocası olan Hakem, 627 Nisan'da başı kesilen veya idam edilen 600-900 Kureyza erkeğinden biriydi. Bütün Kureyza kadınları köleleştirilmiş ve ganimetler paylaştırılırken Muhammed hisseden pay olarak onu almıştı. Ahzab 26-27. ayetlerin bu olayla bağlantılı olduğu düşünülür. Şöyle yazar:

﴾26﴿ Allah, Ehl-i kitap’tan onlara destek verenleri kalelerinden indirdi, kalplerine korku saldı; artık onların bir kısmını öldürüyorsunuz, bir kısmını da esir alıyorsunuz.

﴾27﴿ Onların topraklarını, evlerini, mallarını, o zamana kadar ayak basmadığınız bir toprağı size Allah miras bıraktı. Allah her şeye kādirdir.

Güzel bir kadın olan Reyhane imkanı olmasına ve kendine teklif edilmesine rağmen hiçbir zaman Muhammed'in karısı olmayı tercih etmemiş, ısrarla onurlu bir kadın olarak köleler gibi giyinmek istemiş, bu yüzden Muhammed'in evlilik teklifini ve İslam'a gir çağrısını reddederek cariye statüsünde kalmayı yeğlemiştir. Konuyla ilgili hadiste Muhammed'e şöyle dediği rivayet edilir:

"Beni nikahlamaktansa, cariyen olarak muhafaza et! Ben bir cariye kadın olarak kalmak isterim, zira hür Müslüman kadınlar gibi başıma örtü ve yüzüme peçe takınmak istemiyorum." [Hamidullah, II, 774, nr. 1117]

Meğazi'de yazan başka bir hadise göre Muhammed ona "İstersen seni azat eder seninle evlenirim, bunu yaparım; istersen benim mülkümde olursun cariye olarak sana eş olurum, bunu da yaparım." demiş, Reyhane bu teklifi "Ey Allah'ın Resulü, durum şu ki, benim senin mülk-i yeminin olmam (cariyen kalmam) hem senin için hem de benim için daha hafiftir." diyerek cevaplamıştır.

Enteresan bir şekilde Reyhane'nin bu hadislerinden onun İslami sorumluluklardan kaçmak için Muhammed ile evlenmediği ve İslam'ı kabul etmediği görüşünün öne sürüldüğü olur. Halbuki tarafsızca, empati yaparak düşünebilen biri, kocası, akrabaları, tüm sevdikleri savaşta öldürülen gururlu bir kadının bu teklifleri reddetme sebebini daha mantıklı, gerçekçi iddialara dayandırmalıdır.

Başka bir rivayete göre Muhammed'in savaş ganimetleri arasından seçtiği kadın bir ay kadar bir Müslüman'ın evinde bekletilmiş, bir ay sonra Muhammed ona eğer Müslüman olursa kendisi ile evleneceğini söyleyince kadın bunu kabul etmiş, bunun üzerine azad edilerek kendisine mehir olarak 12 ukiyye yani 1,5 kg gümüş verilmiş, Mayıs 627'de Muhammed ile evlenmiştir.

Muhammed'in onunla cariyesi olarak ilişkiye girdiği, kadının "ben kavmimin dini üzerine kalacağım" dediği fakat daha sonra Müslüman olduğu ve ölene dek Muhammed'in yanında cariye olarak kaldığı da rivayetler arasındadır. Cariyelik hukukuna göre efendisi cariyesiyle nikah kıymadan ilişkiye girebilir.  Reyhane de Muhammed'in eşi olarak değil cariyesi olarak kalmıştır.

19 yaşındayken cariye olarak alınan Reyhane 631 yılında, 24 yaşındayken ölmüş ve Baki mezarlığına gömülmüştür.

[Kaynaklar: Köksal, İslâm Tarihi (Medine), V, 363-364; M. Yaşar Kandemir, “Ebû Reyhâne”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1988-, X, 213; İbn-İshak 466; Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 137, 141, cilt 39, s. 164-165; İbn Sa'd 8:92-94, 131, 153; cilt 10, bab 4966; Hamidullah, II, 774, nr. 1117; Belazuri, Ensab, I, 453-54; İbn Hişam, Siret, III, 256; İbn-i İshak, s. 251, nr. 406; İbn-i Hişam, III, 264, IV, 373; Vakidi, Megazi, II, 521; Diyarbekri, Tarihu'l- Hamis, I, 499.]

