HABERLER
Dini Haber

GOLEM : YAHUDİLERİN MUHAFIZI

Hazırlayan: A.Kara

YAHUDİLERİ KORUDUĞUNA İNANILAN EFSANEVİ KİLDEN YARATIK : GOLEM

Gotik korku romanı Frankenstein, bir bilim insanın bir canlı yaratmaya çalışarak tanrı rolünü oynamaya çalıştığı konuyu işler. Yarattığı şey bir nevi Golem'dir ve buna benzer bir hikaye Yahudi folklorunda ve efsanelerinde de vardır ancak bazı bariz farklılıklar içerir.
Örneğin Frankenstein adlı canavar kadavra ve vücut parçalarının karışımından yaratılmış olarak tasvir edilirken Golem'in kilden yapıldığı söylenir. Ek olarak Frankenstein canavarına hayat veren bilim iken Golem'e hayat veren şey mistik yollardır.

Golem kelimesi İbranice'de "şekilsiz kütle" veya "bitmemiş madde" anlamlarına gelir.
Bir Talmud efsanesine göre Adem yaratıldığında 12 saat boyunca bir Golem (גולם) olup ruhsuz bir beden olarak beklemiştir. Başka bir efsanede Yeremya adlı peygamberin bir Golem yaptığı söylenir. Bazıları, Golemlerin yaratılmasına ilişkin bu efsanelerin doğası gereği yalnızca sembolik olduğuna ve bir kişinin ruhsal uyanışına atıfta bulunabileceğine inanır.
Fakat Golem hikayelerini farklı yorumlayan ve bu tür yaratıklar yaratmanın mümkün olduğuna inanan başkaları da var. Sefer Yetzirah'da ('Yaratılış / Oluşum Kitabı' anlamına gelir), Golemlerin yaratılışını açıklayan talimatlar vardır. Birkaç hahamın bu kitap hakkındaki yorumu, bu talimatların nasıl yerine getirilmesi gerektiği konusunda farklı açıklamalar sunar. Çoğu varyantta Golem'in ilk önce bir insanı andıran şekle dönüştürüldüğü görülür.

Bir Golem'e hayat vermek için belirtilen birkaç yol vardır. Örneğin, bu yollardan birine göre Golem'in yaratıcısı İbrani alfabesindeki harflerin bir kombinasyonunu ve Tanrı'nın gizli adını söylerken yarattığı Golem'in etrafında yürümeli veya dans etmelidir.
Başka bir varyantta, aleph, mem ve tav harflerinin (bu harfler bir araya gelerek 'gerçek-doğruluk' anlamlarına gelen "emet (אמת)" kelimesini oluşturur) ona hayat vermek için Golem'in alnına yazılması gerektiği söylenir.
Bir Golem'in canlanabilmesinin üçüncü yolu ise bir parşömene Tanrı'nın adını yazmak ve onu Golem'in koluna veya ağzına yapıştırmaktır.

En ünlü Golem hikayelerinden biri, önemli bir Talmud bilgini, Yahudi mistik ve filozof olan Haham Judah Loew ben Bezalel hakkındadır. Bu hahamın 16. yüzyılın sonunda, o zamanlar Kutsal Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olan Prag'da yaşadığına inanılır. O dönemde İmparatorluk II. Rudolf tarafından yönetiliyordu.

Rudolf okumuş, kültürlü bir imparator olmasına rağmen Prag Yahudileri, Yahudi karşıtı saldırılara maruz kalırlar. Efsaneye göre Yahudi bölgesini korumak isteyen haham bir Golem yaratır. Golem inanılmaz bir güce sahip olduğu için hahamın evinde ve sinagogda fiziksel güç gerektiren işlerde de yardımcı olur. Bu Golem'e geyik derisinden yapılmış ve mistik işaretlerle süslenmiş özel bir kolye verilir ve Golem'in görünmez olmasını sağlar.

Hikayenin başka bir versiyonu ise 1580 baharında, Yahudilerden nefret eden bir rahibin Prag'daki Hıristiyanları Paskalya sezonu yaklaşırken Yahudilere karşı kışkırtmaya çalıştığını belirtir. Bunun sonucunda Haham Loew, Paskalya mevsiminde halkını korumak için bir Golem yaratır.

Golem'in Yahudileri korumayı başardığı hikayenin sonu pek de mutlu bitmez. Golem güçlendikçe güçlenir, giderek zapt edilemez ve yıkıcı hale gelir. Golem iyilik yapmayı bırakır, çıldırmaya başlar ve masum insanlara saldırır.

Sonuç olarak Haham Loew, Tanrı'nın adını Golem'den çıkarır, böylece onu cansız bir heykele dönüştürür. Çatı katına giriş yüzyıllarca yasaklanmış ve alana giden merdivenler kaldırılmış olduğundan Golem'in haham tarafından sinagogunun tavan arasında saklandığına inanlar bile vardı. Fakat yüzlerce yıl sonra sinagog tamamen keşfedildiğinde Golem'e dair herhangi bir iz olmadığı görüldü.

Çoğu hikayede görünüşte erkek olarak tanımlanan Golemlerin Yahudi halkını kurtarmaya yardımcı olmak için yapıldığı görülür. Fakat kadın Golemler hakkında da birkaç önemli efsane vardır. Örneğin bir haham olan Horowitz'in kendisiyle seks yapması için güzel ve sessiz bir Golem yarattığı söylenir. Fakat kadın Golemlerin yemek ve temizlik yapan hizmetçiler olarak yaratılmasıyla ilgili hikayeler çok daha yaygındır.

Golemler Yahudi efsanesinin o kadar önde gelen isimleridir ki sanatçılara ve yazarlara bugüne kadar ilham vermeye devam etmişlerdir. En azından son iki yüz yıldır bu yaratıklar resim, heykel, illüstrasyon ve daha yakın zamanda video ve dijital sanat eserlerine bile girdiler.

« ÖNCEKİ YAYIN
SONRAKİ YAYIN »