ANTİK MEZOPOTAMYA NİNNİLERİ

Hazırlayan: A.Kara

ANTİK MEZOPOTAMYALILARIN BEBEKLERİ YATIŞTIRMAK VE UYARMAK İÇİN OKUDUKLARI NİNNİLER

Ninniler yeni icatlar değiller tabi. Tarihleri binlerce yıl öncesine hatta şüphesiz yazılı tarih öncesine kadar uzanır. Babil, Asur, Sümer ve Hattuşa kültürlerine ait birçok eski Mezopotamya ninnisi günümüze kadar gelmiştir. Dicle ve Fırat nehirlerinden günümüz Suriye'sine kadar uzanan Mezopotamya son derece verimli toprakları nedeniyle “Medeniyetin Beşiği” olarak biliniyordu. Ayrıca bölge, "yazının, şehir kültürünün ve dünyamızı bugüne kadar şekillendiren diğer birçok kavram ve kurumun doğduğu yer" olarak bilinir. Bu kültürel bölgeden gelen eski Mezopotamya ninnilerinin hayatta kalması, dünyanın bu bölgesinden gelen geleneklerin uzun ömürlülüğünün de bir kanıtıdır.

Ninniler çocukluk kültürünün önemli bir yönüdür. Ninniler söylenirken kasıtlı olarak daha kolay hatırlanıp söylenebilecek şekilde tasarlanmışlardır. Sözlerinin içinde genellikle bir nesilden diğerine aktarılan kültürel gelenekler ve uygulamalar bulunur. Bu tür ninnilerin ardındaki anlam çoğu kez unutulsa da sözleri aktarılmaya devam ediyor. Örneğin Avrupa'da “Gülün Çevresindeki Halka” diye bir ninni vardır ve çoğu insanlar bunun aslında Kara Veba'ya atıfta bulunduğunu unutmuşlardır. Hatta sokakta çocukların söyleyerek oyun oynadığı bir eğlenceye dönüşmüştür. Ninninin birkaç varyantı vardır. Bunlardan birini motomot olmayacak şekilde çevirerek paylaşayım:

Bir halka ve güller

Zehirle dolu cepler

Hapşu! Hapşu!

Hepimiz düşüyoruz (ölüyoruz)

Ninnideki güller hastalıktan kaynaklanan ölümcül döküntüleri, zehirler, sonrasında gelen hapşuruk ve hepimiz düşüyoruz sözleri ise Kara Veba sonrası hasta olan insanların ölümünü simgeler.

Babil'den gelen bir Mezopotamya ninnisi yaklaşık olarak MÖ 2000 yılına tarihlenir. Eski Mezopotamya'da yaygın olan ilk yazı biçimi olan çivi yazısıyla yazılan bu özel ninni, ilginç bir şekilde korkunç bir anlatıya sahiptir:

"Karanlığın evinde yaşayan ufaklık -

peki, şimdi dışarıdasın, güneşin ışığını gördün.

Neden ağlıyorsun, neden bağırıyorsun?

Orada neden ağlamadın?

Evin tanrısını uyandırdın, Kusarikkum uyandı:

"Beni kim uyandırdı? Beni kim irkiltti? "

Ufaklık seni uyandırdı, küçük seni irkiltti!

"Şarap içenlere, içki içenlere olduğu gibi uyku onun üzerine çökebilir!"

(Çev. W. Farber)

Bebek ağlarken anne yada süt anne, bebeğin ev hayaletini uyandırma suçundan dolayı ninni söyler çünkü bu durum feci sonuçlar doğurabilir. Ninni, çocuğun "rahmin sessiz karanlığından" yaşayanların dünyasındaki mevcut konumuna olan yolculuğunu detaylandırsa da "ağlayan bebeğin tıpkı bir ayyaş gibi sonunda uykuya dalacağına" dair yakarış ile biter.

Ninninin anlamı çok açık: Bir çocuk ışığın olduğu ve annesi tarafından tutulabildiği bir dünyada neden huzur bulmasın? Bu yüzden ninni bebeği hem sakinleştirmeyi hem de tehdit edici motiflerle de olsa uykusuna geri dönmesini sağlamayı amaçlıyor.

