PANTEİZM NEDİR?

Panteizm, Tanrı'nın Doğa'ya ya da fiziksel evrene eşdeğer olduğu görüşündedir - bunlar aslında aynı şeydir - ya da her şeyi tamamıyla kapsayan içkin bir soyut Tanrı'dır. Böylece, evrenin veya doğanın bir parçası olan her birey, Tanrı'nın bir parçası olarak görülür. "Panteizm" terimi ilk olarak 1705 yılında İrlandalı yazar John Toland tarafından kullanılmış olsa da bu inancın kökenleri çok daha eski tarihlere dayanmaktadır.

Panteizm, Tanrı'nın her şey ve herkes olduğu ve herkesin ve her şeyin Tanrı olduğu görüşündedir. Çok tanrılığa (pek çok tanrıya olan inanç) benzer gibi görünebilir ancak her şeyin Tanrı olduğunu söylemek çok tanrıcılığın ötesindedir. Bir ağaç Tanrı, bir kaya Tanrı, bir hayvan Tanrı, gökyüzü Tanrı, güneş Tanrı, sen Tanrısın gibi.

Panteizm'de fiziksel yasalar sebep-sonuç ve zamanın kendisinin tüm sistemi, mükemmel bir ilahi varlığın iç işleyiş vardır. Tanrı, Evrene dışsal bir varlık değil, daha ziyade kişisel ve antropomorfik olmayan, kişiselleştirilmemiş, her yerde var olan bir varlıktır.

Bazı panteistler özgür irade fikrini kabul ederken (Büyük bir varlığın küçük birer parçası olarak ve doğru ile yanlış arasında bazı seçimler yapabilme inancı) bazı panteistler , doğa ve insan için ortak bir amaç belirler , bazıları ise amaç ve görünüm fikrini "kendi iyiliği için mevcut" diyerek reddetmektedir.

Schopenhauer , panteizmin hiçbir etiğe sahip olmadığını iddia etse de , panteizm oldukça etik bir bakış açısına sahiptir: "Başkasına yapılan herhangi bir zarar, canlının kendine ve herkese zarar verir."

Bu kavram Hinduizm ve Antik Yunan filozoflarının (Thales , Parmenides ve Herakleitos da dahil) yanı sıra içinde Kabalistik Yahudiliğin eski dönemlerinde de tartışılmıştır. Bu tartışmaların doğurduğu Panteistik hareketler 17. yüzyılda Spinoza'nın doğalcı panteizm inancının da çıkışını sağlamıştır.

Yazan: Anu

PANDEİZM NEDİR?

Diğer isimleriyle "Doğatanrıcılık-Kamutanrıcılık" olarak bilinen ve evrenin tümünü Tanrı olarak gören Pandeizm, Deizmin kombinasyonu olarak görülen bir inanç sistemidir. Pandeizm, bu Yaratıcı'nın (şu anda halen tapılı bir Tanrı olmamasına rağmen) evreni evren haline getirerek yarattığını önermektedir. Deizmde evrenden ayrı bir Tanrı inancı varken Pandeizmde evren ile bütün olan bir Tanrı inancı vardır ve bu yaratıcının insanda, doğada, nesnelerde yani canlı cansız tüm varlıklarda olduğuna inanılır.

Pandeizm, Panteizmin uzlaşabilir unsurlarını Deizm ile birleştiren, her birinin açık soruları diğerinin yönleriyle cevaplamaya çalışan teolojik bir sistemdir. Deizm, Tanrı'nın Evreni yarattığını ve daha sonra onu kendi yönetim dinamiklerine göre işletmek ve geliştirmek için bıraktığını önermektedir. Panteizm, Tanrı'nın bir Evrene eşdeğer olduğunu ve yaratılmadığını, ancak her zaman var olduğunu ve Tanrı'nın yöneten dinamikler olarak çalıştığını önermektedir. Pandeizm, her ikisinin de doğru olduğunu, Tanrı'nın Evreni yarattığını, ancak "bırakmadığını", bunun yerine tamamen her şeyin yapıldığı enerjiyle ve her şeyin içinde bulunduğu bilinçsiz yöneten dinamikler olduğunu sonucuna varır.


Evrenin kendisinden oluştuğu Yaratıcının arkasındaki nedeni açıklamak için bazı teoriler formüle edilmiştir. Örneğin Tanrı'nın varlığı yalnızca ayrı varlıklar yoluyla deneyimleme arzusuna sahipti; bu, ancak atomları oluşturan atom altı parçacıklardan zekanın evrimine kadar değişen düzenli karmaşıklık üreten bir evrende başarılabilen bir özellikti. Pandeistler bu Yaratıcı'nın bilinçliliğini evrenin yaratılması üzerine onayladığını ve Pandeist Tanrısının insanın acı çektiğinden haberdar olmadığını iddia etmektedir. Pandeistlerin inandığı bu Yaratıcı, Evrenin yaşanmış olduğu deneyimden haberdar olmaya ihtiyaç duymaz ve gerçekten bu deneyimden haberdar olamaz çünkü tamamen Evren haline gelmiştir.

Pandeizm evrenin durumunu herhangi bir teolojik modelin en az varsayımı ile açıklar. Yaratıcı'nın yalnızca yeterince güçlü, yeterince zeki ve motive edilerek hiç yaratılmaya gücü yetmediği ve şu anda bilinçsizce bu yaratılışın altında yattığı varsayılmalıdır. Tüm mucizeler, vahiyler, kutsal yazılar, kehanet, duygu vb. şeyler bilinçaltı gücün tezahürüdür. Ayrıca, hareket etmeyi ya da harekete geçmeyi seçmeyen, kendine ve yarattıklarına karşı olacak kötü varlıklar var etmemiş (şeytan vb) bilinçli ve aktif bir Tanrı olduğunu varsaymak zorunda kalmaz.

Bu inanç modelinin diğer bir yararı da, bilimsel keşif ile tutarlı olmasıdır - Bilimin, Evrenimizin nasıl basitçe işlediği konusunda keşfedilen şeylerin hepsi, Yaratan'ın yarattığı / oluşturduğu anda yönlendirdiği dinamiklerin ortaya çıkmasıdır.

Ve bu model, her şeyin Yaratıcı'nın bir parçası olduğunu ve bu yaratıcının eylemlerimizin sonuçlarını bizden deneyimlediğini önermiş olduğu için aynı zamanda ahlakın temelini içerir.

Yazan: Anu