● EŞİ | Cüveyriye bint Haris / Berre || Evlenme tarihi: 628

Kızcağız anlamına gelen Cüveyriye adını ona veren Muhammed'di. Asıl adı Berre idi.

Bir Arap şefinin kızı olan Cüveyriye amcaoğlu ile evliydi. Lüks bir hayat sürdüğünden bir prensesin zarafetine sahipti. Hicretin 6. yılında Müslümanlar ile Beni Müstalik arasında gerçekleşen savaşta kocası öldürülmüş ve Cüveyriye Müslümanlara esir düşmüştü. Mustalik oğullarından alınan esirler bölüştürülürken Cüveyriye adlı kadın Sabit b. Kays'ın ya da onun amcaoğlunun payına düşmüştü. Cüveyriye tatlı, güzel, alımlı bir kadındı ve onu gören aşık oluyordu. Cüveyriye, hissesine düştüğü efendisiyle mükatebe yapmıştı.

Mükatebe ya da fidye bir köle ya da cariyenin özgürlüğüne kavuşabilmesi için ödemesi gereken fiyat konusunda efendisiyle yaptığı anlaşmadır.

Cüveyriye mükatebe konusunda yardım istemek için Muhammed'in yanına gittiği sırada onu gören Ayşe kadının güzelliğinden rahatsız olarak "Benim gördüğümü o da görecek" dedi.

Muhammed ile görüşürken "Ya Rasulallah, ben, kavminin efendisi olan Cüveyriye İbnetü'l Haris'im. Başıma senin bilmediğin bir musibet geldi. Mükatebe yaptım, bu hususta bana yardım et" dedi.

Bunun üzerine Muhammed daha hayırlı bir şey yapabileceğini, mükatebe ücretini ödeyerek onunla evlenebileceğini söyleyince Cüveyriye teklifi kabul etti ve evlendiler. Evlendiklerinde Muhammed 58, Cüveyriye ise 20 yaşındaydı.

Bu evlilik sonucu Cüveyriye'nin kabilesi Beni Mustalik ile Muhammed arasında akrabalık bağı kurulunca Muhammed'in adamları "Onlar artık Rasulullah'ın akrabasıdır" denip Mustalık oğullarından olan kölelerini azat ettiler. Yani Cüveyriye evliliği kabul ederek hem kendini kölelikten kurtarmış hem de kabilesinden köle olarak tutulan birçok kişinin salıverilmesini sağlamıştı.

Hicretin 50 veya 57. yılında ölmüştü.

[Kaynaklar: İbn-İshak 490-493; İbn Hişam 918; Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 133, cilt 39, s. 182-184; İbn Sa'd 8:83-85, 119-120, 152; Siyer, İbn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Rasulullah'ın El-Haris Kızı Cüveyriye ile Evlenmesi, s.322-323; İbn Sa’d, age., VIII, 117; Komisyon, Büyük İslam Tarihi, I, 330.;  İbn Hişam, age., II, 295.; Hamidullah, age., II, 685;]

● EŞİ | Ümmü Habibe Remle binti Ebu Süfyan || Evlilik tarihi: 628

Habibe daha önce Zeyneb b. Cahş'ın erkek kardeşi Ubeydullah b. Cahş b. Riab ile evliydi. Habibe isminde bir kızları olmuştu. Bu yüzden Ümmü Habibe olarak anılıyordu. Kocası Ubeydullah Müslüman olmuştu. Ümmü Habibe'de onunla birlikte Habeşistan'a hicret etmişti.

Hicret ettikleri Habeşistan'da bir süre Müslümanlara önderlik yaptılar fakat bir süre sonra kocası tekrar Hristiyan olunca boşandılar. Daha sonra kocası bir Hristiyan olarak öldü. Müslüman olan Habibe Mekke'deki ailesinin yanına dönerse ona Hristiyan olmaları konusunda baskı yapacaklarından korktuğu için Habeşistan'da kalmıştı.