Rahatsız edilmediği sürece zararsız olan Kusarikku gibi doğaüstü varlıkların bizonlara benzer şekle sahip ev hayaletleri olduğuna inanılırdı. Dolayısı ile bebeğin aralıksız ağlamalarından rahatsız olabilirdi. Böyle bir noktada ninni, çocuğun aralıksız ağlamalarından öfkelenen bir Kusarikku'nun insanlara tanrıların bile yapmayacağı kadar korkunç şeyler yapabileceğini söyleyerek bebek yada çocuğu uyarır. Bu nedenle şarkı muhtemelen ikili bir amaca hizmet etmeyi amaçlıyordu: Birincisi çocuğu tekrar uykuya daldırmak ve bebeklikten çıkmış olan çocuğu uyarmak,

İkincisi; Çocuk ağlamaya devam etmeyi seçerse başlarına ne geleceği konusunda ona ikazda bulunmak.

Yani bebeğin susması yalnızca anne ve babanın dinlenmesi için bir fırsat değil, aynı zamanda evdekilerin başına Kusarikku tarafından bir felaket gelmesini önlemek için gerekliliktir.

Benzer bir mesaj içeren Mezopotamya ninnilerine ikinci bir örnek:

"Sen oradaki küçük, yeni doğmuş insan,

gerçekten dışarı çıktın, güneş ışığını gördün.

Neden orada (anne karnında) annene hiç böyle davranmadın?

Babana iyi davranmak yerine annenin normal bir hayat sürmesine izin ver,

Dadının ödünü kopardın, süt anneyi rahatsız ettin.

Sen ağladığın için evin tanrısı uyuyamıyor, evin tanrıçası uykusuz kalıyor.

Gece saatini üç olarak sabitleyen Enkidu'ya kimi göndermeliyim [ona söyleyerek]:

"Ceylanı yenen onu da yensin.

Ceylanın oğlunu bağlayan da onu bağlasın.

Taşradan rastladığı biri ona uykusunu versin,

Bir öküz sürücüsünün uykusuna yatsın!

Annesi onu uyandırana kadar uyanmasın!"

(Çev. W. Farber)

Her iki Mezopotamya ninnisinde de çocuğun tekrar uykuya dalmaması durumunda ona veya ailesine yönelik tehdidin altı çiziliyor. İkinci ninni ev hayaletinin uyanma riskinden açıkça bahsetmese de ilk ninni dikkate alındığında bu ninni de hayaletin uyanma tehlikesinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Bebek tabi ki ninninin içerdiği ince tehdidinin ardındaki sonuçları anlayamaz fakat büyüdükçe ev hayaletinin rahatsız edilmesinin tehlikeli olduğu inanışını anlatan sözler anlaşılır hale gelir.

Zaten Londra'daki İngiliz Müzesi araştırmacılarından Richard Dumbrill de antik dünyada insan dünyası ile tanrıların dünyası arasındaki ilişki nedeniyle "korkutucu temaların dönemin tipik ninnileri olduğuna" dikkat çekiyor.

Özellikle Yale Üniversitesi'nde Yakın Doğu'da uzman bir profesör olan Eckart Frahm, Mezopotamya'da insan ve ilahi dünyalar arasında bir ayrım olmadığını ve birinin diğerini doğrudan etkileyebileceğine dair inanışlar olduğunu açıkça ortaya koyar. Bu nedenle evdeki tanrıları rahatsız etmemek konusunda ciddi bir ders içeren sakinleştirici şarkılar söylemek çocuğa çok küçük yaşlardan itibaren doğaüstü alemin olası sonuçları nedeniyle eylemlerine karşı dikkatli olması gerektiği inancını aşılar.