Daha sonra Muhammed, Amr b. Ümeyye ed-Damri'yi 400 dinarlık mehir ile birlikte en-Necaşi'ye göndererek kendisini Ümmü Habibe ile evlendirmesini ve bölgedeki Müslümanları Medine'ye göndermesini istedi. Haberi alan Habibe sevinerek üzerindeki takıları çıkarıp Necaşi Ashame'nin cariyesi Ebrehe'ye verdi. Daha sonra Necaşi vekilen Muhammed ile Habibe'nin nikahını kıydı. Fakat bundan farklı olarak Habibe'nin Medine'ye döndükten sonra nikahlandığı da rivayet edilir.

Muhammed, Ümmü Habibe'nin hissesine Hayber gelirlerinden 80 vesk hurma ve 20 vesk arpa tahsis etmişti. Bu gelir Habibe öldüğünde bile devam ediyordu. 4 Yıl evli kalmışlar fakat evliliklerinden çocukları olmamıştı. Muhammed öldükten sonra 34 yıl daha yaşadığı rivayet edildiği gibi bazı rivayetlere göre Habibe, Muhammed'den sonra 32 yıl yaşamış, 664'te ölmüş ve Baki mezarlığına gömülmüştü.

Bu evlilik siyasi yönden oldukça önemliydi çünkü bu sayede Muhammed ile Emeviler arasında akrabalık bağı kurulmuştu. İslam'ın Emeviler arasında yayılması da kolaylaşacaktı.

[Kaynaklar: Siyer, ibn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Peygamberin Ümmü Habibe ile Evlenmesi, s.319; Şâfiî, el-Üm, Beyrut, ts. (Dârü’l-ma‘rife), V, 8, 15.; İbn Asâkir, Târîḫu Dımaşḳ (Şihâbî), VI, 70; Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, II, 220-222; İbn Hişâm, es-Siretu'n-Nebsviyye, Kahire (Tarihsiz), III, 197; İbn Abdi'I-Berr, ensâbe, IV, 297]

● EŞİ | Safiyye bint Huyey || Evlilik tarihi: 628

Yahudi şefi Huyey ibn Ahtab'ın güzel kızıydı. İlk eşi meşhur bir şair ve kumandan olan Sellam ibn Mişkem el-Kuradi idi. Bir süre sonra boşanmış ve ikinci evliliğini Hayber'in meşhur kalesi Şemmus'un kumandanı Kinane ile yapmıştı.

Hayber'in Müslümanlar tarafından fethi sırasında kocası, babası ve erkek kardeşi öldürülmüş, kendisi de Müslümanlara esir düşmüştü. Önceki saldırılarda ise üç amcası ve birkaç kuzenini kaybetmişti. Rivayete göre emir üzerine Bilal, Safiyye ile amca kızını Muhammed'e götürürken Yahudi ölülerine uğramış, Safiyye'nin amca kızı ölüleri görünce feryat edip çığlık atmış, başına toprak saçmış, bunun üzerine Muhammed "Şu şeytanı benden uzaklaştırın" demişti.

Arabistan'da yöneticilere yani kabile reisleri ve hükümdarlara düşen ganimet payına "Safiyye" denirdi. Yine savaş ganimetlerinin* paylaşıldığı bir sırada Zeyneb Muhammed'in hissesine düşmüştü. Peygamberin hissesine düşen bir ganimet olduğundan Safiyye olarak adlandırılmıştı.

Rivayete göre savaşın hemen ardından yapılan görüşmede Muhammed ona İslam ve Yahudilik hakkındaki görüşlerini sormuş, o da gönlünün İslamiyet'ten yana olduğunu söyleyince tüm akrabalarının öldürüldüğü savaşın gecesinde evlenmişlerdi. Kölelikten azad edilmiş olması da mehiri sayılmıştı.

Muhammed evlilikleri sonrası insanlara çekirdeksiz hurma, yağ, keş ve undan yapılan bir Arap yemeği olan hays ziyafeti düzenlemişti.

Bu evliliğin, birkaç yıl sonra Arabistan'dan sürgün edilen Safiye'nin yenilmiş kabilesine hiçbir faydası yoktu. Gerçek siyasi önemi, Safiyye'nin Muhammed'in hanesindeki varlığının Muhammed'in Yahudileri yendiğinin açık bir gösterisi olmasıydı.

Safiyye hicri 50-52 yıllarında ölmüş ve Baki mezarlığına gömülmüştü.

* Kur'an'da da yazdığı gibi savaşta ele geçirilen kadın ganimettir.

[Kaynaklar: İbn-İshak 241-242, 511, 514-515, 516-517, 520 | İbn Hişam, age., III, 350; İbn Sa’d, age., VIII, 120,121,129. | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 134-135, cilt 39, s. 184-185 | İbn Sa'd 8:85-92, 153; Siyer, ibn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Rasulullah'ın Safiyye İbnetü Huyey ile Evlenmesi, s.323-324; Müslim, Nikah: 14; Nesâî, Nikah: 65]

● EŞİ | Meymûne bint Haris || Evlilik tarihi: 629

Muhammed'e evlenme teklif eden Meymune Mekke'den orta sınıf bir dul idi. Daha önce Ebu Rehm b. Ebi Kays ile evliydi. Çok düzenli ve sakin bir kadın olan Meymune kurallara ve ayinlere tamamen takıntılıydı. Meymune, Abbas bin Abdülmuttalib'in baldızıydı ve Muhammed'i onunla evlenmesi için teşvik ediyordu.

Muhammed, el-Fadl b. Abbas'ı ve beraberinde bir adamı göndererek Meymune'ye evlilik teklifinde bulunmuştu, kadının kabul etmesi üzerine el-Fadl, Muhammed ile Meymune'yi evlendirmişti. Evlendiklerinde Muhammed 60, Meymune 36 yaşındaydı.

İhramdan çıktığı sırada evlendiği Meymune ile bir çadırda beraber olmuştu.

Bu evlilik sayesinde Muhammed Meymune'nin kabilesi olan Âmir b. Sa’sa mensupları ile iç içe olma imkanı bulmuş, bu sayede onlardan İslam'ı seçenlerle çevresini büyütmüştü. Bu yüzden Meymune ile yapılan evliliğin sebebinin cinsellik ya da onu koruma fikri değil de daha fazla güç elde etmek olduğu düşünülür.

Rivayete göre asıl adı Berre idi fakat Muhammed ona "kutsanmış" anlamına gelen Meymune ismini vermişti. Yoğun görüşe göre ona bu adın verilmesinin nedeni Medineli Müslümanların Hudeybiye antlaşması uyarınca Umre yapmak için Mekke'yi ziyaret etmelerine izin verilmesi ve evliliklerinin hemen bu olay sonrası gerçekleşmesidir.

Muhammed'in ölümü sonrası Medine'de yaklaşık 40 yıl daha yaşayan Meymune birlikte oldukları çadırda öldüğünde 81 yaşındaydı.

[Kaynaklar: İbn İshak 531, 679-680 | İbn Hişam 918 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 135, cilt 39, s. 185-186 | İbn Sa'd 8:94-99, VIII, 132. 153; Siyer, ibn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Rasulullah'ın Meymune Bintü'l Haris El-Hilaliyye ile Evlenmesi, s.324-325;]

◌ CARİYESİ | Mariye / Marya (Mâriye el-Kıbtiyye) || Nikah tarihi: 629

Mariye ya da Marya, İskenderiye valisi olan Mukavkıs'ın Muhammed'e hediye olarak gönderdiği 20 yaşlarında, güzel ve genç bir Kıpti kadındı. Yanında bir hadım ağası, 1000 miskal altın, kıymetli elbiseler, kumaş, güzel kokular ve bir cariye daha göndermişti.

Muhammed onu mülk-i yeminle (cariye statüsünde) nikahlayarak yanında tutmuştu. Bir süre sonra Muhammed onunla nikah yaparak Mısır'daki Müslümanlar ile Bizans arasında çıkan savaşta avantaj elde etmiş oldu. Çünkü Mısırlılar kendilerinden biriyle evli olduğu için tarafsız davranarak Bizans'a destek olmamışlardı.

Tahrim suresinin ilk 5 ayetinin özellikle Mariye, Muhammed ve eşlerinin kıskançlıkları sonucu Muhammed'e vahiy edildiği rivayet edilirken 1 ve 2. ayetlerin Zeynep binti Cahş'ın evinde bal şerbeti içmesi ile ilgili olduğu da rivayetler arasındadır.