Eski Mezopotamya ninnilerinin derin doğaüstü çağrışımlara sahip olduğunun bir başka göstergesi de şarkıların söylenmesiyle birlikte yürürlüğe girdiğine inanılan ritüellerdir. Nippur bölgesinden (modern Bağdat'ın biraz güneyinde) bir Babil tableti, "önemli bir caddeden, kapıdan, hatta bir mezardan" toz alma ve şarkı söylerken ağlayan bebeğin üzerine serpme veya sürme uygulamasını içerir. MÖ 500 ile 300 yılları arasında çivi yazısıyla yazıldığına inanılan bu tablet, ayinleştirilmiş ninnilere yapılan en eski referanslardan biri olarak günümüze ulaşmaktadır. Tıpkı bugün bir annenin şarkı söylerken bebeğini kollarında sallaması gibi, doğaüstü olanın her güne ayrılmaz bir şekilde bağlı olduğu dünyadaki uygulama, çocuğun çevresinde yaşayan varlıkları rahatsız etmeyeceğine dair daha fazla güvence gerektiriyordu. Bu nedenle toz serpme, çocuğu (ve muhtemelen ebeveynleri) uyanmış veya huzursuz tanrıların "öfkesinden" korumak için ek bir adımdı.

Literatürde Mezopotamya'daki eski ninnilerde atıfta bulunulan bir başka tanrı da "bebekleri kaçırdığına ve hamile anneleri öldürdüğüne inanılan" iblis Lamaştu'dur. Çocuğu gece yarısı uyanan ve ağlamaktan vazgeçmeyen bir annenin korkusunu hayal edin. “Yarı kuş, yarı (dişi) aslan ve memelerinden süt emerek sarkan köpek yavruları ve domuzların olduğu bir yarı insan” şekilli iblisin gelip çocuğu kaçıracağı inancı her anne için korkutucu olurdu. Bu nedenle ekstra bir güvence ve korunma ihtiyacı eski Mezopotamya ninnilerinde güçlü bir rol oynar.

Çocukları korkutmak için sıklıkla eski Mezopotamya ninnilerinde bahsedilen Mezopotamya iblisi Lamaştu

Tanrılara yapılan duaların Lamaştu gibi şeytanlara karşı korunmanın yanı sıra çocuğun zamansız ölümüne yol açabilecek bilinmeyen tıbbi nedenlerden ötürü ağlamamasını sağlamak için ninnilere dahil edilmesi de alışılmadık bir durum değildi. Antik dünyada yaşam sürelerinin çok uzun olmadığı ve bebek ölüm oranlarının oldukça yüksek olduğu her zaman hatırlanmalıdır. Ninnilere diğer tanrılara yönelik duaları dahil etmek hem iç hem de dış kötü güçlere karşı ikili bir koruma amacına hizmet ederdi.

Eski hayaletler ve şeytanlarla ilgili açıklamalarıyla bağlantılı olarak, bazıları tarafından eski ninnilerin, şarkıların doğasına bağlı olarak, sihirli ruhlar lehine veya aleyhine uygun büyülü sözlere dönüştüğüne inanılmaktadır. Bu ninnilerden bazıları okumaktan ziyade söylenmeye meyilli olduğundan ve bu ninnilerin bazıları tabletlere kaydedilmiş olduğundan bunların büyülü sözlere dönüştürülmüş olabileceklerine dair görüşler yoğunluktadır.

---

• Al-Rashid, M. “What did the ancient Mesopotamians ever do for us? From depression cures to egotistical Trumpian kings and angry customer complaints, we can still relate to the lives of people living four millennia ago.” [https://unherd.com/2019/10/hangover-cures-and-other-mysteries-of-ancient-babylon]
• Al-Samarrai, N. “How to Calm a Crying Baby Like a Mesopotamian: Sing a simple song and sprinkle some sacred dust.” [https://www.atlasobscura.com/articles/crying-baby-in-mesopotamia]
• Biblical Archaeology Society Staff. “Ancient Lullabies in Mesopotamia: How ancient Near Eastern magicians soothed crying infants.” [https://www.biblicalarchaeology.org/daily/ancient-cultures/ancient-near-eastern-world/ancient-lullabies-in-mesopotamia]
• Bosworth, D. “Archaeological Views: Magical Cures for Crying Infants.” [https://www.baslibrary.org/biblical-archaeology-review/42/2/11]
• Faber, W. “Magic at the Cradle. Babylonian and Assyrian Lullabies.” Anthropos, 85.1. p. 139-148
• Perry, N. “The universal language of lullabies.” [https://www.bbc.com/news/magazine-21035103]
• British Museum. “Tablet.” 2020 [https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1931-0413-4]
• George, Andrew R. "Kamadme, the Sumerian Counterpart of the Demon Lamaštu". Sources of Evil. ss. 150-157.