Mariye ve Tahrim suresi ilişkisini daha önce detaylıca ele aldığımdan bu kısmı oldukça kısa geçeceğim.

Tefsirlerde Tahrim 1-5'e açıklama getirilirken kullanılan hadislerde yazdığına göre Hafsa Muhammed'den babasının yanına gitmek için izin ister. İzni alan Hafsa yola koyulduktan sonra Muhammed, Mariye'yi çağırarak cariyesi Mariye'yi çağırır. Hadisteki ifade aynen şöyledir: "Hazreti Peygamber de kendisine hizmet için cariyesi Mariye'yi çağırmış ve ona hizmet ettirmişti." Fakat Hafsa bunu öğrendiğinde çok üzülmüş, tepki göstermiş, bunun üzerine Muhammed ona "Mariye'yi kendime yasaklarsam razı olur musun?" demiş ve Hafsa'nın olurum demesi üzerine onu kendine haram kılmıştır. Yine de Hafsa sözünü tutamayarak bunu Muhammed'in eşlerinden Ayşe'ye anlatmıştır.

Başka bir rivayete göre Hafsa babasının yanından erken dönmüş, eve geldiğinde kapının kilitli olduğunu, Muhammed ile Mariye'nin baş başa olduğunu görmüştür. Babasına gitmesine Mariye ile başbaşa kalmak için izin verdiğini söyleyerek ağlamaya başlamıştır.

Sırrını ifşa etmesine ve kadınlarının ona cephe almasına sinirlenen Muhammed kadınlarına bir ay yaklaşmamaya yemin etmişti. Bir ay sonra Ahzab 28-29'un vahiy olunduğunu söylemişti. Bu iki ayette şöyle yazar:

"Allah şöyle buyurdu: Ey Peygamber! Zevcelerine şunu söyle: Eğer siz dünya hayatını ve onun ziynetini istiyorsanız gelin size boşama bedellerini vereyim de, hepinizi güzellikle salıvereyim. Yok eğer Allah'ı ve Resulü'nü ve ahiret yurdunu istiyorsanız, haberiniz olsun ki Allah içinizden güzel hareket edenlere pek büyük bir mükafat hazırlamıştır."

Mariye konusundaki yeminini de Allah'ın emri üzerine bozduğunu, Mariye'nin zaten Allah tarafından ona helal kılındığını söylemiştir.

Muhammed ile ilişkisi sonucu hamile kalmıştı. Taberi'de ve Tabakat ul-Kübra'da yazdığına göre Muhammed çocuğunu babasının yanına verdikleri hizmetli adam olduğunu düşünerek Ali'yi onu öldürmesi için göndermiş, Ali geri döndüğünde Muhammed'e adamın tenasül organı olmadığını, dolayısıyla zina yapamayacaklarını belirtmiştir. Böylece köle kılıçla öldürülmekten, Mariye de recm edilmekten kurtulmuştur.

Mariye İbrahim adını verdikleri bu çocuğu doğursa da çocuk küçük yaşta ölmüştü. Mariye'nin 30 yaşında öldüğü rivayet edilir.

[Kaynaklar: İbn İshak 653 | Ebu Cafer Taberi cilt 9, s. 137, 141, cilt 39, s. 193-195; Taberi: Camiu’l Beyan, 28/102; İbn Sa'd 8:148-151; Fahruddin Razi: 30/41 ve 43; Muhammed Ali Sabuni: Safvetu’t-Tefasir 3/406-407; Taberi, Milletler ve hükümdarlar Tarihi, MEB tercemesi 5/854; Ebu Davud, Hudud,32 no:4473; Tirmizi, Hudud 13 no:1441; El-Tabakat ul-Kubra C:6, S:160; Sahih-i Müslim C:17-18, S:123, 59. hadis; El-Mustedrek ala El-Sahiheyn C:4 , S:39; Muhammed Hamidullah, İslâm Peygamberi, II, 745 vd; İbn-i Sad, Tabakat, 1.cilt, 'Resûlullah’ın (sas) Oğlu İbrahim babı'; Ömer Ziyaeddin Dağısfâni, Zübdetü’l-Buhari, Hisar Yayınevi:811-813; A.g.e., Fatih Enes Yayınları, Tahrim suresi bölümü, 1169, 1170. hadisler; Sünen-i Tirmizi, Bölüm 21, 1201.hadis]

SORULAR

1. Hatice'nin ölümü sonrası birçok kadın ile evlenen Muhammed, Hatice hayatta iken neden başka kadınlar ile evlenmemiştir? Hatice sonrası evlilik nedenlerine "sahip çıkmak için evlendi" gibi açıklamalar getirenler olduğunu biliyorum. Peki Hatice ile evli kaldığı yıllar boyunca hiç sahip çıkılması gereken kadın yok muydu?
2. Siyasi yönden katkıda bulunacağı için yapıldığı söylenen evliliklerin benzerleri neden Hatice hayattayken gerçekleşmemiştir?
3. Sevde kocasız kalmamak için bir kadın olarak Muhammed'e kendisi ile artık yatmak zorunda olmadığını söyleyerek sırasını Ayşe'ye veriyor. Bu durumdaki kişi sizin kız kardeşiniz ya da anneniz olsa nasıl hissederdiniz?
4. Ayşe ile Ali'nin birbirleri ile savaştığını biliyor muydunuz, yoksa ilk kez mi duydunuz? Ayşe'ye zina yaptı diye iftira atılmasına, Ali'nin bu konudaki tutumuna ve ilerleyen süreçte Ayşe ile Ali'nin karşı karşıya gelip savaşmasına nasıl bakıyorsunuz? Allah dostu denen ve ulvilik yüklenen kişilerin birbirlerine karşı savaşmaları sizce normal bir durum mudur?
5. Tahrim suresinin ilk 5 ayeti hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce bunlar insanlara mesaj olarak gönderildiği söylenen ilahi kitapta yer alması gereken ayetler midir? Peygamberin yaşadığı çok eşlilik, bu konuda karşılaştığı sorunlar ve sonunda Mariye'nin ona helal kılınması insanlığa ne kazandıracak, doğru yola girmelerine nasıl hizmet edecektir?
6. Muhammed, Bizans valisinin gönderdiği Mariye'yi neden yanındaki Sirin gibi sahabelerden biriyle nikahlamak yerine kendine eş olarak alıyor?
7. Her şeyi yaratan, her şeyin üstünde olan bir yaratıcının mesajlarını yaysın, tebliğ etsin diye seçtiği peygamberinin eşleri ile olan ilişkilerine defalarca müdahale ediyor, hatta eşleri için "Eğer sizi boşayacak olursa rabbi ona, sizin yerinize sizden daha iyi olan, Allah’a teslimiyet gösteren, yürekten inanan, içtenlikle itaat eden, tövbe eden, kulluk eden, dünyada yolcu gibi yaşayan, dul ve bâkire eşler verebilir." mesajını gönderiyor olması hakkında ne düşünüyorsunuz? Tanrıya insani bir konuma sokmuş olmuyor mu?
8. Muhammed, kızcağız yani Cüveyriye'nin fidyesini ödeyip onu özgür bırakarak yardımcı olabilecekken neden fidyesini öderse onunla evlenip evlenmeyeceğini soruyor? Siyasi amaçlı olması mantıklı değil çünkü bu savaşta Müstalik kabilesini zaten yok etmişlerdi.
9. Savaşta ele geçirilen kadınların ganimet olması, Müslümanlar arasında bölüştürülmesi, dilediğinde satılması, köle ya da cariye yapılması veya evlenilmesi konusunda ne düşünüyorsunuz? Allah neden böyle bir uygulamayı açık bir dille yasaklamamış, ele geçirilen kadını ganimet saydırmıştır?
10. Eşleri, akrabaları, sevdikleri savaşta katledilen Reyhane ve Safiyye'nin İslam'a geçmeyi tercih ettiği rivayet edilir; ki rivayetler arasında Reyhane'nin bunu reddettiği de yer alır. Gerçekten İslam'a geçmeyi kabul etmiş olsalar bile bunda samimi olduklarına inanıyor musunuz? Empati yaptığınızda siz de hayatta kalma veya daha iyi bir hayat yaşama içgüdüsü ve korku ile istemeseniz bile size sunulanı kabul etmez miydiniz?
11. Allah'ın evlatlıkların öz oğul gibi olamayacağını Zeyd'in karısını Muhammed ile evlendirmeden de bildiremez miydi? Muhammed'in bunu uygulamalı göstermesi şart mıydı? Şart ise neden şarttı?
12. Rivayetler genel olarak Zeyd'in bu duruma içerlediğini hissettiriyor. Kölelikten azad edilmiş birinin ona babalık yapan ve güçlü konumda olan birine karşı çıkamayacağını düşünmek mantıksız olmayacaktır. Siz benzer bir durumu yaşasaydınız, üvey babanız eski eşinizden hoşlandığını, Allah'ın onunla evlenmesini emrettiğini söyleyerek eski karınızı üvey anneniz yapsaydı bunu nasıl karşılardınız?
13. Cahiliye Araplarının babanın üvey evlatlığın karısıyla evlenmesini ayıp bulması bizim örf ve adetlerimiz ile de paralel değil mi?
14. Anlatılanın aksine evlenilen ya da evlenilmek istenen kadınların çoğu yaşlı değil genç ve güzeller. Üstelik bir çoğunun siyasi yönden katkıda bulunamayacağı da ortada. Sizce bu kadar fazla kadınla neden evlenmiş, evlenmek istemiştir?
15. Muhammed bazı hocaların anlattığı gibi fakir biri ise evlendiği ya da evlenmek istediği kadınlara mehir olarak yüzlerce dirhemi nasıl sunmaktadır? Beli bir dönemde fakir, sonrasında zengin midir?
16. Söz konusu kişi peygamber bile olsa babanızı, aile ve akrabalarınızı öldüren biriyle evlenir miydiniz?