●►Üye olarak platforma destek olabilirsiniz: KATIL
●►Patreon üyeliği için: PATREON

GILGAMIŞ

Çoğu yazar ve akademisyen binlerce yıl önce yaşamış olabileceğini iddia etse de, Gılgamış genellikle Sümer mitolojisinin efsanevi bir karakteri olarak kabul edilir. Yeryüzündeki ilk kahraman olarak anılır ve Gılgamış Destanında merkezi bir figürdür.

Sümer Kraliyet Listesi'ne göre Gılgamış, tanrıça Ninsun'un ve Kulab ilçesinin kralı ve Uruk kentinin beşinci kralı Rahip-Kral Lugalbanda oğludur (Irak'taki İncil'deki metinlerde, şimdiki Warqa'da). [Yıl MÖ 2750]

Büyük olasılıkla MÖ 2800 ile 2500 arasında hüküm sürdü ve ölümünden sonra tanrılaştırıldı.

Gilgamış Lugalbanda'nın kralı olmayı başardı. O, 126 yıl boyunca hüküm sürdükten sonra tahtı 30 yıl boyunca hüküm sürecek olan oğlu Ur-Nungal'a vermiştir.

Uruk'un kralı olan Gılgamış, genellikle bir insan olarak anılırken üçte ikilik bir tanrı ve üçte biri kadar insan olduğu söylenir.

Gılgamış'ın tanrılar tarafından güç, cesaret ve güzellikle kutsanmış olduğuna ve var olan en güçlü ve en büyük kral olarak adlandırıldığına inanılmaktadır.

Sümer dili okuyan ilk araştırmacılar, ismini hatalı şekilde "İzdubar" şeklinde okumuşlardır.
O belki de en çok Gılgamış Destanı olarak da anılan Gılgamış Şiirinin kahramanı olarak bilinir.

Gılgamış Destanı dünyanın en eski edebi eseri olarak kabul edilir ve dünyada bilinen en eski edebi yazılar arasında yer alır. Çalışma, 3. veya 2. binyıl sonlarına dayanan çivi yazılarında bir dizi Sümer efsanesi ve şiiri olarak ortaya çıkmıştır.

Tarihçiler, Gılgamış Destanı'nın İlyada ve Odise üzerinde önemli bir etki yaptığını kabul ederler.


Gılgamış Destanı, bir dizi tehlikeli görev ve maceraya başlarken, arkadaşı Enkidu ile birlikte seyahat eden tanrıça Nnisun'un oğlunu takip eder.

Karşı konulamaz bir kral olan Gılgamış yeni evli Uruk kadınıyla yatmıştı. Bu insanları mutsuz etti.
Yaratılış tanrıçası olan Aruru, Gılgamış'a karşı koyabilecek bir güç olarak Enkidu adlı güçlü bir vahşi adam yaratır.

Gılgamış ve Enkidu, Gılgamış'ın kazanan olarak çıktığı büyük bir savaşla mücadele eder. Sonrasında Gılgamış Enkidu’nun hayatını değiştirir ve arkadaş olurlar. Birlikte maceralara devam ederler. Humbaba'yı (Huwawa'nın Doğu Semitik adı) ve Cennetin Boğasını birlikte yenerler.

Gılgamış Destanında Enkidu, Tanrıların bir ceza olarak indirdiği bir hastalık yüzünden ölür. Bu olay Gılgamış'ın ölümünden korkmasına neden olur. Büyük tufandan kurtulan Utnapiştim adasını ziyaret etmeye karar verir çünkü ölümsüzlüğü aramaktadır.

Fakat Gılgamış ölümsüzlüğün sırrını bulamaz. Birçok kez başarısız olur ve sonunda Uruk'a döner. Ölümsüzlüğün onun ulaşabileceğinin çok ötesinde olduğunu fark eder.