---

TÜM KAYNAKLAR

• Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1988- , VII, 388; M. Yaşar Kandemir, “Ebû Reyhâne”, X, 213;
• Sahih Buhari 2:26:740;
• Buhârî, “Vuḍûʾ”, 13; “Ḥac”, 98; A.g.e., hadis no: 817; “Hibe”, 15; A.g.e., hadis no: 1136; Nikah, bab 99, hadis 141; Nikâh 38, 39, 57, 59, 61; “Şehâdât”, 15, 30; Cihad 64;"Kefalet", 4; Megâzi 11-12, 34, Tefsir, Yusuf 3, Nur 6, 11; Eyman 18, İ’tisan 28, Tevhid 35, 52; Fezailu'l-Ashab 30, Fiten 17-18; Tefsir-ül Kur’ân: 27;
• Ömer Ziyaeddin Dağısfâni, Zübdetü’l-Buhari, Hisar Yayınevi:811-813; A.g.e., Fatih Enes Yayınları, Tahrim suresi bölümü, 1169, 1170. hadisler;
• Sahih-i Müslim, Nikâh 14, 69, (1422); Tevbe 56, (2770); Cenâʾiz, 3, 4; Cuma: 17; C:17-18, S:123, 59. hadis;
• Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayın: 15/486.
• İbn-İshak 82-83, 106-107, 111-116, 148, 146-147, 150-153, 160-161, 167-169, 191, 213-215, 218, 223, 229, 241-242, s. 251, nr. 406, 279-280, 301, 309, 311, 313-314, 457, 462, 464-466, 468, 490-499, 511, 514-515, 516-517, 520, 522, 529-531, 535-536, 544-546, 589, 649-650, 653, 667, 678-688;
• Siyer, İbn İshak, çev. : Sezai Özel, yayına hazırlayan Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, Peygamberin Ümmü Seleme ile Evlenmesi, s.319-321, hadis no:382; Cahş Kızı Zeynep'le Evlenmesi babı, 385.hadis; Cüveyriye ile Evlenmesi, s.322-323; Ümmü Habibe ile Evlenmesi, s.319; Safiyye İbnetü Huyey ile Evlenmesi, s.323-324; Meymune Bintü'l Haris ile Evlenmesi, s.324-325;
• İbn Hişam 918; es-Sîre, II, s. 295, 298; III, 256, 264, 350; IV, 373; es-Siretu'n-Nebsviyye, Kahire (Tarihsiz), III, 197;
• Taberi (eng), cilt 9, s. 128-130-133, 134-135, 137, 138, 141; cilt 39, 63-64, 164-165, 169-175-177, 180-186, 193-195; Taberî, Târîḫ (de Goeje) Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk (nşr. M. J. de Goeje), I-XV, Leiden 1879-1901, 1964-65, s. 3011, 3057, 3069, 3082, 3183, 3091-3233; vol. 9 (Biographies of the Prophet’s Companions and Their Successors.) 163-164; (tr) cilt. II, s. 563;
• Taberi, Milletler ve hükümdarlar Tarihi, MEB tercemesi 5/854;
• Taberi: Camiu’l Beyan, 28/102;
• Tefsir-i Taberi, cilt: 6, cüz: 22, sure: 33, sayfa 499, tercüme: Kerim Aytekin, Hasan Karakaya, Hisar Yayınevi
• Tirmizi, Tefsir, (3179); Ahkaf; Hudud 13 no:1441;
• Sünen-i Tirmizi, 3212; Bölüm 21, 1201.hadis