Edebiyatın eski eserlerinde Gılgamış'ın ismi birçok yerde gerçeğine rağmen, günümüz araştırmacıları onun gerçekten yaşadığına dair kesin bir kanıt bulamadılar..

Gılgamış, Gılgamış'ın yaşamı boyunca ya da yanında yaşamış olduğuna inanılan, bilinen tarihi bir figür olan Kish Kralı Enmebaragesi'nin hükümdarı olarak anılır.

İşbi-Erra döneminde meydana gelen otuz dört satırlık bir tarih yazımı olan Tummal Yazıtı, Urg surlarının inşası sırasında Gılgamış'tan şöyle bahseder: "Tummalık 2.kez yıkılır, Gılgamış Enlil için Kununurra evini inşa eder. Gılgamış'ın oğlu Ur-lugal, Tummal'ı yüce ilan eder ve Ninlil'i Tummal'a getirir."

Me-Turan'da (modern Tell Haddad) bulunan destansı metnin parçaları, ölümünden sonra Gılgamış'ın nehir yatağının altına gömüldüğünü gösterir.

---

Kaynaklar:
Sümerler: Tarih, Kültür ve Karakter — Samuel Noah Kramer,
Gılgamış Destanı: Akademi ve Sümerdeki Babil Destanı ve Diğer Metinler - Andrew George,
Mezopotamya'dan Efsaneler: Yaratılış, Sel, Gılgamış ve Diğerleri (Oxford Dünyası Klasikleri) - Stephanie Dalley,
Aramızda Gılgamış: Antik Epik ile Modern Buluşmalar - Theodore Ziolkowski

Yazan & Derleyen & Çeviren: A.Kara

MEZOPOTAMYA'NIN UGARİT EFSANELERİ

Eski Mezopotamyalılara göre, ışık ve karanlık, yaşam ve ölüm bir bütünün iki yarısıydı. Yaşayan dünyayı yöneten Inanna, cennet tanrıçası iken kız kardeşi Ereshkigal karanlık ve ölülerin kraliçesi idi. Hiçbir kız kardeş birbiri olmadan var olamaz, var oluşlarını birlikte sağlarlardı. Ancak Inanna insanlar tarafından dünyada görülebilirken, Ereshkigal görünmezdi. Mezopotamya sanatçıları Ereshkigal'ı asla doğrudan tasvir etmediler, ancak Ereshkigal'ın gönderdiği canavarların ve iblislerin görüntülerini tasvir ettiler.

Baal, bir dizi Ugarit efsanesinde Baal döngüsü ile belirir. Bu hikayeler Baal'ın iktidara yükselişini ve gücünün artışını, diğer tanrılara meydan okuyuşunu ve yüz yüze geldiği zorlukları anlatıyor. Baal döngüsünün altında yatan bir konu ise eski tanrı El ile genç ve güçlü Baal arasındaki gerginliktir. El yüceliğini sürdürmüş olsa da, Baal tanrıların kralı haline gelmişti. Baal, doğanın tahrip edici gücünü temsil eden, denizlerle ve tufanlarla ilişkili olan Leviathan olarak da bilinen Yam'ı yenmiştir. Baal ayrıca doğurganlığın ve bereketin tanrıçası olan kız kardeşi Anat ile barış yapmak zorunda kaldı ve kanlı bir savaşçı kurbanı gerçekleştirdi. Sonunda, Baal ve Anat yeryüzüne ölüm tanrısı Mot ile yüzleşmek için gittiler. El, Baal ve Mot arasındaki savaşa başkanlık etti. Fakat hiçbir tanrı kazanamadı.

Diğer Ugarit efsaneleri ise efsanevi krallarla ilgilidir. Bu masallar gerçekte bazı tarihsel temelleri olmasına rağmen ayrıntıları kayıptır. Bir efsane oğul hasreti çeken King Keret'in hikayesini anlatır. Gördüğü bir rüyada El, Keret'e komşu bir krallığın prensesini karısı olarak almasını söyler. Anat ve Ashera'yı onurlandıracağına söz veren kral bunu yaptı ve yeni karısı yedi oğul ile bir kız doğurdu. Ancak, Keret hastalandı ve tanrıçalara yapması gereken ibadetlerini ihmal etti. Sadece Baal'a yapılacak özel bir tören ile kral ve kraliyet eski sağlığına yeniden kavuşabilirdi. Bu efsane tanrıların kral aracılığı ile insanlara iyi veya kötü şans gönderdiğini söyleyen Semitik inanışı resmetmektedir.

Yazan: A.Kara

MEZOPOTAMYA MİTOLOJİSİ

Akadlar, Babiller ve Asurların efsaneleri, insanları tehdit edebilecek gizemli manevi güçlerle dolu bir dünya tasvir ediyordu. İnsanları iblisler ve hayaletler ile korkutur ve onlara karşı sihirli büyüler kullanarak sözde koruma sağlardı. Bir düzine kadar büyük tanrılardan oluşan bir panteon'a (baş tanrılar) ve diğer birçok küçük tanrıya tapınmışlardı.

Tüm Mezopotamya halkları Inanna ya da Ishtar gibi doğurganlık tanrıçalarına saygı duyuyorlardı. Ayrıca, Sümerler ile An, Enlil ve Enki diye bilinen üç yaratıcı tanrıyı da tanımış oldular; bunlar Akadlar, Babiller ve Asurlar tarafından Anu, Enlil ve Ea olarak biliniyordu. An tanrıların başıydı. Enlil yıkıcı olabilecek bir rüzgar ve toprak tanrısıydı ve Enki genellikle su, bilgelik ve medeniyet sanatı ile ilişkiliydi.

Sin ya da Nanna olarak bilinen ay tanrısı iblislerin onu yemeye çalıştığı bir mitte karşımıza çıkıyor (Dikkat, Kur'an'daki ya-SİN suresi, eski arap putperestlerin baş putlarının adının Al-ilah, diğer adı ile SİN oluşu ve Kur'an'da SİN'e yani Ay Tanrısına seslenir anlamda YA SİN şeklinde sure olması). Güçlü tanrı Marduk iblisleri işlerini bitirmeden durdurunca ay tanrısı eski bedenine ulaşıyor ve her geçen eski formundaki bu büyümeyi tekrarlıyor.

En iyi bilinen Mezopotamya miti Babil'in olan Gılgamış Efsanesidir. Bir kahraman kralın ölümsüzlüğü arama hikayesidir. Efsaneye göre gözüpek ve cesur bir savaşçı olan Gılgamış, yolculuğunda pek çok olağanüstü başarı kazandı. Her ne kadar amacını - sonsuz yaşamın sırrı - elde etmekte başarısız olsa da, hayatını anlamlı kılmak için daha fazla bilgelik kazanmıştı.

Belli bazı kültürlere ait tüm tanrılar ya da tarihsel kahramanlar hakkındaki efsaneler upuzun şiirlerle ve büyük üsluplarla yazılmıştır.

ÖLÜMSÜZLÜK VE SONSUZA KADAR YAŞAMA ÖZELLİĞİ

İnsanlar neden ölüyor? sorusunu ele alan bir diğer efsane, ilk insan olan Adapa'nın efsanesidir. Su tanrısı Ea, Adapa'yı çamurdan yaratıyor (daha dinler yokken, yüzlerce yıl önceki yazıtlarda Tanrı insanı çamurdan yaratıyor (İbrahimi -semitik- dinler de bu Mezopotamya mitlerinden etkleniyor ve sözde vahiy kitaplarına her şeyden alıp ekledikleri gibi, bu olayı da alarak ekliyorlar). Adapa ölümlü olmasına rağmen, Ea'nın dokunuşu ona ilahi güç ve hikmet (bilgelik) veriyor.

Efsanenin devamında bir gün Adapa balık tutarken rüzgar teknesini devirdi. Adapa rüzgarı lanetledi. Hikayenin bir versiyonuna göre, rüzgar bir kuş biçimindeydi ve Adapa onun kanatlarını kopardı. Yüksek tanrı Anu, Adapa'yı eylemlerini açıklaması için cennete çağırdı. Adapa, babası Ea'ya cennette nasıl davranması gerektiği konusunda tavsiye vermesini istedi. Ea ondan yas tutacak kıyafetler giymesini, mütevazı olmasını, yiyecek ve içecekleri reddetmesini söylemişti, çünkü onu öldüreceklerdi. Anu yiyecek teklif ettiğinde Adapa reddetti. Ne yazık ki, Ea'nın tavsiyesi yanlıştı. Adapa'nın reddettiği yiyecekler, insanoğlunun sonsuza dek yaşamasına izin verecek ölümsüzlük yemekleriydi. Adapa'nın tercihi, tüm erkeklerin ve kadınların ölmesi gerektiği anlamına geliyordu.

Antik Mezopotamya'da mitoloji, siyasal iktidar ile yakından ilişkiliydi. Hükümdarlar tanrıların iradesiyle yönettiklerine inanıyordu ve cennet dünyası ile krallıkları arasında iyi ilişkiler kurmakla görevliydiler. İlk şehir devletlerinin her birinin hükümdarı panteonun (baş tanrılar) tanrılarından biriydi.

Yazan: A.Kara

ESKİ SÜMER METİNLERİNE GÖRE İNSANOĞLUNUN KÖKENLERİ

Hazırlayan: A.Kara

BULGULARA GÖRE ANTİK SÜMER DİNİNDE İNSANIN YARATILIŞI

Mezopotamya'da, günümüzde modern Irak'ta M.Ö. 4500 yıllarında Sümer ülkesi gelişti. Sümerler, kendi dili ve yazı sistemi, mimarlık ve sanat, astronomi ve matematik gibi gelişmiş bir medeniyet yarattılar. Onların dini sistemi, yüzlerce tanrıdan oluşan karmaşık bir sistemdi. Eski metinlere göre, her Sümer şehri kendi tanrısı tarafından korunuyordu; İnsanlar ve tanrılar bir arada yaşarken, insanlar tanrılara hizmet ediyorlardı.

Sümer yaratılış efsanesi M.Ö. 5000 yıllarında kurulmuş eski bir Mezopotamya kenti olan Nippur'da bulunan bir tablette görünmektedir.
Sümer tabletlerine göre Dünya'nın yaratılması şöyle başlar (Enuma Eliş) :

Cennetin yüksekliği belirlenmediğinde,
Ve altındaki dünya henüz bir isim taşımadığında,
Ve onlardan doğan ilkel Apsu,
Ve kaos, Tiamut, ikisinin de annesi
Suları bir araya getirildi,
Ve hiçbir alan oluşmadı, bataklık görülecek değildi;
Tanrıların hiçbiri yaratılmaya başlanmadığında,
Hiç kimse bir isme sahip değilken ve hiçbir kader belirlenmedi;
Sonra tanrıların cennet ortasında yaratıldığı,
Lahmu ve Lahamu varoldu ...

Sümer mitolojisi, başlangıçta, insan benzeri tanrıların Dünya üzerinde hüküm sürdüğünü iddia ediyor. Dünyaya geldiklerinde yapılacak çok iş vardı ve bu tanrılar toprağı toplayıp, yaşayabilir hale getirmek ve minerallerini madenciliği için kazdılar.
Metinler, bir noktada tanrıların emeklerine karşı ısrar ettiklerini belirtiyor.

Tanrılar erkeklerden hoşlandıklarında
İşi tamamladım ve parası vardı
Tanrıların işi harikaydı,
İş ağırdı, sıkıntı çoktu.

Tanrıların tanrısı Anu, emeğinin çok büyük olduğunu kabul etti. Oğlu Enki ya da Ea, emeği üstlenmek için insan yaratmayı önerdi ve böylece, kız kardeşi Ninki'nin yardımı ile yaptı. Bir tanrı öldürüldü, vücudu ve kanları kil ile karıştırıldı. Bu materyalden ilk insan tanrılara benzer şekilde yaratılmıştır.

Birlikte bir tanrı öldürdün
Onun kişiliğiyle birlikte
Senin ağır işini kaldırdım
Ben de erkeğe zorluk verdim.
...
Çamurda, tanrı ve adam
Bağlanacak.
Bir araya getiren birlik için;
Böylece gün sonuna kadar
Et ve Ruh
Hangi bir tanrıda olgunlaştı -
Kanındaki bu ruhta akrabalık bağlıdır.

Bu ilk adam Eden'de, 'düz arazi' anlamına gelen bir Sümer kelimesi yaratılmıştır. Gılgamış Destanı'nda Eden, tanrıların bahçesi olarak anılır ve Mezopotamya'da Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunur.

(Enki'yi yaratılış mitinde tasvir eden Sümer tableti.)

Başlangıçta insanlar kendi başlarına üreyemedi, ancak daha sonra Enki ve Ninki'nin yardımıyla değiştirildi. Böylece, Adapa tamamen işlevsel ve bağımsız bir insan olarak yaratılmıştır. Bu 'değişiklik' Enki'nin kardeşi Enlil'in onayı olmaksızın yapıldı ve tanrılar arasındaki çatışma başladı. Enlil insanın düşmanı oldu.

Sümer tabletleri insanların tanrılara hizmet ettiğinden, çok sıkıntı ve acı çektiğinden söz eder.

Adapa, Enki'nin yardımıyla Anu'ya yükseldi ve burada 'yaşam ekmeği ve suyu' hakkında bir soruyu cevaplamadı. Bu yaratılış öyküsündeki Eden'in Adem ve Havva'nın yaratılış hikayesine oldukça benzer olduğu görülmektedir.

Hazırlayan: A.Kara

---

Kaynak: Eden Tanrılar Kitabı | William Bramley

APPU VE İKİ OĞLU

Yazan: N.Kara

Appu, Şudul kentinde yasayan çok zengin biriydi. Onun çok sayıda sığırı,koyun sürüleri vardı. Hububatın harmanlandıktan sonra yığıldığı gibi gümüşü, altını ve lapulazuli taşı vardı. Onun hiçbir şeye ihtiyacı yoktu ama çocuğu olmuyordu.

Sık sık şehirlerde düzenlenen şölenlerde herkes çocuğuna ikramlarda bulunurken Appu’nun ikramda bulunacağı hiç kimsesi yoktu. Yine böyle düzenlenmiş bir şölenin ardından canı sıkılmış olan Appu, evine gitti ve ayakkabılarıyla birlikte yatağa uzandı, karısı da onun yanına yattı. Ama yine hiçbir şey olmamıştı. Ardından Appu kalktı, ak bir kuzu aldı ve Güneş Tanrısı’na yalvarmaya gitti. Güneş Tanrısı onu gençleştirdikten sonra, ‘senin için ne yapabilirim,çözmem gereken ne 'diye ekledi. Appu da Tanrıların kendisine zenginlik vermesine karşılık hiç çocuk bahşetmediğini söyledi. Bunun ardından Güneş Tanrısı ona, içki içip evde karısıyla yatmasını ve böylece Tanrıların kendisine bir erkek çocuk vereceğini söyledi. Appu eve giderek denilen her şeyi yaptı. Bir süre sonra Appu’nun karısı gebe kalmış ve onuncu ayda bir erkek çocuk doğurmuştu. Çocuklarına 'Kötü’ adını verdiler. Çok geçmeden Appu’nun karısı tekrar gebe kalmış ve bir erkek çocuk daha doğurmuştu. Bu çocuğun adını da ‘İyi’ koydular.

Çocuklar büyüyüp yiğit bir erkek haline gelince baba evinden ayrılmaya karar verirler. Daha sonra
Kötü ailesi ile yasamayı doğru bulmaz. 'Dağların ayrı ayrı yerlerde bulunduğu, nehirlerin ayrı ayrı yerlere aktığı ve pek çok Tanrının ayrı yerlerde oturduğu gibi biz de farklı yerlerde oturalım ' der ve düşüncesi etkili olur. İyi ve Kötü ayrılırlar. Bu arada iki kardeş malları da kendi aralarında bölüşmeye başlar. Ancak malın iyisini Kötü alır, kalan kötü malları ise İyi’ye verir. Bu mal paylaşımının adaletsiz olduğuna inanan İyi durumu mahkemeye taşır.” Ancak tabletin bundan sonraki bölümü kırık olduğundan mahkemenin sonucu bilinememektedir.