• Ahmed İbn Hanbel, müsned, c.6, s.211;
• Ebu Dâvud, Nikâh 34, (2121); Edeb 63, (4933,4934,4935, 4936, 4937); Sünnet 13, (4666); Hudud,32 no:4473; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları: 9/48-49
• Nesâî, Nikâh 29, (6, 82), 65; Tahâret 1194, (1, 163-164);
• İbn-i Sad, Tabakat, 1.cilt, 'Resûlullah’ın (sas) Oğlu İbrahim babı';
• İbn Sa'd/Bewley, 8 : 9-12, 17, 36-38, 39-42, 53-60, 72-81, 82-85, 86, 92-94, 97, 99, 116, 119-120-121,129, 131-132, 151-153, 221;
• İbn Sa'd, Tabakat, cilt 10, bab 4966; El-Tabakat ul-Kubra C:6, S:160;
• Ahmed b. Hanbel, Müsned (Kahire, 1313), I, 312; IV, 27-28; VI, 307;
• İbn Kesir. Hz.Muhammed'in Hayatı, cilt. 3. Translated by Trevor Le Gassick (2000). Reading, UK: Garnet, 122.;
• İbn Kesîr, Bidâye, c. IV, s. 250;
• İbn Kesîr, Tefsir, c. XII, s. 6545;
• Muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, II, 673, 676, 677, 680-681, 685; 745 vd.; 1993, II, 682; II, 774, nr. 1117;
• Abdürrezzâk es-San‘ânî, V, 320;
• Zübeyr b. Bekkâr, s. 25-27;
• Köksal, İslâm Tarihi (Medine), V, 363-364;
• İbnü'I·Cevzi, Muntazam, 2/316; c.III, s. 226
• Halebi, insanü'l-Uyun, 1/156;
• Ebu Nuaym, Ma'rifetü's-Sahabe, 6/2751
• İbn Hacer, el-İṣâbe, IV, 222, 286;
• Elmalılı, V, 5110-5116;
• Dârîmi, talâk 2;
• İbn Abdilberr, c. IV, s. 1851;
• İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Ğâbe, c. VII, s.126;
• Nüveyrî, c. XVIII, s. 119;
• Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, II, 217, 220-222;
• Belazuri, Ensab, I, 422, 453-54;
• Vakidi, Megazi, II, 521;
• Diyarbekri, Tarihu'l- Hamis, I, 499.
• Komisyon, Büyük İslam Tarihi, I, 330.
• Şâfiî, el-Üm, Beyrut, ts. (Dârü’l-ma‘rife), V, 8, 15.;
• İbn Asâkir, Târîḫu Dımaşḳ (Şihâbî), VI, 70;
• İbn Abdi'I-Berr, ensâbe, IV, 297
• Fahruddin Razi: 30/41 ve 43;
• Muhammed Ali Sabuni: Safvetu’t-Tefasir 3/406-407;
• El-Mustedrek ala El-Sahiheyn C:4 , S:39;
• The Women of Madina. London: TaHa Publishers, 82.;
• Prophet Muhammad for All, Hadrat Zainab; Bodley, Ronald V. "The Messenger: The Wives of Mohammed", 1946.;
• Ahmed, M. Mukkaram. "Encyclopaedia of Islam", 2005. p. 141;
• Wessels, Antonie (1972). "A Modern Arabic Biography of Muhammad".;
• Watt, W. M. (1956). Muhammad at Medina. Oxford: Clarendon Press, 287.

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL