MARİYE, MUHAMMED VE TAHRİM SURESİ

Hazırlayan: A.Kara

HADİS VE BAĞLANTILI AYETLERLE 'MUHAMMED VE MARİYE'
(CARİYE MARİYE, BAL ŞERBETİ OLAYI VE TAHRİM SURESİ)

Bu makalede tamamen İslami kaynaklarda yer aldığı şekliyle Mariye hakkında yazanlara bakacağız. Tümünü okuduktan ve üzerinde düşündükten sonra herkes kendince bir sonuca ulaşacaktır. Yorum katmadan, doğrudan kaynakları aktaracağım bu makalenin sonunda ise Müslüman arkadaşlara birkaç sorum olacak.

Belirtmekte fayda var ki hadislere bakmadan Tahrim suresinin ilk 5 ayetini net şekilde anlamak imkansızdır. Zaten bu yüzden meal ve tefsirlerde de bu makalede sizlerle paylaşacağım hadislere başvurulmakta, yani ayetlerde yazanların anlam ve ortaya çıkış sebepleri bu hadisler doğrultusunda açıklanmaktadır.

Şimdi konuya Mariye'nin kim olduğu ve Muhammed'in hayatına nasıl girdiğini anlatan hadislere bakarak başlayalım.

KIPTİ MARİYE KİMDİR? MUHAMMED'İN HAYATINA NASIL GİRMİŞTİR?

Muhammed b. Ömer dedi ki: Ayrıca ilim ehlinden olan Ebû Sa’îd bana haber verdi; dedi ki:

Mâriye, Ensina ● vilayetine bağlı Hafn kasabasındandı.

Bize Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî haber verdi; dedi ki:

Bize Abdülhamîd b. Ca’fer haber verdi. O da babasından nakletti; dedi ki:

Resûlullah (sas), Hicretin 6. senesinde Zilkâde ayında Hudeybiye’den dönünce Hâtıb b. Ebû Belte'a’yı, Kıptîlerden İskenderiye hâkimi el-Mukavkıs’a gönderdi. Onunla birlikte, Mukavkıs’ı İslâm’a davet eden bir mektup da gönderdi. Mukavkıs, “Hayırdır!” dedi ve mektubu aldı. Mektup mühürlüydü. Mukavkıs onu fildişinden yapılmış bir kutuya koydu, üzerini mühürledi ve bir cariyesine teslim etti. Ayrıca Peygamber’e (sas) cevabî bir mektup yazdı. İslâm’a girmedi, ancak Mâriye el-Kıbtiyye ve kız kardeşi Sîrîn’i, eşeği Ya’fûr ve katırı Düldül’ü de hediye olarak Resûlullah’a (sas) gönderdi. Düldül boz renkliydi. O zaman Araplarda ondan başka boz katır yoktu.

Resûlullah (sas) Mâriye el-Kıbtiyye’yi beğeniyordu. Kendisi beyaz tenli, güzel bir kadındı. Resûlullah (sas) onu ve kız kardeşini Ümmü Süleym bt. Milhân’ın evinde ağırladı. Resûlullah (sas) onların yanına girdi ve onlara İslâm’ı anlattı. İkisi de Müslüman oldu. Resûlullah (sas), Mâriye’yi mülk-i yeminle (cariye statüsünde) nikâhladı. Sonra onu, Benî en-Nadîr’den kalma, el-Âliye’de kendisine ait bir eve gönderdi. Yazın ve hurma toplama zamanında burada kalırdı. Resûlullah (sas) bu evde Mâriye’nin yanına gelirdi. Mâriye’nin dini yaşayışı çok güzeldi. Kız kardeşi Sîrîn’i de şair Hassân b. Sâbit’e hediye etti...

Mâriye, Resûlullah (sas) için bir çocuk dünyaya getirdi; Resûlullah ona İbrahim ismini koydu. [1]

Mariye, Muhammed'in hayatına girdikten sonra ne oluyor da Tahrim suresinin ilk 5 ayeti ortaya çıkıyor. Bunun cevabına tüm İslam camiasının meal ve tefsirlerde kullandığı hadisler üzerinden bakalım.

TAHRİM SURESİ 1-5.AYETLER

NEDEN VAHİY OLUNMUŞ ?

1169- Hazreti Aişe der ki:

Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem Hazretleri pâk zevcelerinden Cahş kızı Zeyneb'in evinde bal şerbeti içer ve yanında fazla kalırdı. (Buna kıskandığımızdan) Hazreti Ömer'in kızı Hafsa ile şöyle anlaştık: Hazreti Peygamber, hangimizin evine gelirse, ya Re-sûlallah! Sen meğâfir (tatlı fakat kokusu hoş olmayan bir bitki usaresi) mi yedin? Senden meğâfîr kokusu alıyorum, desin. Sonra Hazreti Peygamber, zevcesi Hafsa'nm yanına gidince, Hafsa konuştuğumuz şekilde Hazreti Peygambere hitab etti. Bunun üzerine Hazreti Peygamber şöyle buyurdu:

«Hayır, meğafîr yemedim. Fakat Cahş kızı Zeyneb'in evinde bal şerbeti içerdim. Yemin ettim, bir daha

içmeyeceğim ve bunu da hiç kimseye söyleme.» ●●

Mütercim

Hazreti Hafsa, Peygamber'in sırrını (bal şerbeti içmeyeceğine dair yemin edişini) Hazreti Aişe'ye anlatıp haber verdi. Bunun üzerine: «Ey Peygamber! Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi neden haram kılıyorsun» mealindeki ayet nazil oldu. [Tahrîm, 1]

Bu ayetin nüzul sebebi hakkında bir rivayet de şudur: Peygamber (sav), zevcesi Hafsa'yı nöbetlerinde ziyaret ettikleri bir günde, Hazreti Hafsa peygamberin izniyle babasına gitmişti. Hazreti Peygamber de kendisine hizmet için cariyesi Mariye'yi çağırmış ve ona hizmet ettirmişti. Hazreti Hafsa bunu öğrenince çok üzüldü. Bunun üzerine Hazreti peygamber ona şöyle buyurdu: «Mariye'yi kendime haram edersem razı olur musun?» Hafsa: - Evet, razı olurum deyince, Hazreti Peygamber: «İşte haram ettim. Fakat bunu sakın hiç kimseye söyleme.» buyurdu. Sonra Hafsa, Peygamberin bu sırrını Aişe'ye söyledi. ●●

Fethu'1-Barî (İbn Hacer el-Askalanî'nin eseridir) şerhinde ayetin nüzul sebebi olarak bu olayı (Mariye hadisesi) tercihli gösteriliyor. Fakat Buhari şerhinde açıklandığı üzere, bal şerbetinin haram kılınması hususu tercih edilmiştir. [2]

Gördüğünüz gibi hadiste "Hafsa, Peygamberin bu sırrını Aişe'ye söyledi" denmektedir. Kur'an'da nasıl yer bulduğunu görebilmek için Tahrim suresi 3.ayete bakalım:

3. Hani peygamber, eşlerinden birine gizli bir şey söylemişti. Eşi bunu başkalarına aktarıp Allah da durumu peygambere açıklayınca peygamber bunun bir kısmını anlattı, bir kısmından vazgeçti. Eşine konuyu anlatınca o, “Bunu sana kim haber verdi?” diye sordu. “Her şeyi bilen, her şeyden haberdar olan Allah bana bildirdi” diye cevap verdi. 

Muhammed'in Mariye'yi kendine haram kılması olayı Tirmizi'de şöyle yer alır:

1201- Âişe (r.anha)’dan rivâyete göre, şöyle demiştir: “Rasûlullah (s.a.v.) hanımlarına dört ay

süreyle yaklaşmamaya yemin etmişti (Bal yemeyi veya Mariye’nin yanına yaklaşmayı kendisine

haram kılmıştı) sonra haram kıldığı bu şeyi helal kılarak yani yeminini bozarak yemin için kefâret

koymuştu.” (Tirmîzî rivâyet etmiştir.) [3]

Şimdi, Buhari ve Tirmizi'de yer alan bu konuya bir de Ebu Davud'un Sünen'inde yazanlar ile bakalım.

2283....Ömer (b. el-Hattab r.a.)'den rivayet olunduğuna göre, Nebî (s.a.) Hafsâ (r.anha)'yı boşamış, sonra da (iddet süresi içinde) ona dönmüştür. [4]

Bu hadisin alt kısmında ve Buhari'de konuya açıklama getirmek için paylaşılmış olan diğer hadislere bakalım:

1l70- Hazreti Ömer (Ra) der ki:

«Ey Peygamber! Allah'ın sana helâl kıldığı şeyi neden haram kılıyorsun?» mealindeki ayet nazil olunca,

Peygamber (sav) pâk zevcelerinden ayrılarak, «bir ay, onların yanlarına varmayacağım» diye yemin etmiş ve çardağına çekilmişti... [2]

Rasûl-i Ekrem'in, Hz. Hafsa'yı boşaması şöyle olmuştur; Hz. Peygamber günlerini, hanımları arasında taksim eder, adalet ölçüleri içerisinde her gün birinin yanında kalırdı. Nöbet sırası Hz. Hafsa'ya geldiği gün Hz. Hafsa anne ve babasını ziyaret etmek üzere izin istedi. Rasûl-i Ekrem ona izin verdikten sonra cariyesi Mariye'yi Hz. Hafsa'nın odasına çağırıp onunla başbaşa kalmıştı. Bu esnada Hz. Hafsa, ziyaretini tamamlayıp dönmüş ve odasında Rasûl-i Ekrem'le Hz. Mâriye'nin bulunduklarını ve odanın kilitli olduğunu görmüştü. Bunun üzerine Hafsa kapının önüne oturup ağlamaya başladı. Rasûl-i Ekrem alnından terler dökülerek dışarı çıktı. Hafsa, Mâriye ile başbaşa kalmak maksadıyla kendisine izin verildiğini iddia ediyordu. Rasûl-i Ekrem aslında Hz. Mariye ile kalmasının Allah'ın kendine tanımış olduğu bir hak olduğunu ifâde ettikten sonra, Hz. Hafsa'yı memnun etmek için bir daha Hz. Mariye ile 

başbaşa kalmayacağına söz verdi ve bunun aralarında kalmasını istedi. ●● Hz. Hafsa ise, Rasûl-i Ekrem gider-gitmez Hz. Aişe'nin odası ile kendi odası arasındaki duvara vurup Hz. Aişe'yi çağırdı, olanları ona anlattı. Daha sonra bunu öğrenen Hz. Peygamber Hz. Hafsa'nın yaptıklarına öfkelenip onu boşadı. [5]

Tahrim Sûresinin şu ayeti bu hadiseye işaret etmektedir. ''Peygamber eşlerinden birine gizli bir söz söylemişti. Fakat eşi o sözü haber verip, Allah da onun bu davranışını o (peygamberi)ne açıklayınca (peygamber hanımına) bu (söyledikleri)nin bir kısmım bildirmiş (şunları filâna söyledin demiş) bir kısmından da vaz geçmişti. (Peygamber) bunu O'na haber verince eşi, "bunu sana kim söyledi?" dedi (Peygamber): (her şeyi) bilen, haber alan (Allah) bana söyledi" dedi." [Tahrim, 3]

Kays b. Zeyd'in rivayet ettiğine göre, Hz. Peygamber Hz.- Hafsa'yı boşayınca dayıları Kudâme b. Mazûn ile Osman b. Mazûn Hz. Hafsa'nın yanına gelmişler. Hz. Hafsa ağlamış ve, "Allah'a yemîn ederim ki o beni bana ihtiyacı olmadığından dolayı boşamış değildir" demiş tam bu esnada Hz. Peygamber oraya gelip "Cibril bana "Hafsa'ya dön. Çünkü o çok oruç tutar ve geceleri namaza çok kalkar o cennette senin  zevcen olacaktır" dedi," buyurmuş. [6]

Tahrim suresi 3.ayet ve onunla ilişkili hadislerde, Muhammed'in eşlerinden Hafsa'nın sır tutmayıp Aişe'ye anlattığı yazıyordu. Peki devamındaki 4 ve 5. ayetlerde neler yazıyor, okuyalım:

Tahrim suresi 4.ayet:

(Ey peygamber’in eşleri!) Eğer siz ikiniz Allah’a tövbe ederseniz, ne iyi. Çünkü kalpleriniz kaydı. Eğer Peygamber'e karşı birbirinize arka çıkarsanız bilin ki Allah, Cebrail ve salih müminler onun yardımcısıdır. Bunlardan sonra melekler de ona arka çıkarlar.

Tahrim suresi 5. ayet:

Eğer sizi boşayacak olursa rabbi ona, sizin yerinize sizden daha iyi olan, Allah’a teslimiyet gösteren, yürekten inanan, içtenlikle itaat eden, tövbe eden, kulluk eden, dünyada yolcu gibi yaşayan, dul ve bâkire eşler verebilir.

Sahih-i Buhari ve Muslim'de Tahrim suresi 1-5. ayetlerin nasıl ortaya çıktığı anlatılmakta, Muhammed'in Hafsa ve Aişe'den dolayı tüm eşlerini boşamayı düşündüğü yazmaktadır. İlgili hadise bakalım:

İbnu Şihab şöyle demiştir: Bana Ubeydullah ibnu Abdillah ibn Ebi Sevr, Abdullah ibn Abbas'tan haber verdi. O şöyle demiştir: Allah'ın haklarında 'Eğer her ikiniz de Allah'a tevbe ederseniz ne iyi, çünkü ikinizin de kalpleri eğrildi' (Tahrim, 4) buyurduğu kişilerin Peygamber'in zevcelerinden hangi ikisi olduğunu Ömer'den sormaya hırslanır dururdum. Nihayet onun beraberinde hac yaptım. Dönerken yolun bir yerinde Ömer saptı. Ben de deriden bir su kabı ile onun beraberinde yoldan saptım. Ömer doğanın çağrısına cevap vermeye gitti, nihayet geri dönüp benim yanıma geldi. Ben de ellerine o su kabından döktüm, o da abdest aldı.

Ben: 'Ey müminlerin emiri! Peygamber'in zevcelerinden o iki kadın kimdir ki, Allah onlar için 'Eğer ikiniz de Allah'a tövbe ederseniz ne iyi, çünkü ikinizin de kalpleriniz eğrildi...' buyurmuştur?' diye sordum.

Ömer bana:
'Hayret ederim sana ey Abbas oğlu! Onlar Hafsa ile Aişe'dir' dedi.

Sonra Ömer şöyle devam etti:
Ben Ensar'dan bir komşum ile beraber Benu Umeyye ibn Zeyd yurdunda (oturuyor) idim. Bu yurt Medine'nin Avali denilen semtindedir. Bir şey öğrenmek ümidiyle peygamberin yanına nöbetleşe inerdik. Bir gün o iner, bir gün ben inerdim. Ben indiğim zaman o gün vahiy ve diğer şeylere dair ne duyarsam haberini komşuma getirirdim. O da indiği zaman böyle yapardı. Ve biz Kureyş topluluğu, kadınlara galebe ediyorduk. Medine'ye Ensar üzerine geldiğimizde bir de gördük ki onlar, kadınları erkeklerine galebe eder bir kavim (yani kadınlar erkekleri üzerinde üstünlük sağlıyorlar). Derken bizim kadınlarımız, Ensar kadınlarının edebinden almaya başladılar. Bir gün ben karıma karşı bağırdım; o da bana cevap verdi. Ben onun bana söz döndürüp cevap vermesinden hoşlanmadım; azarladım. Bunun üzerine o, şunları söyledi:
'Benim sana karşı mırıldanmamı niçin münasip görmüyorsun? Vallahi peygamberin zevceleri bile ona karşı mırıldanıyorlar ve birisi o gün geceye kadar peygamberin yanına uğramıyor!' dedi.

Karımın bu sözleri beni ürküttü.
Ben: 'Onlardan kim bunu yaparsa perişan olur; büyük günah işlemiş olur' dedim.

Sonra elbisemi giyindim ve Hafsa'nın yanına girdim. Ve ona:
'Ey Hafsa! Sizlerden herhangi biriniz bütün gün ta geceye kadar Allah Elçisi'ne dargınlık ediyor musunuz?' dedim.

O: 'Evet' dedi.

Ben: 'O kadın perişan olmuş ve zarar etmiştir. Her biriniz Allah'ın Resulünün öfkesinden dolayı Allah'ın sizi harap etmesinden korkmuyor musunuz? Bu yüzden helak olursunuz. Sen Allah'ın Resulüne karşı çok istekte bulunma, O'na karşı herhangi bir şey hususunda söz döndürme yarışına girişme, O'na darılıp O'ndan ayrı durma. Bir ihtiyacın meydana çıkarsa O'nu benden iste. Ve sakın arkadaşının, Resulullah'a senden daha güzel ve daha sevgili olması da seni aldatmasın (Ömer, burada Aişe'yi kastediyor).

Ve biz o sırada: 'Gassaniler (Şam'da yaşayan bir kabile) bize karşı gaza etmek için atlarını nallatıyorlarmış' diye havadis alıyorduk. Arkadaşım kendi nöbetinde peygamberin yanına indi ve yatsı vaktinde döndü. Kapıma şiddetli bir vuruşla vurdu, ve:
'O uyuyor mu?' dedi.
'Ben korktum ve hemen onun yanına çıktım'.
O: 'Büyük bir iş meydana geldi' dedi.
Ben: 'Nedir o; Gassaniler mi geldi?' dedim.

Hayır, fakat ondan daha büyük ve daha uzun: Resulullah (s.a.v) kadınlarını boşamış, dedi.

Ömer dedi ki: Hafsa isteğine ulaşmadı ve ziyana uğradı. Ben bunun yakında olacağını zannediyordum. Elbisemi üzerime topladım ve Peygamber'le beraber sabah namazını kıldım. Peygamber, birkaç basamak çıkıp kendisine ait bir odaya (meşrube) girdi ve orada yalnız kaldı.

Ben Hafsa'nın yanına girdim, gördüm ki ağlıyordu.
Ben: 'Seni ağlatan nedir? Ben seni uyarmış değil miydim? Resulullah sizleri boşadı mı? dedim.

Hafsa: 'Bilmiyorum. O, işte ta şu odada' dedi.

Bunun üzerine mescide çıktım ve minberin yanına geldim. Gördüm ki, minber etrafında bir takım kimseler var; bazıları ağlıyorlar. Yanlarında biraz oturdum. Sonra vicdanımdaki duygum bana galebe etti. Peygamber'in içinde bulunduğu o odaya geldim. Ve Peygamber'in siyah kölesine:

Ömer için izin iste! dedim.
İçeriye girdi, peygamberle konuştu. Sonra çıktı ve:
Seni peygambere söyledim; bir şey demedi, dedi.

Oradan ayrıldım, nihayet mescitte minberin yanındaki topluluğun beraberinde oturdum. Sonra yine vicdanımda hissettiğim şey bana galebe etti. Tekrar kölenin yanına geldim. O evvelki gibi söyledi. Ben yine minberin yanındaki topluluğun beraberinde oturdum. Sonra yine vicdanımda hissettiğim şey bana galebe etti. Tekrar kölenin yanına gittim. Ve:
Ömer için izin iste! dedim.

Köle bir öncekinin benzerini söyledi. Ben de döndüm, giderken baktım, uşak beni çağırıyor:
Resulullah sana izin verdi, dedi.

Bunun üzerine huzuruna girdim. Baktım ki, Resulullah bir hasırın kumları üzerine yan yatmış, kendisiyle hasır arasında bir döşek yok, kumlar vücudunun yan tarafında iz yapmış; kendisi, içi hurma lifi doldurulmuş deriden bir yastığa dayanmış idi. Kendisine selam verdi. Sonra ayakta dikelerek:
Kadınlarını boşadın mi? dedim. Gözünü bana doğru yükseltti ve:
'Hayır', dedi.

Sonra ben yine ayakta dikelerek, şöyle dedim:

Ya Resulullah! Eğer beni düşünürsen, bilirsin ki, biz Kureyş topluluğu kadınlara galebe ediyor idik. Sonra bir kavim üzerine geldik ki, kadınları onlara galebe ediyorlar.

Ömer bu sözü söyleyince, Peygamber gülümsedi. Sonra ben şöyle dedim:

Eğer beni düşünürsen bilirsin. Ben Hafsa'nın yanına girdiğim de: 'Sakın arkadaşının peygambere senden daha güzel ve daha sevgili olması seni aldatmasın' dedim.

Peygamber bir daha gülümsedi. Ben O'nun gülümsediğini gördüğüm zaman hemen oturdum ve gözümü kaldırıp evinin içine baktım. Vallahi evin içinde tabaklanmamış üç hayvan derisinden başka gözü döndürecek hiçbir eşya görmedim. Bunun üzerine ben:

(Ya Resulallah!) Allah'a dua et, ümmetine genişlik (zenginlik, refah) versin.
Çünkü Farslar ve Romalılara genişlik verilmiş ve onlara dünya ihsan olunmuş; halbuki onlar Allah'a ibadet etmiyorlar, dedim. Bunu söyleyince yaslandığı yerden doğruldu ve:

'Sen bir kuşku içinde misin? Ey Hattab oğlu! Onlar hoşlukları dünya hayatında peşin verilip geçiştirilen birer kavimdir' buyurdu.

Ben de: 'Ya Resulallah, benim için istiğfar ediver' dedim.

İşte Peygamber, Hafsa'nın Aişe'ye anlatıp ifşa ettiği sır yüzünden ayrılıp inzivaya çekilmiş ve kadınlarına küsmüş olduğundan ötürü, [Bkz: Kastallani'nin açıklaması] bir ay kadınların yanına girmeyeceğim, demişti. Bu zaman içinde Allah, peygamberini azarladı (Bkz. Mariye'ye yaklaşmama yemini: Tahrim 1-4). Yirmi dokuz gece geçince Resulullah hepsinden önce Aişe'nin yanına girdi ve Aişe O'na:

(Ya Resulallah!) Sen bizim yanımıza bir ay girmemeye yemin etmiştin. Halbuki biz 29. gecenin sabahında olduk; ben bu geceleri hakkıyla sayıyorum, dedi.

Bunun üzerine Peygamber (s.a.v):
'Yemin ettiğim ay yirmi dokuz çekmektedir; işte bu ay 29 günden oluşuyor' buyurdu.

Aişe dedi ki: Müteakiben muhayyer kılma ayeti (Ahzab: 28-29) indirildi. Peygamber ilk kadın olarak benimle başladı ve şöyle dedi:

'Ben sana bir emir anlatacağım. Cevap hususunda acele etmemenden dolayı sana bir serzeniş yoktur, ta ki ebeveynine danışasın'.

Aişe dedi ki: 'Kat'i biliyorum ki, ebeveynlerim bana senden ayrılmamı emretmezler'.

Sonra Peygamber şöyle dedi:
'Allah şöyle buyurdu: Ey Peygamber! Zevcelerine şunu söyle: Eğer siz dünya hayatını ve onun ziynetini istiyorsanız gelin size boşama bedellerini vereyim de, hepinizi güzellikle salıvereyim. Yok eğer Allah'ı ve Resulü'nü ve ahiret yurdunu istiyorsanız, haberiniz olsun ki Allah içinizden güzel hareket edenlere pek büyük bir mükafat hazırlamıştır' (Ahzab: 28-29).

Ben de: 'Ben bunun hakkında mı ebeveynime danışacağım? Ben elbette Allah'ı ve Resulü'nü ve ahiret yurdunu isterim' dedim.

Sonra Resulullah bütün kadınlarını böyle muhayyer kıldı; onlar da hep Aişe'nin dediği gibi söylediler. [7][8][9]

Kastallânî, söz konusu hadisle ilgili şöyle der: Hafsa'nın açıkladığı söz şudur: Peygamber, Âişe'nin gününde Mâriye ile yalnız kalmış, Hafsa da bunu bilmiş; Peygamber, Hafsa'ya: Şunu gizli tut,ben Mâri-ye'yi kendime haram kıldım, demiş. Hafsa da bunu Aise'ye açıklamış, Âişe de öfkelenmiş. Nihayet Peygamber, kadınlarına bir ay yaklaşmamaya yemîn etmiştir. İşte müteâkib cümlenin ma'nâsı budur.

Gördüğünüz gibi tüm hadisler kısmen küçük farklar içeriyor olsa da anlattıkları olaylar aynı.

Hiçbir yorum yapmadan, tamamen kaynaklarda yazanları sizlere okuduktan sonra konuya dair birkaç soru sorarak konuyla ilgili ne düşündüğünüzü, görüşlerinizi öğrenmek istiyorum.

SORULAR

1) Mukavkıs, Muhammed'e hediyeler gönderdiğinde neden bu hediyeler geri çevrilmiyor?

2) Muhammed'in kendine gönderilen hediyeler arasından Sirin adlı kadını arkadaşına hediye ettiği yazıyor. Empati yaptığınızda, kendinizi hediye edilen kadının yerine koyduğunuzda nasıl hissederdiniz?

3) Muhammed neden tıpkı Sirin'e yaptığı gibi Mariye'yi de çevresindeki erkeklerden birine vermemiş, hediye etmemiştir?

4) Kur'an insanlara öğüt alması için gönderilmiş evrensel bir kitap ise, Tahrim suresinin ilk 5 ayetinden çıkarmamız gereken temel ders nedir?

5) Her şeyi yaratan yüce bir ilah varsa, onun böyle konularla ilgileniyor ve bunlara dair mesajlar gönderip Kur'an'a eklettiriyor olmasını mantıklı buluyor musunuz?

6) İnsanları doğru yola sokmak üzere gönderildiği söylenen kitapta Tahrim ve benzer ayetlerde Muhammed'in eşleri ile arasında yaşananlar anlatılıyor. Söz konusu ayetler insanlığa ne yönden yol gösterecek, iyi kişiler olmalarını nasıl sağlayacak, insanlığa ne kazandıracak?

7) Bu konunun anlatıldığı, Buhari ve Müslim gibi birçok hadis toplayıcısının yer verdiği bu olaylarda Mariye'den "cariye" olarak bahsedilmekte, Zübdetü’l-Buhari'de "Peygamber kendisine hizmet için cariyesi Mariye'yi çağırmış ve hizmet ettirmişti" denirken, İbn-i Sad'ın Tabakat'ında Mariye'yi "mülk-i yeminle (cariye statüsünde)" nikahladı yazmaktadır.

Bu kaynaklara ek olarak, Muhammed Hamidullah'ın "İslam Peygamberi Muhammed" adlı çalışmasında şöyle yazar: "Efendisinden bir çocuk doğuran câriye, onun ölümünden sonra başka bir muameleye gerek olmaksızın hürriyetini elde eder. Hz. Peygamber’in câriyesi Mâriye, İbrâhim’i dünyaya getirmesi üzerine ümmüveled statüsüne geçirilmiş ve bu olay müslümanlara örnek teşkil etmiştir. İslâm ülkelerinde ümmüveled haline gelerek hürriyetine kavuşan birçok câriyenin bulunması, bu usulün kölelerin azaltılması bakımından geçerli bir yol olduğunu göstermektedir. Böyle bir câriyeden doğan çocuk hür sayılır, onunla baba arasında normal bir nesep bağı kurulur ve her bakımdan normal evlilikten doğan çocukların statüsüne sahip olur". [10]

Görüldüğü üzere kaynaklarda Mariye'nin statüsü için cariye denmektedir. Bu durumda Mariye, tıpkı Ayşe ve Hafsa gibi Muhammed'in gerçekten eşi midir, yoksa sadece İslam cinsel birliktelik öncesi nikahı şart koştuğu için mecburen nikah yapılmış bir kadın mıdır?

DİPNOTLAR

● Ensinâ, Nil’in doğusunda Saîd bölgesindeki şehirlerdendir.
●● Tahrim 3: "Hani peygamber, eşlerinden birine gizli bir şey söylemişti..."

Hazırlayan: A.Kara

---

KAYNAKLAR

• İbn-i Sad, Tabakat, 1.cilt, 'Resûlullah’ın (sas) Oğlu İbrahim babı'
• Ömer Ziyaeddin Dağısfâni, Zübdetü’l-Buhari, Hisar Yayınevi:811-813; A.g.e., Fatih Enes Yayınları, Tahrim suresi bölümü, 1169, 1170. hadisler
• Sünen-i Tirmizi, Bölüm 21, 1201.hadis
• 36-38. Erkeğin Boşadığı Karısına Dönmesi babı, 2283. hadis; Dârîmi, talâk 2. Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları: 9/48-49
• Haşiyetü's Sâvî Alâ Tefsîri'l Celâleyn, IV, 219
• Mecmeu'z-zevâid, IX, 245; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları: 9/49-50
• Sahih-i Buhari, Darüsselam kaynağı: Hadis 2468; Kitap kaynağı: Kitap 46 (Kitabu'l Mezalim), Bab 25, Hadis 29
• Sahih-i Müslim, Kitap 18, Hadis 44; Kaynak Hadis 1479e
• Sahih-i Buhari, Darüsselam kaynağı: Hadis 5191; Kitap kaynağı: Kitap 67 (Kitabu'n Nikah), Bab 84 (Erkeğin Kendi Kızına Kocasının Hali İçin Öğüt Vermesi Babı) Hadis 121
• Aydın, Mehmet Âkif - Hamîdullah, Muhammed, DİA, “Köle”, XXVI, 243

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

OSMANLI İŞARET DİLİ

Hazırlayan: A.Kara

OSMANLI İŞARET DİLİ

Biliyorum bu anlatacaklarım sonrasında her zamanki gibi beni linç edenler olacak. Çünkü bazılarının kafasında ilahi, yanlışsız, hakkında asla konuşulamaz bir Osmanlı var. Neredeyse başına Hz. ekleyecek yada imparatorluk için ilah diye bahsedecekler. Halbuki aynı toplumun fertleriyiz, iyi yada kötü bir şekilde Osmanlı sizin olduğu kadar benim de atam. Aramızdaki fark ben pohpohlamak yerine yanlışlarını anlatıyorum ki bilinsin.

Konumuza gelirsek; Topkapı Sarayı'nın büyük çoğunluğunu köleler oluşturuyordu ve tek özelliği bu değildi. Kanuni Sultan Süleyman tarafından saraydaki büyük çoğunluk sadece işaret dilini öğrenmeye ve kullanmaya zorlanmıştı. Sizce neden olabilir?

Bu makale işaret dilinin ilk olarak Kanuni Sultan Süleyman yönetimindeki Topkapı Sarayı'nda nasıl tanıtıldığını ve sarayda neden sadece işaret dilinin konuşulduğunu izah etmeyi amaçlayacak ve mecburen haremlerle ilgili bazı konuları da ele alacak. Bu arada yanlış anlaşılmasın, Topkapı Sarayı işitme engelliler için özel bir okul değildi, hem işiten hem de işitme engelli olan herkes için eşsiz bir yerdi.

Osmanlı İmparatorluğu'ndan önceki imparatorluklar da Avrupa'nın geleneklerine benzemeyen benzer gelenek ve uygulamalara sahipti. Eski imparatorluklar her zaman sağır insanlar ve "dilsizlerin jestlerini" (işaret dili) dillerine dahil etmekle ilgilenmiştir. Yani bunlar çok eski geleneklerdir. Birçok imparatorluğun düşüşünde olduğu gibi Osmanlı İşaret Dili'nin (OİD) ve imparatorluğun sonu kaçınılmazdı.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde (hükümdarlık dönemi 1520-1566) zirveye çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun Topkapı Sarayı'nda yaklaşık 4.000 kişi vardı ve imparatorlukta kölelik maalesef yasal olduğu için bu insanları çoğunluğunu köleler oluşturuyordu.

"Kölelik, Osmanlı İmparatorluğu ekonomisinin ve geleneksel toplumunun yasal ve önemli bir parçasıydı" (Cambridge Dünya Kölelik Tarihi).

Osmanlı İmparatorluğu'nun idari ve siyasi merkezi olan İstanbul'un MS 1453'ten 1700'e kadarki köle nüfusu 2,5 milyon civarındaydı.

"Osmanlı, padişaha veya çeşitli konularda imparatorluğa hizmet etmenin eğitimlerinin verildiği Enderun gibi saray okullarında memur yetiştirip onları özel olarak eğiterek, karmaşık hükümet bilgisine sahip, fanatik, sadık yöneticiler yaratıyordu. Bu köleler ve [azat edilmiş (serbest bırakılmış)] köleler Osmanlı İmparatorluğu'nun 14. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar olan başarısının ayrılmaz bir parçasıydı." (Necipoğlu ve Habib)

Topkapı Sarayı'ndaki kölelerin çoğu Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilen Hristiyan topraklarından alınan esirlerdi. Yenilen her ülke halkının uygun olan kesimi köleleştiriliyordu.

Padişahtan sonra gelen en güçlü ikinci adam olan Sadrazam bir zamanlar köle hiyerarşisinin başındaydı. Sadrazamı Padişah atıyordu ve sadece o görevden alabilirdi.

Sadrazam'ın baş danışmanı esirleri padişahın belirlediği kriterlere göre değerlendirdi. Kriterlerden biri kölelerin İslam'a geçmesini gerektiriyordu. Kriterlere uyanlar yakalandıkları bölgeden zorla Topkapı Sarayı'na götürülür, burada eğitim ve derslerine başlardılar.

Köleleştirilmiş ve İslam'a geçirilmiş olan Hristiyanlar genellikle birkaç yıllık hizmetten sonra serbest bırakılırdı. Bu tür azat etmeler köle sahibinin dindarlığının göstergesi olarak kabul edilirdi. İslam'a geçirilen bu insanlar için bu dini kabullenmek hayatta kalmanın yoluydu.

Acemi olan köleler Osmanlı Türkçesini okumayı, yazmayı ve konuşmayı öğrenirken dini ve kültürel telkinler alır, ardından padişahın hizmetine verilirdi. Müfredat Kur'an, Arapça gramer kitapları, sessiz dersler (işaret dili), hukuk, Farsça edebiyat klasikleri ve çeşitli mesleki eğitim biçimlerini kapsıyordu.

Eğitim sonrası iç oğlanlara dönüşen köleler çeşitli odalarda eğitimlerini tamamladıktan ve padişaha hizmette hünerlerini ve sadakatlerini kanıtladıktan sonra nihayet saray dışında seçkin idari görevler almaya hazır olurlardı.

Ayrıca av köpeklerini ve şahinleri eğitmeleri de öğretilirdi. Topkapı Sarayı'nın kendi hastanesi, çamaşırhanesi, darphanesi, fırınları, terzileri, berberleri, kuaförleri, nakış işçileri, dokumacıları, kuyumcuları, temizlikçileri, marangozları vardı ve bu meslek alanlarının çoğu eğitimli köleler tarafından doldurulmuştur.

Osmanlı İşaret Dili (OİD) 1522 yılında I. Süleyman döneminde iki dilsiz kardeş tarafından saraya tanıtılmıştır. Bu iletişim biçimini çok saygılı bulan padişah, tüm kölelerin işaret dili kullanılmasını emretmişti. 

Padişah içoğlanları ile işaret diliyle konuşurdu. Bu yüzden Enderun'da işaret dili iyice yaygınlaştı ve gelişti. Kabul odalarında padişah elçiye bile bakmaz, tüm ihtişamıyla, sessizce tahtında otururdu. Bu inziva geleneğine ve padişahın hal-hareketlerine şahit olan elçi heyetlerindeki gezginler, padişahın tanrılaştırılmış bir puta benzediği yönünde yorumlar yaparlardı. 

Fransız diplomat Henry de Beauvau, 1605 yılında bu işaret dilinin sarayda ikinci dil olarak kullanıldığını söyler. Üç yıl sonra 1608'de yüksek rütbeli bir Venedik diplomat olan Ottavin Bon: “Sultan ve içoğlanları, Türkler tarafından bu kadar çok dile getirilen ağır başlılıklarını göstermek için işaret diliyle iletişim kuruyorlar. İşaret diliyle ifade ettikleri şey sesli olarak tartışılırdı. Aynısı kraliyet kadınları ve diğer hanımlar için de geçerliydi çünkü aralarında yaşlı ve genç dilsizler de vardı. Mümkün olduğunca dilsize sahip olmak çok eski bir saray geleneğiydi." demiştir. Burada dilsizlerle kast edilen şey, köleler, cariyelerdir.

Dokuz yıl sonra 1617'de, Süleyman'ın emrettiği işaret dili ve Sessizlik İlkesi, kraliyet haysiyetinin zorunlu bir niteliği haline gelmişti. Sultan I. Mustafa (hükümdarlık dönemi 1617-1618 ve 1622-1623) işaret dilini öğrenmeyi reddedince İstanbul'daki belediye meclisi salonunda eleştirilere maruz kaldı. Bir padişahın yeniçerilerin [kölelerin] ve sıradan tüccarlar gibi sesli konuşmasını onursuzca bulmuşlardı. Padişah asla konuşmamalı, olağanüstü sessizliği ve ciddiyetiyle insanları titretmeliydi.

Topkapı Sarayı'nda “sağır alanlar” olarak adlandırılan odalar-mekanlar vardı. Topkapı'daki sağır mekanlar olarak bilinen fiziki mekânların birincil kaynaklarından Profesör Necipoğlu bu alanları şu şekilde tanımlanmıştır:

"Yatmadan önce insanlar çağrılır ve Oda yöneticisi dinlenme saatini belirtmek için bastonuyla yere vururdu. Yurtlardaki içoğlanları bütün gece meşalelerle aydınlatılan uzun dikdörtgen şekilli salonlardaki küçük yataklarda uyurdu ki kapı önlerinde bekleyen görevliler ve hadımlar onların davranışlarını izleyebilsinler."

"... bastonuyla yere vurdu" ifadesi mevcut içoğlanlarının (kölelerin) sağır olduğunu ima eder. Süleyman'ın yönetimindeki Topkapı Sarayı'nda 15. yüzyılda bile bastonla yere vurma hareketi sağırların dikkatini çekmenin yaygın bir yoluydu. Bunu yaklaşık 700 yıl öncesinde yazılmış kayıtlarda görmek mümkündür.

Bildiğiniz gibi bizde üst komşu gürültü çıkardığında uygulanan yaygın bir yöntem vardır. Bu aslında bir uygulamanın nesilden nesle aktarılmış halidir. Süpürge yada sert bir sopa ile tavana vurmak.

Osmanlı'da, örneğin bir dairenin ikinci katında oturan sağır kiracılar alt katta oturan ve işitme engeli bulunmayan komşularını rahatsız ettiklerinde alt kattaki komşuları, üst katlarındaki sağır kiracıları uyarmak için bir süpürge sapıyla tavana defalarca vururlardı. Böylece üst kattaki işitme engelliler ayaklarının altındaki titreşimi algılayıp gürültü yaptıklarını fark ederlerdi.

İşte Topkapı Sarayı'ndaki Oda görevlisinin sopasını yere vurması ile işitme engeli olmayan iç oğlanları duydukları sesle, sağır olanlar ise ayakları altındaki titreşimle bunu hissederdi.

Sultan Mustafa işaret dilini öğrenmeyi reddedince bu dilin kullanımı yavaş yavaş azaldı ve sonraki padişahlar tarafından daha az kullanıldı.

Sessizlik yemininin ilk dönemlerinden itibaren, manastırlarda yaşayan rahipler ve rahibeler işaret dili konuşur ve sağır olan çocuklara bu dili öğretirlerdi. Osmanlı İmparatorluğunun fethettiği Hristiyan topraklarında elbette manastırlar da bulunuyordu. Tarihsel kanıtlar gösteriyor ki Hristiyan manastırları ve kiliseleri sağır bireyleri kucaklıyor ve onları sağır Hristiyanlardan oluşan bir cemaat haline getiriyordu. Fakat burada önemli bir nokta vardı.

Orta Çağ'da engelliler geniş sosyal topluluklar tarafından dışlanıyor, kilise ve manastırlarda ise bu kişilere bakılıyordu. Çünkü Hristiyanlara göre bu engelli kişiler atalarının günahlarının cezasını bu şekilde, engelleriyle çekiyorlardı. Kilise ve manastır görevlileri için onlara sahip çıkmak, Tanrı tarafından tayin edilen bu kişilere yardım etmek olarak görülüyordu. (Sırbistan Belgrad Üniversitesi'nden Marina Radic Sestic, Nadezda Dimic ve Mila Seum, 2012'de yayımladıkları "The Beginnings of the Heaf Persons: Renaissance Europe 15th - 16th Century" adlı kitap. Sayfa 147)

Aslında Tanrı'nın, atalarının günahlarının kefareti için işitme engelli insanlar yarattığı şeklindeki saçma iddiayı ilk kez ortaya atan kişi Aristoteles'ti.

---

KAYNAKLAR

• Gülru Necipoğlu "15.ve 16. Yüzyıllarda Topkapı Sarayı : Mimari Tören ve İktidar"
• Bragg, L. (1997). Visual-Kinetic Communication in Europe Before 1600: A Survey of Sign Lexicons and Finger Alphabets Prior to the Rise of Deaf Education . Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2(1), 1-25.
• Campus Design and Planning Deaf Space.
• Daniels, Marilyn (1997) Benedictine Roots in the Development of Deaf Education: Listening with the Heart. Bergen & Garvey. Westport, Connecticut. 
• Earls, Averill. (2018) Devsirme: The Tribute of Children, Slavery and the Ottoman Empire.
• Habib Abdullah (2012) A Full Report about Enderun Ottoman School. 
• Lane, Harlan. Deaf Experience: Classics in Language and Education.
• Peirce, Leslie P. (1993) The Imperial Harem:Women and Sovereignty in the Ottoman Empire.
• Ree, Jonathan. (1999) I See a Voice: Deafness, Language and the Sense—A Philosophical History.
• M. Miles, 2000, Signing in the Seraglio: mutes, dwarfs and jestures at the Ottoman Court 1500–1700 Reprinted from "Disability and Society"
• M. Miles, 2000, Deaf People, Sign Language & Communication, in Ottoman & Modern Turkey: Observations and Excerpts from 1300 to 2009
• Kristina Richardson, "New Evidence for Early Modern Ottoman Arabic and Turkish Sign Systems", Sign Language Studies, 17.2: 172–192.
• Sanders, Paula. (1984) Ritual, Politics, and the city in Fatimid Cairo.
• Sestic, Marina; Dimic, Nadezda; and Sesum, Mia. The Beginnings of Education of the Deaf Persons: Renaissance Europe, 15th - 16 th Century . (2012)
• Toledano, Ehud R. (2011) The World History of Slavery: Volume 3, AD 1420-1804.
• Zelazko, Alicja, (2017). Topkapi Palace Museum. Britannica.

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

UFO, İNSANLIĞIN KÖKENİ VE PANSPERMİA TEORİSİ

Hazırlayan: A.Kara

UFO, PANSPERMİA VE İNSANLIĞIN KÖKENİ TEORİSİ

Bir kuşkucu olarak mantıklı bulduğum şey her ihtimalin, teorinin üzerinde düşünülmesi gerektiğidir. Ancak bu şekilde kendimizi, sorgulamaya, düşünmeye kapamamış oluruz. O yüzden bu makaleyi ve gelecekte yayınlayacağım benzerlerini bir şeyin mutlak kabulü değil de ihtimal değerlendirmesi, irdelemesi, arayışı olarak görmeniz konuya daha sağlıklı bakmanızı sağlayacaktır.

Abiyogenez, spekülatif ve tartışmalı olmasına rağmen Dünya'da yaşamın nasıl ortaya çıktığına dair yaygın teorilerdendir. Bu teori milyonlarca yıllık ilkel dönemden itibaren gerçekleşen evrimsel süreçte cansız maddenin canlı hücrelere dönüştüğünü savunur. Teoriye göre, basit, hücresel yaşam formları, doğal seleksiyon yoluyla yavaş yavaş gelişmeye başlar ve rekabete dayalı genetik mutasyon / adaptasyon dönemlerinden sonra sayısız canlı türü ortaya çıkar.

Bu teori 1950'lerden beri bilimsel bir gerçek olarak destekleniyor ve savunucuları, bazı amino asitlerin inorganik bileşiklerden başarıyla sentezlendiği 50'li yıllardan bir dizi deneyi örnek gösteriyor. Sorun şu ki, bazı amino asitler en basit hücresel yaşamı oluşturmak için gerekli olan proteinlere eşdeğer değildir. Ayrıca bu proteinler canlı bir hücrenin sahip olduğu karmaşık yapının da çok gerisinde kalıyor. Aslında moleküler biyoteknoloji ilerledikçe hücrelerin karmaşıklığına dair keşif ve anlayışlarımız da ilerliyor.

Alternatif bir görüş olan panspermi teorisi, yaşamın, evrenin başka bir yerinde, tanımlanmamış süreçlerle ortaya çıktığını ve daha sonra bir asteroit, kuyruklu yıldız, göktaşı gibi bir gök cismiyle Dünya'ya yayıldığını savunur. Modern ve kesinlik kazanan bazı çalışmalar, güneş sistemimizde ve yıldızlararası uzayda karmaşık, organik moleküllerin var olduğu sonucuna varmıştır. Öyleyse güçlü olan ihtimallerden biri de hayatın temel yapı taşlarının buraya bu tür mekanizmalar yoluyla gelmiş olabileceğidir.

Panstermi teorisinin türevlerinden biri de yönlendirilmiş panspermidir. Organik yaşamın uzaydan bilinçli bir şekilde taşınması olarak tanımlanabilir. Bu teoriye göre, karmaşık, organik yaşamlar üretmek amacıyla cansız ama yaşam barındıran astronomik cisimler dünyaya kasıtlı olarak taşınmıştır. Başka bir deyişle, yüksek teknoloji kullanan ve evrende yaşamın gelişimini sağlamak için kasıtlı olarak gezegenleri veya uyduları aşılayan zeki bir türün eylemleri olarak tanımlanabilir.

Kulağınıza bilim kurgu gibi gelmiş olabilir. Fakat Francis Crick, Leslie Orgel, Sydney Brenner gibi çok beğenilen, dünyaca ünlü bilim insanları bu teoriyi destekleyerek konuyla ilgili kapsamlı çalışmalar yayınladılar.

Brenner'ın genetik kodu çözme çalışmaları ile Nobel Ödülü kazandığını; Francis Crick'in James Watson ile birlikte DNA sarmalını keşfetmesi ile Nobel Ödülü kazandığını ve bugün bildiğimiz şekliyle genetik bilimini doğurduğunu da belirtmek gerek.

Yaşamın kendisini tanımlamanın kolay olmadığını bilmek önemlidir. Yüzlerce tanımı vardır ve bazı durumlarda tüm bölümler yalnızca bu temel sözcüğü / kavramı tanımlamaya ayrılmıştır. NASA'nın tercih ettiği tanıma göre hayat 'evrimleşebilen, kendi kendini idame ettiren bir kimyasal sistemdir'. Başka bir deyişle, yaşam "kendini yeniden üretebilen ve hayatta kalmanın gerektirdiği şekilde evrimleşebilen madde"dir.

Bu tanımla aklımıza Charles Darwin'in gelmesi olağandır. Yönlendirilmiş veya yönlendirilmemiş panspermi yanlış bir şekilde, Darwinci evrim kavramına karşı bir başkaldırı olarak yorumlanmamalıdır. Darwinci evrim, yaşamın çevresine uyum sağlama sürecinin yanı sıra, yaşamın kökenlerini de iç içe geçiren pek çok çağrışım ve varsayım biriktirmiştir.

Doğal seçilimin yönlendirdiği ve genetik mutasyonlar, adaptasyonlar anlamına gelen evrim süreci, köklü bir bilimsel alandır. Ancak var olan tüm yaşamın kaynağı olan bu süreç tamamen bilimsel bir gerçek midir? Hatta modern moleküler biyoloji çalışmalarında bu sürecin rekabetçi doğasının çok fazla büyütüldüğüne ve sürecin çok daha sembiyotik olabileceğine dair güçlü kanıtlar vardır. Simbiyoz, diğer adıyla "ortakyaşarlık" iki canlının tek bir organizma gibi birbirleriyle yardımlaşarak bir arada yaşamalarıdır. Bu ortak yaşam bitkiler arasında olabileceği gibi bitki ile hayvan arasında da olabilir.

Örneğin, mantarlar ve fotosentetik alglerin simbiyotik birlikteliği sonucu Likenler meydana gelmiştir. Mantar ve algler nasıl birlikte yaşayarak Likenleri oluşturuyor diye merak ediyorsanız kısaca açıklayayım. Mantar yaşadığı ortamdaki suyu ve tuzu emerek onu alglere verir. Böylece alg de fotosentez yaparak organik bileşikleri meydana getirir.

Genetik çalışmalar literatürü primatların memelilerden yaklaşık 85 milyon yıl önce ayrıldığını, daha sonra çeşitli büyük maymun alt gruplarının da yaklaşık 15 ila 20 milyon yıl önce ayrıldığı gösterir. Oradan iki ayaklı harekete geçişin de yaklaşık 6-7 milyon yıl önce meydana geldiği tahmin edilir. Bu teorik geçiş, ilk insan atalarının dünya çapında göç etmesini sağlamıştır. Fakat iki ayaklılığın gelişimini inceleyen bazı antropologlar, yürüyüşteki bu evrimin tek başına bu primatların dünya çapında yayılmalarını sağlayacak kadar güçlendiremeyeceğini belirtmişlerdir.

Platon ve Pisagor gibi antik Yunan düşünürleri, mitolojinin tanrılarının gerçek olduğu, doğal süreçleri başlattığı ve gezegene yaşam aşıladıkları hakkında detaylı yazılar yazmıştılar. Elbette bu fikirler insanlığın ve dünyanın yaratıcıları olan tanrıların panteonlarına dair binlerce yıllık inancın ürünüydü. Bu gibi düşünceler Darwinizm'in yükselişi ve sanayi devrimiyle birlikte geleneğe indirgenmiş, tamamen mitoloji haline gelmiştir.

Rönesans döneminde, Roma Kilisesinin bilimsel keşif ve araştırmalar yapanlara ölüm tehditleri savurması, aforoz etmesi, bilimsel çalışmalar yapanları kınayan cevaplar vermesiyle dinsel ve bilimsel görüşler arasında ideolojik bir ölüm-kalım savaşı başlamıştı. 20. yüzyılda alternatif tarih yazarları eski medeniyetlere ait eserler hakkında kitaplar yayınlamaya başlayınca bilim ve mitolojinin karışımı olan antik astronot hipotezi popüler hale geldi.

Bu hipoteze göre mitolojide adları geçen tanrılar aslında insan olmayan zeki, gelişmiş türlerdi ve Dünya'da veya çeşitli gezegenlerde yaşamı başlatmak için ileri teknolojiyi kullanıyorlardı. İnsanlığa sanatı ve bilimi miras bırakmışlardı.

Popülerleşen bu hipotez kısmen de olsa dünyanın dört bir yanındaki insanların anormal hava olaylarını gözlemlemesi, bu konuda artan koleksiyonlar ve uzay ile ilgili alanlarda kaydedilen ilerlemeyle beslendi.

Bazı otoriteler, panspermia teorilerini ironik bir biçimde "sapkınlık" olarak görüyorlar. Günümüzde çoğunluğun panspermia teorisini duymamasının, ana akım kamuoyunda bununla karşılaşmamasının nedeni de budur. İronik diyorum çünkü bilimsel olduğu sürece her teori değerlendirmeye değerdir ve bunları sapkınlık olarak nitelemek bilimin doğasına da aykırıdır. 

2017'nin sonlarında Havai'li gökbilimciler güneş sistemimizden geçen ilk yıldızlararası nesneyi keşfettiler. Ona Oumuamua (Oğu-muğa-muğa) adını verdiler. İlk başta bir kuyruklu yıldız olduğu zannedildi ancak daha sonra bir kuyruklu yıldızın kriterlerine uymadığı ortaya çıktı. O halde asteroittir dediler. Ama daha sonra bu nesnenin bizim güneş sistemimizin dışından geldiği fark edilince onu yıldızlararası nesne olarak tanımlamak zorunda kaldılar. Çünkü uzun süre takip edilen bu nesnenin benzersiz hareketleri vardı. Bunlar kesinlikle bir gezegenin ya da yıldızın sahip olamayacağı hareketlerdi. Çünkü belirli, sabit veya gezegenlerden bildiğimiz gibi dairesel hareketler değil, tıpkı bir aracın hareket ettiği gibi karmaşık ve düzensizdi. 

Bu nesnenin Güneş'in kurtulma hızından daha yüksek hızla gelmesi, gezegenlerin yörüngeleri ile ters yönde hareket etmesi ve hiçbir zaman Güneş Sistemi'ne yerçekimi yönüyle bağlı olmadığını gösteren yüksek dış merkezliliği onun bir yıldızlararası cisim olduğunu düşündüren kuvvetli yönlerdir.

Ona verdikleri Hawaii dilindeki Oumuamua ismi "uzak geçmişten gelen haberci" anlamına gelir. Harvard'ın astronomi bölümü başkanı Avi Loeb, nesnenin bir kaya olamayacak kadar hızlı hareket ettiğini ve bir kuyruklu yıldız gibi buhar püskürtmediğini belirtti. Uzman görüşlerine göre verilere uyan tek makul görüş başka bir akıllı uygarlığa ait olduğuydu.

Hatta gökbilimciler 'Oumuamua'ya benzer bir yıldızlararası nesnenin yılda bir kez iç güneş sisteminden geçtiğini tahmin ettiklerini ancak soluk renginden dolayı fark edilmesinin zor olduğunu, şimdiye kadar gözden kaçtığını, Pan-STARRS1 gibi inceleme teleskopları sayesinde onları keşfetme şansını yakalayacaklarını belirttiler.

Apollo astronotu Al Worden'a birkaç yıl önce katıldığı "Good Morning Britain"da dünya dışı varlıklara inanıp inanmadığı soruldu. Worden, onlara inandığını, var olduklarını bildiğini çünkü onları her gün gördüğünü söyledi. Program sunucusu onun bu cevabını şaka zannederek gülünce, onlara şaka yapmadığını söyledi. Uzak, tarih öncesi geçmişte, zeki bir türün Dünya'da yaşamın temellerini attığı yönünde açıklamalara devam etti ve insanlara Sümer mitolojisini okumalarını önerdi.

Bir diğer astronot Buzz Aldrin, Mars'taki 200 metre yüksekliğindeki anormal bir nesnenin insan dışı bir medeniyetin kanıtı olduğunu açıklamıştı. Ancak astronotların en ilgi çekici görüşlerinden biri Wikileaks ifşaatlarının ortaya çıkardığı Edgar Mitchell'a ait e-postadır. Hillary Clinton Dışişleri Bakanı ve başkan adayı iken astronot Mitchell'dan, Clinton'ın kampına gönderdiği bir e-postada şunları yazmıştı:

"Unutmayın, şiddete başvurmayan bitişik evrendeki dünya dışı zekalar, Dünya'ya sıfır noktası enerjisi getirmemize yardımcı oluyor. Dünyada veya uzayda hiçbir askeri şiddete müsamaha göstermeyecekler." 

Eğer bu tür yaşam formları tam burada, galaksimizde mevcutsa o zaman gezegenimizdeki yaşamın başlangıcıyla ilgili etkilerine dair olasılık ihtimali de kat ve kat artacaktır.

Bu, teorik bilim alanında Fermi paradoksu olarak bilinen bir kavram vardır. Bu tartışmalı paradoks evrenin yaşı (yaklaşık 15 milyar yaşında), muazzam boyutu (sınırları bilinmemektedir) ve kendi gelişimimiz hakkında bildiklerimiz göz önüne alındığında, evrenin akıllı yaşamla birlikte var olması gerektiğini ya da en azından onların kalıntılarıyla dolu olduğunu öne sürer.

Tabi makaleye başlarken de belirttiğim gibi, bunlar "kesinlikle" dünya dışı yaşam vardır ve geçmişte dünya üzerinde aktif rol oynamışlardır anlamına gelmez. Bir kuşkucunun yapması gereken şey her şeyden şüphe duymak, her ihtimali değerlendirmeye alıp üzerlerinde düşünmek ve haklarındaki bilimsel gelişmeleri takip etmek olmalıdır.

---

KAYNAKLAR

1. Berera, Arjun. "Space dust collisions as a planetary escape mechanism". Astrobiology. 17 (12): 1274–82
2. Chan, Queenie H. S. et al. "Organic matter in extraterrestrial water-bearing salt crystals". Science Advances. 4 (1): eaao3521. Bibcode:2018SciA....4O3521C.
3. Wickramasinghe, Chandra. "Bacterial morphologies supporting cometary panspermia: a reappraisal". International Journal of Astrobiology. 10 (1): 25–30.
4. Symbiosis, Wikipedia
5. Beatty, Kelly (25 Ekim 2017). "Astronomers Spot First-Known Interstellar Comet". Sky & Telescope
6. Al Worden: The Man Who Flew Around the Moon 75 Times | Good Morning Britain
7. Boyle, A. (2016) “How aliens and Apollo astronaut Edgar Mitchell got tangled up in Wikileaks emails” in Geek Wire
8. Campbell, N. A. & Reece, J. B. 2005. Biology (7 ed.). San Francisco: Benjamin.
9. Kean, L., Cooper, H. & Blumenthal, R. (2017). “Glowing Auras and Black Money: The Pentagon’s Mysterious UFO Program” in The New York Times 
10. Keller, M. A., Turchyn, Alexandra V. & Ralser, M. (2014). "Non‐enzymatic glycolysis and pentose phosphate pathway‐like reactions in a plausible Archean ocean" in Molecular Systems Biology . 10 (725): 725
11. King, A. (2015). "Chemicals formed on meteorites may have started life on Earth" in Chemistry World (News)
12. Luttermoser, D. G. 2012. "ASTR-1020: Astronomy II Course Lecture Notes Section XII" (PDF)
13. Orlic, C. 2013. “The Origins of Directed Panspermia” in Scientific American
14. Selk, A. 2019. “Harvard’s top astronomer says an alien ship may be among us- and he doesn’t care what his colleagues think” in The Washington Post
15. Shklovskii, I. S. & Sagan, C. 1966. Intelligent life in the universe
16. Stapledon, O. Last and first men (Unabridged republ. ed.). Mineola, N.Y.: Dover Publications. p. 238
17. Thebault, R. 2021. “Thanks to Trump-era Covid relief bill, a UFO may soon be public-and it’ll be big, ex official says” in The Washington Post

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

PANTEİZM VE PANTEİZME YÖNELİK İTİRAZLAR

Yazan: A.Kara

PANTEİZM VE PANTEİZME YÖNELİK İTİRAZLAR

"Tanrı'nın bu dünyayı nasıl yarattığını bilmek istiyorum. Şu ya da bu olguyla, şu ya da bu öğenin görüntüsüyle ilgilenmiyorum. Düşüncelerini bilmek istiyorum, gerisi sadece detaylar." A. Einstein

[1]

Bu makalede çeşitli noktalar üzerinde durarak Panteizm ya da Pandeizm'in teizm hipotezinden daha olası olduğunu anlatmaya odaklanacağım.

İsmi fizikçi Ludwig Boltzmann'a atfedilen bir görüş vardır; Boltzmann beyni. Bu hipoteze göre evren kaos halindeki rastgele dalgalanmalar sonucu ortaya çıkmış bir varlıktır. Panteizme göre ortaya çıkan bu evren daha sonra farkındalığa erişmiştir yani bilinçlidir. Pandeistik bakışta ise evren müdahale etmez, plan yapmaz. [9]

Kavram karmaşası yaşamamak ve konuyu daha iyi kavrayabilmek adına önce Panteizmin tanımını yapmak gerekir.

Panteizm Tanrı'nın her yerde ve her şeyde olduğunu yani onun aşkın olmadığını, her yere nüfuz ettiğini, dolayısıyla içkin olduğunu söyleyen felsefi görüştür. Tanrı evrende ve her şeydedir ve her şey Tanrı'nın parçasıdır. [7][8]

Schopenhauer, Panteizmin hiçbir etiğe sahip olmadığını iddia etse de Panteizm oldukça etik bir bakış açısına sahiptir: "Başkasına verilen herhangi bir zarar, canlılığa ve herkese zarar verir."

Panteizm kavramı Thales, Parmenides ve Heraklitos da dahil olmak üzere birçok antik Yunan filozofunun yanı sıra Kabalistik Yahudiliğin eski dönemlerinde de ele alınıp tartışılmıştır. Bu tartışmaların doğurduğu Panteistik hareketler 17. yüzyılda Spinoza'nın doğalcı panteizm inancının da çıkışını sağlamıştır.

Tabi Spinoza'dan bahsetmişken onun görüşlerine kısa da olsa değinmemek olmaz.

Spinoza'ya göre tanrı, evrendir. O bunu "töz" olarak tanımlar. Bu töz, özü gereği var olmak zorundadır, kendiliğinden kendinde var olandır, var olmak zorunda olduğundan var olmuştur ve dolayısı ile yaratılmaya ihtiyacı yoktur.

Baruch Spinoza şöyle der: "Töz sözcüğünden, kendiliğinden ve kendisi için var olanı anlıyorum. Bu kavramın [tözün] meydana gelmesi için başka bir kavrama ihtiyaç yoktur."

Spinoza için tanrı ve doğa aynı şeydir. Bu yüzden Panteizm ya da Pandeizm'den bahsederken bağlamdan kopmamak ve anlam karmaşası yaşamamak için tanrı yerine doğa kelimesini kullanmak daha doğrudur.

Spinoza'nın tanrı/doğası, doğanın aşkın değil içkin nedenidir. Ol deyince oldurmaz çünkü varlık var olmak için aşkın bir güce ihtiyaç duymaz, zaten varlık doğası gereği var olur, var olma, var kalma eğilimindedir. Dolayısı ile Panteizmin doğatanrısı İbrahimi dinlerin insani özellikler taşıyan, cezalandırıcı, ödüllendirici ve müdahaleci Tanrısından oldukça farklıdır.

Spinoza'dan birkaç alıntı daha yaparak görüşlerine bakalım.

1.14 : Tanrı birdir, yani evrende yalnızca bir madde vardır.

1.15 : Her ne olursa olsun Tanrı'nın içindedir ve Tanrı olmadan hiçbir şey tasarlanamaz.

1.17 : Tanrı dışında hiçbir madde olamaz ve Tanrı'nın dışında hiçbir şey kendi başına var olamaz.

I. 25 : Bireysel şeyler Tanrının sıfatlarının değiştirilmesinden veya onun sıfatlarının sabit veya keskin şekilde ifade edilişinden başka bir şey değildir.

II. 47 : İnsan zihni Tanrı'nın sonsuz özü hakkında yeterli bilgiye sahiptir.

V. 24 : Belirli şeyleri (varlıkları) ne kadar çok anlarsak Tanrı'yı da o kadar çok anlarız.

V. 17 : Tanrı tutkusuzdur, herhangi bir zevk ya da acı duygusundan etkilenmez. Açıkçası [bu yüzden] Tanrı kimseyi de sevmez. [6]

Spinoza'nın tüm bu açıklamalarına bakıldığında O'nun panteizm tanımlamasında şunu görürüz. Evren Tanrı'nın içinde var olmanın, daha doğrusu Tanrı ile birlikte var olmanın bir biçimidir. Spinoza'ya göre evrenimiz Tanrı'nın düşüncelerindeki varoluş tarzıdır ve Tanrı'nın uzantısıdır. Yalnızca bu ikisi insanoğlunun Tanrı hakkında bildiği sıfatlardır. [2]

Filozof Karl Jaspers bu konu hakkında şöyle der:

Tanrı'yı bir kişi olarak hayal etmek başlı başına bir sınırlamadır. Tanrının ne anlayışı ne iradesi vardır. O'nun sadece anlayışın ve iradenin bir biçim olarak ortaya çıktığı düşünce özelliği vardır. Hareket etmez ya da durmaz fakat hareket ve durma biçimlerini ortaya çıkaran uzatma-genişletme özelliği vardır. Anlayış ve irade tıpkı hareket ve dinlenme gibi doğada yaratılır, onlar Tanrı'nın kendisi değil sonuçlarıdır. [3]

Panteizm görüşü her yerde birden bulunan ve her şeyi bilen evren-tanrı görüşüne sahiptir. Dolayısıyla eğer Tanrı her yerdeyse ve her şeyi biliyorsa bu durum her şeyin Tanrı'nın zihninde olduğu ve O'nun her şeyle eş süreli olduğu anlamına gelir.

Yani eğer yaratıklar Tanrı'dan ayrı olsalardı bu durumda Tanrı sonsuz olamazdı. Tanrı sonsuz olduğu için her şey Tanrı'dadır. [4]

Dolayısıyla Panteizm'in sürekli yaratılışa uyduğu, bunu takip ettiği açıktır. Tanrı sürekli olarak yaratıyorsa bu O'nun yaratılışının süreklilik arz ettiğinin göstergesidir çünkü O'ndan ve zihninden bağımsız gerçekleşecek bir yaratılış mümkün değildir.

Alman filozof Friedrich Albert Lange, Panteizm'in (her şey bir olduğundan) birleşik bir varoluşu ve ruhsal olanın doğallaştırılmasını sağladığını söyler. [5]

Teizm yaygın olarak Tanrı'yı her şeyden aşkın ve uzay-zaman dışında olarak nitelendiriyor olsa da aynı zamanda dinlerdeki bu Teist Tanrı figürü her yerdedir, sürekli olarak yaratır ve bu devinimi devam ettirir. O halde bu Tanrı figürü üst düzeyde bir içkinliğe sahiptir. (A.g.e.)

Dinlerdeki Tanrı ile tezat oluşturacak şekilde Panteizm Tanrı'yı uzay-zamana getirir. Bu onu bilim insanları ya da bilim meraklıları için ilgi çekici hale getirir. Ayrıca doğanın ve kozmosun ihtişamına duyduğumuz saygı ile de uyumludur.

Panteizmi çekici yapan bir diğer konu "kötülük" problemidir. Dinlerdeki hayali, yanıltıcı kötülüğün ya da Tanrı'ya zıtlık içeren kötülük kavramının aksine "kötülük" olgusunun evrenin işlemlerinin sonucu olduğunu söyler. Ancak bunun da kendi içinde sorunlu yönleri var tabi ki, yine de dinlerdeki kötülük probleminden çok daha iyi bir görüşe sahip olduğu açık.

Panteizme karşı pek çok itiraz var, bunlardan bazıları başarılı, bazıları başarısız. Bunlara kısaca değinelim.

1) Biz sadece dünyayı "Tanrı" olarak yeniden adlandırıyoruz. Onu dünya ile eşitlemeden önce Tanrı kavramına odaklanmalıyız". Dolayısıyla teizm Tanrı kavramının temel anlayışıdır, Panteizm bunun bir türevidir.

Yanıt: Panteizmin iki kavramı eşitlediği doğru olabilir ancak bunun nedeni Tanrı'yı ortadan kaldırmak değildir. Nasıl ki fizikten önce hatalı bir şekilde su yalnızca ıslak ve şeffaf bir madde olarak ele alınıyor ve element olduğu zannediliyorsa Panteizm Tanrı'nın da yanlış anlaşıldığını düşünür ve tıpkı evreni yeniden ve daha iyi anladığımız gibi Tanrı'yı da yeniden ve daha iyi anladığını söyler.

2) Panteist Tanrı, evren ile tamamen aynı mıdır yoksa kısmen ortak mıdır? Yoksa bütün yani Tanrı, parçalarının yani evrenin toplamından daha mı büyüktür? Kısacası kavramlar örtüşüyor mu yoksa aynı mı?

Yanıt: İkisi kavramsal olarak farklı olsalar da eş sürelidir. Yani Tanrı'nın en azından maksimum ölçüde bilinçli olan bir varlık olduğunu anlıyoruz. Evren maksimum kapsamdadır ancak evrenin bilinçli olduğunu anlamıyoruz.

Konusu açılmışken evrenin neden bilinçli olabileceğine dair argümanlar da yok değil. Bu konuya da değinelim.

Eğer evren bilinçli ve maksimum kapsamdaysa ve Tanrı da öyle ise o zaman bu iki kavram kavramsal olarak özdeş olmasalar bile birlikte kapsayıcıdırlar. Metafiziksel olarak konuşursak, bu ikisinin de aynı varlık olmayabileceği ihtimali de var. Yani Panteistik tanrı yalnızca evreni izleyen ve denetleyen bilinçli durumlar da olabilir.

3) Panteistler fiziksellik, fikircilik veya her ikisinin de doğru olduğunu mu savunuyor? O halde doğaüstü ile doğal olan arasındaki ayrım nedir?

Yanıt: Geleneksel panteistler bir ruh olarak Tanrı'nın mükemmel doğasını koruma çabasıyla ona fiziksel bir varlıktan ziyade kusursuz bir varlık olacak şekilde bazı özellikler atfetmek isteyebilirler. Fakat bunun ne kadar tutarlı olduğu tartışılır.

Tanrı ya ruhsal ve üstündür ya da yakın ve fizikseldir; ki bu makalede ikincisini savunuyorum. Zaten panteizmin güçlü yanlarından biri Tanrı'yı fiziksel kılıyor olmasıdır ve fiziksel bir tanrıyı fiziksel etkilerle ilişkilendirmek daha tutarlıdır.

Eğer bir şey manevi ise bu dünyanın bir parçası değildir, aşkındır ve nedensel olarak etkili olabileceğini söylemek zorlaşır. Dahası, maneviyat nedensel olarak etkili olsaydı, fiziksel olmadığı için etkili olduğunu söylemek zor olurdu. Bu yüzden bu makalede Tanrı'nın aşkın ve kusursuz olmadığı üzerinde duruyorum.

4) Panteizmin Tanrı'sı kişisel mi değil mi?

Yanıt: Panteizmde kişisel olmayan bir Tanrı görüşü vardır. Bunu Spinoza'nın Etiğinde (V.17) görmek mümkündür. Ancak kozmosun zihin benzeri doğası, doğanın doğadan fazlası olduğunu düşünmek için iyi bir nedendir.

5) Panteizm ve Pandeizm "Tanrı evrendir" diyor fakat birden fazla evren olduğu söyleniyor. Bu sorun teşkil etmiyor mu?

Yanıt: Spinoza'nın tanrı/doğası çoklu evrenlerin ve kozmik oluşun kendisidir, içinde kaç evren olduğunun önemi yoktur.

6) Doğa/tanrı nasıl kendi kendinin nedeni olabilir?

Yanıt: Bu soruyu yöneltenlere şunu sormak gerekir: "İnandığınız tanrı nasıl kendi kendinin nedeni olabiliyor?" Yani sizin yaratılmamış ama yaratmış dediğiniz tanrı fikri evrenin kendisi için neden uygulanabilir olmasın? Tıpkı sizin bahsettiğiniz Tanrı'ya benzer şekilde evren de yaratmış ama yaratılmamış olabilir. Yaratıcı gücün illa gökyüzünde oturan, ödül ve ceza veren, cennet ya da huri vaat eden insani özellikler taşıyan bir ilah mı olması gerekiyor?

Konuya dair bir sonraki makalede Panteizm ve Pandeizm'in bilimsel dayanak noktaları üzerinde duracak, konuya farklı açılardan bakmaya devam edecek ve önemli bölümleri detaylandıracağım.

---

KAYNAKLAR

1. E. Salaman, “A Talk With Einstein,” in The Listener 54 (1955), pp. 370-371, quoted in Jammer, p. 123. Jammer, M. (1999). Einstein and Religion
2. Lloyd, p40, 1996
3. Jaspers, p14, 1974
4. Oakes, p173, p175, 2006
5. Lange, p. 147, 1880
6. Spinoza, Etika
7. Encyclopedia of Philosophy ed. Paul Edwards. 1967. s.34
8. A Companion to Philosophy of Religion edited by Charles Taliaferro, Paul Draper, Philip L. Quinn, p.340
9. Carroll, Sean. "Richard Feynman on Boltzmann Brains"

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

OTOBÜSLERE GETİRİLEN NAMAZ AYARI HAKKINDA

Yazan: A.Kara

ŞEHİRLERARASI OTOBÜSLERE NAMAZ MOLASI AYARI

Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş hazırlayıp ilgili bakanlıklara gönderdiği yazı ile anayasanın 24. maddesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 9. maddesi ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 18. maddesini ele alarak herkesin düşünce ve din özgürlüğüne, dinini ve inancını kamuya açık veya kapalı yerlerde tek ya da toplu yaşama, uygulama veya öğretme hakkına sahip olduğunu da belirtti.

Bu doğrultuda şehirlerarası otobüslerin mola saatlerini namaz saatlerine göre ayarlamasını istedi ve "Namazların vaktinde kılınmasını sağlayabilmek için makul bir süre ayrılmalı" dedi. [1][2]

Tabi burada herkesin dinini yaşama ve öğretme hakkına sahip olduğunu, hatta düşünce özgürlüğüne sahip olduğunu belirtmiş olsa da bu görüşünde ne kadar samimi olduğu ayrı bir tartışma konusudur. Çünkü düşünce özgürlüğü olsa din hakkında bir görüş belirttiğimizde terörist damgası yemememiz gerekirdi.

İnsanların dinlerini yaşama ve öğretme konusunda özgür olduklarını söylediği kısım bambaşka bir ütopya. Türkiye'de farklı dinden insanlar toplanıp dinlerini tebliğ edip öğretmeye çalışsa misyoner ya da ajan denerek dayak manyağı yapılırlar, linç edilir ve sayısız hakaret yerler.

Bu karar namaz kılmak isteyen insanları mağdur etmemek adına yapılan bir uygulama olarak görünse de zamanla namaz kılmak istemeyenleri mağdur edecek hale gelecektir. Ayrıca bir sürü olaya, kavgaya sebep olacaktır. Bakın hemen geçmişten konuya dair bir haber ve ilgililerin açıklamaları ile örnek vereyim:

Otobüsten inen bazı kişiler, caminin avlusunda önce abdest aldı, ardından namaz kıldı. Bu sırada otobüste yarım saat bekleyen yolcuların itirazı üzerine gerginlik yaşandı. Gerginlik sırasında şoför ile muavin arasında sözlü tartışma da oldu. Yolcular, otobüsü camiye çekmek zorunda bırakılan şoförün de zorunlu namaz molasından rahatsız olduğunu söylediler. Metro Turizm Genel Müdürü Sinan Solok, şoförün mecbur kalmış olabileceğini, ancak bu durumun asla kabul edilemeyeceğini söyledi.

Solok, "Bu, yönetmeliğimize ve uygulamalarımıza ters düşen bir durumdur. Günlük 1500 seferimiz var, her mola talebine yanıt veremeyiz. Bu olay, cezaya tabidir, gereği yapılacak" dedi.

Şehirlerarası sefer yapan firmalara bağlı bazı otobüslerin, yolculuk sırasında "namaz molası" için camilerin önüne götürüldüğü belirlendi. Tartışmalı uygulamalardan biri, 2 Eylül Pazar akşamı Samsun'un Terme ilçesinden İstanbul'a gelmek üzere Metro Turizm'e ait bir otobüsü kullanan yolcunun şikâyeti üzerine ortaya çıktı. Yolcu, yaptığı açıklamada, 34 SM 746 plakalı aracın saat 18.15'te hareket ettiğini, biri yolcu almak üzere iki kez mola verildikten sonra saat 20.00'de bir caminin önünde park edildiğini anlattı. Konunun şehirlerarası seferlerde ciddi tartışmalara neden olduğunu da, Türkiye Otobüsçüler Federasyonu Başkanı ve Ulusoy Genel Müdürü Mustafa Yıldırım'ın açıklamaları ortaya koydu.

Yıldırım, "Namaz vakitlerinde camiye gidilerek mola verilmesi talepleri sektörün baş ağrısı oldu. Şoför kabul etmezse ciddi tartışmalar çıkıyor" dedi. Türkiye'nin dört bir yanından, özellikle Doğu Karadeniz'den gelen otobüslerde bazı yolcuların zorla otobüsü durdurmaya çalıştığını anlatan Yıldırım, şöyle konuştu: "Bunu bir gerilim unsuru haline getirmeye başladılar. Namaz talebi oluyordu, ama şimdi bir kesim bu işin üzerine gidiyor, durmadığınız zaman sorun çıkıyor."

Yıldırım şöyle devam etti: "Otobüs içinde hoş gören de var, tepki gösteren de. Doğru olan otobüsün bu nedenle durmamasıdır, çünkü kaza namazı kılınabilir. Türkiye'de günde yaklaşık 15 bin sefer yapılıyor, günde 90 bin otobüs çalışıyor. Günde beş vakit namaz için durulması büyük bir olay. Baskı yapıp kavga çıkarmak doğru değil. Şoförlerin kaza riski artıyor, çünkü 'dinsizlikle' suçlanıyorlar, sinirleri bozuluyor." Bu nedenle Ulusoy firmasında önlem almak zorunda kaldıklarını söyleyen Yıldırım, camiye gidilmesi için ısrar eden yolcu olursa otobüsten parası iade edilerek indirilmesine ya da bir sonraki otobüsle yolculuğunun devamının sağlanmasına karar verildiğini söyledi.

Bir seferde benzer bir tartışmaya kendisinin müdahale ettiğini anlatan Yıldırım, "Diyanet İşleri Başkanlığı bu konuda açıklama yapmalı. Çünkü hiçbir din adamı 'otobüsü durdurun' demez. Amerika'ya o kadar Müslüman gidiyor, uçağı mı durduruyorlar?" diye konuştu. Şoförlere suçlama: Dinsiz! 

BOSS Genel Müdürü Ramazan Tara: Bizim böyle bir uygulamamız yok, ancak garajlarda konuşuyorlar, duyuluyor, 'Namaz için şurada duruldu' diye konuşmalar oluyor. Şoför kendi inisiyatifini kullanmış olabilir. Yerel firmalarda daha çok olur gibi geliyor.

İbrahim Rıfkı (Pamukkale Turizm Genel Koor.): Biz İzmirli bir firma olduğumuz ve genellikle batı bölgelerine hizmet verdiğimiz için bu durumla hiç karşılaşmadık. Böyle bir uygulama söz konusu olamaz.

İstanbul Müftüsü Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı: Otobüsün içerisindeki diğer yolcuların üzerinde psikolojik baskı kullanarak, otobüsü zorla bir yerlerde bekletmek hoş değil. Otobüsün içerisinde işaretle namaz kılmak mümkündür. Vakit denk geliyorsa, ki çoğunlukla denk gelir, mola yerlerinde kılınabilir. Namazını hiç kılamadıysa kaza edebilir. Bunun için, ilk uygun yerde, kaçırdığı namazların farzlarını kılar. Aynen oruç borcu gibidir, seferi durumdadır, kaza namazı kılar. 'Daha sonra kaza namazı kılınabilir'

[3]

Yani bu karar otobüs şoförlerinin tartışmalar yaşayıp gerilmesine, hatta bu yüzden dikkati dağılıp kaza yapmasına, sonucunda onca insanın ölümüne yol açabileceği gibi dindarlar tarafından şoför veya bazı yolcuların dinsiz ilan edilmesine, kavga ve sataşma çıkmasına neden olacaktır. Zaten en ufak bir mevzu yüzünden kan akıtan şiddet yanlısı kesim bir de bu tartışmalar yüzünden insanları boğazlayacaktır.

Üstelik namaz daha sonra kılınabilir, kaza namazı diye bir şey var. Onu da geçtim, namazın ezan okunduğu anda kılınması zorunluluğu yoktur. Dolayısıyla namaz vakti içindeyken otobüs mola verdiğinde tesisteki mescitlerde namaz kılınabilir.

Fakat otobüsteki yolculardan işlerini ve hayatlarını etkileyebilecek derecede acelesi olanlar için namaz kılınsın diye ayrıca verilen mola yüzünden giden zamanın ve doğuracağı kötü sonuçların telafisi olmayacaktır. Çünkü geçmişte yaşananlar gösteriyor ki bu namaz molalarında standart bir süre uygulanamayacaktır. 10 dakika diye durulsa bile bu süre 20-30 dakikalara uzayabilecek ya da otobüsler cami önlerine çekilerek dinsel şov yapılacaktır. Cami önüne çekilen otobüs yüzünden bu sefer de namaz kılmayıp otobüste bulunan insanlar yeme-içme gibi ihtiyaçlarını karşılayamayacaktır.

Namazını nasıl kılacağına çözüm bulması gereken, alternatifler sunmak zorunda olan biz ya da otobüsteki diğer yolcular değildir. Çözümü kendi bulmalıdır ve bu çözüm kendisi dışındaki insanları etkilememelidir. Her fırsatta kul hakkı konusunda edebiyat parçalayanlar namaz kılmak istedikleri için başkalarının hakkını gasp ederlerse bu durum söyledikleri şeye kendilerinin bile inanmadığının ya da söz konusu kul hakkı olduğunda yalnızca Müslüman'ın hakkını gözettiklerinin göstergesidir.

Belli bir inanca göre oluşturulan kurallar ile toplumun geneline baskı yapılırsa bu diktatörlükten başka bir şey değildir. Zaten devletin dini olmaz, kabile hayatı yaşamıyoruz. Artık dünyanın neredeyse her yerinde kozmopolit bir yaşam hakim. Ülkemizde de öyle. Ülkede sadece Müslümanlar yaşamıyor, "%99'u Müslüman olan ülke" masalını bırakın. Artık nüfusun ciddi bir bölümü dinlere inanmadığı gibi Avrupa'dan gelip Türkiye'ye yerleşen, vatandaşı olan, farklı dine mensup ya da inançsız insanlar da bu topraklarda yaşıyor. Kendinizi ve dininizi hayatın odak noktası yaparak herkesi etkileyecek kararlar veremezsiniz. 

En üzücü olanı ise Türkiye'yi sürekli Arabistan ile aynı zanneden, Türkiye'den bahsederken arka fona Arap müziği koyan, yollarda develerin kol gezdiğini, hatta şeriatın hüküm sürdüğünü zannederek ülkemizi Arap ülkeleri ile aynı doğrultuda gören turistler açısında da hoş bir durum olmayacaktır.

Tabi hepimiz biliyoruz ki amaçlanan şey ibadet özgürlüğü vs. değildir. Gece 12'den sonra müzik yasağı getirilmesi, onca aç ve yetim varken trilyonlar harcanıp her yere cami dikilmesi vb. tüm olaylar dindarlardan, özellikle de dinini başkasının gözüne sokmayı seven yobaz kesimden, şeriat aşıklarından oy devşirmek için yapılan olaylardır. Aslında bir siyaset olan din, görüldüğü gibi hala siyaset olmaktan çıkamamıştır.

Namaz kılabilmeleri için otobüslerin mola vermesini yoğun şekilde talep eden Müslümanların, yolsuzluk, kadınlara uygulanan şiddet ve baskı, dini kurumlardaki çocuk istismarı, ergenliğe girmemiş kız çocuklarının evlendirilmesi, ifade özgürlüğünün engellenmesi-suç sayılması, din kurumlarına ve çeşitli derneklere verilen, içinde dindar-dinsiz herkesin hakkı bulunan paralar konusunda da çözüm bulunması için yoğun istekte bulunmalarını isterdim.

---

KAYNAKLAR

1. 1 https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diyanet-istedi-sehirlerarasi-otobuslere-namaz-ayari-geliyor-1847997
2. 2 https://tr.sputniknews.com/turkiye/202106281044834879-diyanet-isleri-baskanligi-bakanliklara-yazi-gonderdi-sehirlerarasi-otobuslerde-mola-saatlerine/
3. 3 https://www.milliyet.com.tr/gundem/otobuste-namaz-baskisi-260622

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL

OSMANLI'DA OĞLANCILIK VE EŞCİNSELLİK 2 - ENDERUN'LU NEDİM

Yazan: A.Kara

OSMANLI'DA OĞLANCILIK VE EŞCİNSELLİK 2

ENDERUN'LU NEDİM

Konuya iki terimin tanımını yaparak başlayalım: Oğlancılık ve eşcinsellik. Bunların arasındaki fark nedir derseniz, oğlancılık yetişkin bir erkeğin cinsel ilgisinin kadınlardan, çocuk, ergen veya henüz ergenliğe girmemiş erkeklere kaymasına, onlarla cinsel ilişki yaşamasına verilen addır. Eşcinsellik ise aynı cinsiyetten bireylere ilgi duyanların cinsel birliktelik veya aşk yaşamasıdır.

Osmanlı'yı kutsallaştıran neredeyse onu tanrı ilan edenlere onların hayalindeki Osmanlı ile gerçek Osmanlı'nın tamamen aynı olmadığını çeşitli yayınlar ile anlatmaya çalıştım. Osmanlı döneminde yazılanları, çizilen minyatürleri ve onca kaynağı vermeme rağmen bu kaynaklar arasından yabancı olanları seçerek "Yabancılar Osmanlı'yı karalamaya çalışmış" diyerek kendilerini avutuyorlar.

Halbuki Osmanlı'da görev almış, çeşitli nedenlerle yazışma veya raporlamalar yapmış söz konusu yabancılar yani Avrupalılar için erkek erkeğe ilişki ayıplanacak bir şey değil ki bundan bahsederek Osmanlı'yı ayıplamayı düşünsünler. Onlara göre bu ayıplanacak bir şey olmadığı için Osmanlı'da eşcinselliğin varlığına veya harem hayatına ilişkin yazdıkları raporların karalama amacı taşıdığını söylemek doğru olmaz.

Kaldı ki Osmanlı ile irtibatta olan diplomat veya devlet görevlilerinin raporlarını yok saysanız bile bizzat Osmanlı'da üretilen yazılı eserler ve minyatürler bile eşcinselliğin ve oğlancılığın olduğunu görmeye yeter. 

Zaten haremleri onlarca yabancı kadınla dolu olan, içoğlanları ve devşirmeleri bulunan, Avrupa'lılarla görüşmeler yapan bir topluluğun oğlancılığı bilmiyor ya da öğrenmemiş olduğunu ya da buna özenenlerin olmadığını söylemek pek gerçekçi olmayacaktır.  

Diğer enteresan nokta, Osmanlı'da da diğer onca krallık gibi eşcinsellik ve oğlancılık var olmuştur dendiğinde sanki Osmanlı'nın tamamında bu durum vardı, tüm Osmanlı eşcinsel veya oğlancıydı demişim gibi anlayanlar da var. Buna bağlı olarak "eğer Osmanlı'da eşcinsellik ve oğlancılık olsaydı nasıl 7 kıtaya hükmedeceklerdi" diye tuhaf söylemlerde bulunanlar da var. Sanırım bu arkadaşlar eşcinsellerin kılıç sallayıp, yay kullanamayacağını düşünüyor ve antik Yunan'ın eşcinsellerden oluşan ordularından, Roma ordusu gibi birçok orduda eşcinsel bulunduğundan ve bunların çoğunda oğlancılığın da hüküm sürdüğünden habersizler. Aynı mantıkla düşünecek olursak Roma İmparatorluğunun da güçlenip büyümemesi gerekirdi. 

III. Ahmet'in 18.yüzyılın başlarındaki saltanatı sırasında özellikle İstanbul'da hayattan sonuna kadar zevk almaktan başka pek bir düşüncenin olmadığı, katı ahlak kurallarının bulunmadığı zevk düşkünlüğünün büyük olduğu bir dönemdi. [1]

Osmanlı 19.yy'a kadar genel olarak cinselliğe ve özellikle eşcinselliğe yönelik olarak yüksek tahammüllü ve hoşgörülü olarak nitelendirilebilir.

Osmanlı'yı akılcı ve liyakate dayalı bir devlet olarak övgüye boğan Avrupalı araştırmacı ve tarihçiler bile, devlet memuru olmak için eğitilen içoğlanları arasında ve içoğlanları ile efendileri arasında cinsel ilişkiler gerçekleştiğini kabul etmektedirler.

Padişahlardan tutun yerel paşalara kadar Osmanlı görevlilerinin çoğunu kapsayan eşcinsel ilişkiler hakkındaki iddialara ve kaynaklara bakacağız. Bunların çoğu 15, 16 veya 19.yy'a aittir ve görünen o ki özellikle Süleyman'ın saltanatı sırasında gelişmeye başlamıştır.

Gelecek vaat eden ve saray okulları için Hristiyan ailelerden toplanan çocuklara devşirme denirdi. 1600'lerde devşirme için çocuk toplamak neredeyse sona ermiş olsa da son olarak 1805'te Yunanistan'dan birçok çocuk toplanmıştı. [2]

Mevkileri devşirmeler tarafından doldurulmuş yeni birlikler olan yeniçeriler İmparatorluk içinde giderek daha açgözlü hale gelmişlerdi. Mevki hırslarından dolayı savaş konusunda da giderek isteksiz hale gelmişlerdi. Belki de 1529'da Viyana'nın Osmanlı topraklarına eklenmesini engelleyen etkenlerden biri de buydu.

18. yy'da Türkiye ile Batı Avrupa arasında iki yönlü gözlem trafiği başlamıştı, iki taraf ta birbirini gözlemliyordu. Mehmet Efendi 1803-1806 yılları arasında Osmanlı'nın Avrupa'daki oğlancılık ve eşcinsel ilişkiler konusundaki itibarını öğrendiğinde rahatsız olmuştu. Ev sahipleri onun kiralanabilir oğlanlar hakkında Paris şehrinin neler sunabileceğini görmek isteyeceğini düşündü ve gece ona Palais Royal pazar alanı gösterildi. Mehmet Efendi, Osmanlı'nın eşcinsel ilişki konusundaki imajına meydan okuyarak sadece 1500 erkek çocuğun eşcinsel ilişki ile meşgul olduğunu belirtmişti. [3]

Batı elçiliğinden Osmanlı padişahlarına gönderilen en ünlü on sekizinci yüzyıl raporlarından biri Mary Wortley Montagu'ya ait mektuplardır. Bu mektuplarda kadın hamamlarında lezbiyen ilişki yaşandığından bahsedilir. [4]

Ogier Ghiselin de Busbecq, bazı Osmanlı erkeklerinin lezbiyen ilişkilerin yaşandığı ünleri nedeniyle eşlerinin kadın hamamlarına gitmesine izin vermeyi reddettiklerini iddia etmiştir. [5]

Venedik elçisi Ottaviano Boy yazdığı raporunda padişahın hareminde bulunan ve erkekler ile cinsel ilişki yaşayamayan bazı kadınlara kendilerini tatmin etmede kullanabilecekleri herhangi bir şeyin getirilmesi yasaklanmıştır. Sırf bu yüzden eğer haremdeki bu kadınlardan salatalık yemek isteyenler varsa, sırf onları kullanmasınlar diye salatalıklar dilimlendikten sonra gönderiliyordu. [6]

IV. Mehmet'in sarayındaki Charles H.'nin elçisinin beş yıl boyunca sekreteri olan Paul Ricaut, padişahların ve soyluların içoğlanlarına duyduğu aşk üzerine uzun bir metin yazmış ve şunları eklemiştir: "Kadınlar Cemiyeti'nde de bu ihtiras hüküm sürmekteydi, kadınlar birbirlerine besledikleri şehvetli aşktan ölmekteydi. Hele ihtiyar kadınlar, onlar gençlere kur yapar, pahalı giysiler, mücevherler, bolca para, hatta kendi sefalet ve yıkımlarını sunar ve Aşk tanrısı Cupid'in bu okları tüm İmparatorluk boyunca, özellikle Konstantinopolis'teki Büyük Sultan'ın Saray'ı ve Sultanların dairelerine doğru yol alırdı." [7]

Bildiğiniz gibi dilimizde cinsiyete özel terimler, ekler yoktur. Örneğin sevgili kelimesi cinsiyete göre şekil değiştirmez. İşte bu yüzden Osmanlı şiirlerinde insan aşklarından bahsedilen bölümlerdeki sevgili terimini temelde kadın olarak ele almak gerekir. Çünkü yazarlar erkektir. İşte bu noktada şiirleri yazanlar eğer sevgili terimini kullanırken bir erkekten bahsediyor, ona olan aşkını anlatıyor ya da güzellemelerini yapıyorsa bu da Osmanlı'da belli dönemlerde eşcinsellik ya da oğlancılığın yani daha yaşlı ve yüksek mevkideki birinin kendinden genç bir erkekle cinsel ilişki yaşaması durumunun var olduğunu göstergesidir, tıpkı eski Yunan'da ve çeşitli krallıklarda olduğu gibi.

Hatta sevgili tabiri kullanılarak erkeklerden bahsedilen onca şiir varken (Bkz: 'Şehrengiz'ler) kadınlardan bahsederken sevgili teriminin kullanıldığı yani kadına olan aşkta bu kelimenin kullanıldığı divan şiiri yok denecek kadar azdır. [16]

Şiir Osmanlı toplumunun önem verdiği edebiyat alanlarındandı. 18.yüzyılın en büyük şairi olan Ahmet Nedim'in en büyük destekçileri kendisi de şair ve hattat olan Sultan III. Ahmet ve onun baş veziri olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'ydı. 

III. Ahmet 1719 yılında Topkapı Sarayı içinde daha önce II. Selim için yapılmış olan Havuzlu Bahçe Köşkü'nü yıktırarak onun yerine Enderun Kütüphanesi'ni● kurmuş ve Nedim'i buraya sorumlu olarak atamıştır.

1720'de Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın yönetiminde bir tercüme heyeti kurulmuştu [14]. Tercüme Heyeti Almanca’dan, Flemenkçe’den, Latince’den ve Yunanca’dan çevirilerle 9. yüzyıldan sonra İslâm tarihinin ilk örgütlü tercüme faaliyetini gerçekleştirmişti ve heyetteki isimlerden biri de Şair Nedim'di. [15]

Nedim'in anlamı eğlence arkadaşıdır ve şiirlerinin mottosu "gülelim, oynayalım, dünyanın zevklerini doyasıya yaşayalım"dır.

Şair Nedim şöyle der:

Bilgelerin hepsi erkeklere aşıktır,

Kadın aşkından hoşlanan kimse kalmadı.

Nedim'in, çekici bir hamam görevlisine abayı yaktığı erotik şiirlerini İbrahim Paşa'ya atfetmiş olması önemli bir noktadır.

Klasik Müslüman şairlerin şiirlerindeki kullanım şeklinden dolayı "sevgili" diye bahsedilen kişinin Tanrı olduğu yönünde izlenimler, argümanlar oluşmaktadır. Fakat Nedim'in şiirleri bunlardan farklıdır. Örneğin "yürüyen selvi" (serv-i revan) tabirini uzun boylu erkekler için kullandığı açıktır. 

Meyhanelerin bol olduğu ve şarabın övüldüğü Osmanlı sistemi özellikle zenginler için tam bir zevk alma ve zevk verme sistemiydi. Dönemin yaşam tarzı, Nedim'in genç bir erkek çocuğa olan aşkını anlattığı gazel de göze çarpmaktadır. 

Şimdi Nedim'in servi boylu bir erkekten bahsettiği ve liselerde okutulan ders kitaplarında bile yer alan bu gazele bakacağız. Bu gazel ders kitaplarına eklenirken kasıtlı olarak 4. dörtlüğü kaldırılarak anlam kaybı yaşatılmış ve sanki bir erkeğin kadına olan aşkı anlatılıyormuş gibi bir hava verilmeye çalışılmıştır. 4. dörtlük ile birlikte şiirin 5 dörtlükten oluşan tamamı şöyledir:

Bir safa bahşedelim gel şu dil-i nâşâde

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e

İşte üç çifte kayık iskelede amade

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e.

Gel şu neşesiz gönüle bir neşe bağışlayalım.

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a.

İşte üç çifte kayık iskelede hazır.

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a.

Gülelim, oynayalım, kâm alalım dünyadan

Mâ-i tesnim içelim çeşme-i nev-peydadan

Görelim âb-ı hayat aktığın ejderhadan

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e

Gülelim, oynayalım, dünyadan arzumuzu alalım.

Yeni Çeşme’den Tesnim suyu içelim.

Ejderha’nın ağzından hayat suyu aktığını görelim.

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a.

Geh varıp havz kenarında hirâman olalım

Geh gelip kasr-ı cinan seyrine hayran olalım

Gâh şarkı okuyup gâh gazelhan olalım

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e

Bazen gidip havuz kenarında salına salına dolaşalım.

Bazen gelip Kasr-ı Cinân’ı seyredelim, hayran olalım.

Bazen şarkı okuyup bazen gazel söyleyelim.

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a.

İzn alıp Cuma namazına deyu mâderden

Bir gün uğrulayalım çerh-i sitem-perverden

Dolaşıp iskeleye doğru nihan yollardan

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e

Annenden “Cuma namazına gidiyoruz.” diye izin alıp

Zulmedici felekten bir gün çalalım.

Gizli yollardan iskeleye doğru dolaşıp

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a.

Bir sen ü bir ben ü bir de mutrib-i pakize-eda

İznin olursa eğer bir de Nedim-i şeyda

Gayrı yâranı bugünlük edip ey şuh feda

Gidelim serv-i revanım yürü Sadabâd'e

Bir sen, bir ben, bir de güzel şarkı söyleyen biri,

Eğer iznin olursa bir de aşktan çılgına dönmüş

Nedim Ey şuh, öbür dostları bugünlük feda edip

Gidelim selvi boylu güzelim yürü Sâ’dâbâd’a. [11]

Anlaşılacağı gibi şiirde bahsedilen serv-i revan, yani salınarak yürüyen kişi bir kadın değil erkektir. Sadabâd dönemin gözde eğlence mekanlarından biridir. Sadabâd'da yapacakları şey bellidir, cilveleşmek, oynaşmak, gülmek, eğlenmek ve kam almak yani cinsel arzuları doyurmak.

Şiirdeki cinsel içerikli mecazi kelimelerden biri "Mâ-i tesnim" yani "bengisu"dur. İnanışa göre ulaşmanın çok zor olduğu bu efsanevi suyu içen kişi artık ölümsüz olur. Şiirde iki kişi var, iki erkek. Biri yaşlı, biri genç. Peki bu ikisi birlikte Sadabâd'da oynaşırken ölümsüzlük suyunu nasıl içecekler?

İşte buradaki ölümsüzlük suyu yani "Mai-tesnim" spermdir. Ab-ı hayat terimi de aynı anlamın yüklendiği bir mecazdır. 

Yani şiirin ikinci dörtlüğünde anlatılan şey iki erkeğin penislerinden sperm gelinceye dek oynaşması ve sperm akıtmasıdır. Aslında anlatılan şey çok daha derin ve detaylıdır ama bu detayları vermiyorum. Eşcinsel ilişkide buna "süpet alıkmak" denir. Merak eden bu terimi araştırır.

2. dörtlükte gördüğünüz "ejderha" Nedim için, "serv-i revan" ise genç erkek için özellikle seçilmiş terimlerdir. Ejderha deneyimli, yaşça daha büyük ve bilge olan Nedim'i, servi ise genç erkeği tanımlar. Yani 2. dörtlük ejderha ile servinin gülüp oynaşarak meni içmesinden, cinsel doyuma ulaşmasından bahsedilir.

3. dörtlükteki "hirâman" kelimesi salınarak yürümek anlamına geldiği gibi bir diğer anlamı da yasak olan şeyleri yapmaktır. [8] Havuzda sevişmenin anlatıldığı bu dörtlükte sevişme eylemi havuz kenarında sarılarak dolaşmak şeklinde anlatılır. Yani nedim yine bir söz sanatı yaparak kelimenin iki anlamına da vurgu yapmaktadır ki bunlardan biri de eşcinsel ilişkidir. Havuzda sevişilirken bir yandan da Sadabâd'daki sarayları seyrederek, şarkı söyleyip gazel okuyarak eğlenceye yoğunluk katılır. 

4. dörtlük, kitaplardan kasıtlı olarak çıkarılan bölümdür. Gördüğünüz gibi başlangıçtan itibaren şair Nedim, genç erkeği Sadabâd gibi bir eğlence mekanına götürmek istemekte ve onu sevişmeye ikna etmeye çalışmaktadır. İyi ama bu genç çocuk Sadabâd'a gidecek olsa bile ailesinden nasıl izin alacak? Bu mekana nasıl gidecek? Cevabı dörtlüğün ilk satırında gizli:

"İzn alıp Cuma namazına deyu mâderden"

Yani Nedim'in çocuğu bu mekana götürebilmek için bulduğu yöntem belli. Çocuğun annesine birlikte Cuma namazına gideceklerini söyleyerek yola çıkacak fakat namaza değil de sevişmeye gidecekler. Bu satır aynı zamanda Nedim'in dil döküp durduğu erkek çocuğunun yaşının küçük olduğunun da delilidir. Çünkü yetişkin bir erkeğin Sadabâd'a gitmek için annesinden izin almasına gerek yoktur. Bu dörtlüğün ders kitaplarından sessizce çıkarılmasının nedeni gayet açık değil mi? 

Son dörtlükte sıfatlar üzerinden yürütülen söz oyunları vardır. Buradaki "Mutrib-i pakize-eda" ve "şuh (neşeli güzel)" şairin ikna etmeye çalıştığı oğlan, "Nedim-i şeyda" ise şair Nedim'in kendisidir. Zaten "şeyda" sırılsıklam aşık demektir. Dolayısı ile Nedim-i şeyda sıfatı Nedim'in bu genç oğlana olan aşkının boyutunun göstergesidir. Genç erkek için kullandığı "mutrib-i pakize-eda" [9] saf bir edayla çalgı çalan, şarkı okuyan anlamlarına gelir. Buradan hareketle aşka tutulduğu genç erkeğin güzel sesli, güzel şarkı okuyabilen biri olduğu ortaya çıkar.

Tüm bu dörtlüklerden anlaşılacağı üzere Nedim tüm arkadaşlarını "feda edecek" yani ekecek ve felekten bir gün geçirecektir. Bunun için ise hem çocuğu ikna etmesi hem de çocuğun annesini kandırması gerekmektedir. 

Nedim'in yazdığı birkaç metine daha bakalım:

"Tılf-ı nazım yürü git mektebe tenha yoldan

Harf atar belki sana bir iki bed-lehce hârif" [11]

Nedim burada okula giden çocuğa "nazlı çocuk" diyor ve tenha yoldan git ki kötü niyetliler sana laf atmasın diye de ekliyor. Önceki gazelde sevişmek istediği erkek çocuğa tenha yollardan gidelim dediği düşünülürse bu çocuğa da tenha yoldan git demesi ona göz koymuş olmasından kaynaklanabilir. Diğer önemli nokta, "kötü niyetliler" dediği kişiler "nazlı" olarak tanımladığı çocuğa laf atıyorsa bu da halktan bazılarının erkek çocuklara sulandığının göstergesidir.

Nedim'in yazdığı daha vahim metinler vardır. Bunlardan biri şöyledir:

"Beşiktaş semtidir kâşânemizde rahat eylersin

Beraber sarılıp yatsak

Benim ey daye-perver tıfl-naz naz-ı dil-sitanım gel

Kulun olsun sana lala" [11]

Yani bakıcı denetimindeki ufak bir oğlan çocuğuna "gel benim evimde kal da ben sana bakıcı olayım" demektedir. Fakat yazdıklarının tamamından anlaşıldığı gibi niyeti çocuğa bakıcılık yapmak değil onu kullanmaktır.

Benzer şekilde, dadısının kucağındaki bir oğlanı koynuna almak istediğinden şöyle bahseder:

"Kucağımdan kim alır ah o tıfl-ı nazı

Çıksa bir kerre hele dayenin aguşundan" [11]

Ani sinir krizi geçirmenize neden olabilecek başka bir beyitine daha bakalım:

"Akide almağa gitdikçe lalası bulup fursat

Şeker gibi leb-i lalin öpüp ol tıflı pinhan sev" [11]

Yani şöyle diyor: "Bakıcısı şeker almaya gidince o çocuğun şeker gibi kırmızı dudaklarını öperek gizlice sev.) [11]

Bakıcısının denetiminden yeni çıkmış, civankaşı denilen türden bir sarık saran, 15 yaşına yeni giren kucakların süsü dediği bir oğlana (efendi) tutulduğunu şöyle açık açık anlatır:

"Bir cüvankaşı sarık sarmış efendim başına

Sürme çekmiş ıtr-ı şahiler sürünmüş kaşına

Şimdi girmiş dahı tahminimde on beş yaşına

Gül yanaklı gülgüli kerrakeli mor hareli

Şeh-nişinler ziyneti aguşlar pirayesi

Dahı bir yıldır yanından ayrılalı dayesi

Sevdiğim gönlüm süruru ömrümün sermayesi

Gül yanaklı gülgüli karrakeli mor hareli" [11]

Göz koyduğu bir çocuğa "Sen niye böyle soğuk yerde yatıyorsun? Dadın görse seni döver. Daha yaşın da küçük, yalnız yatma üşürsün. Hava çok sert, koynumdan çıkma kuzum" derken aslında onu kendi koynuna davet eder:

"Sen böyle soğuk yerde niçün yatar uyursun

Billahi döğer dur hele dayen seni görsün

Dahı küçücüksün yalnız yatma üşürsün

Seld oldu hava çıkma koynumdan kuzucağım

Bir cam çek ey gonca-dehen def-i humar et

Çeşmimde hayalin gibi gel geşt ü güzar et

Nakşın gibi ayine-i sinemde karar et

Serd oldu hava çıkma koyundan kuzucağım" [11]

Bir başka beytinde "begim (beyim)" mahlasıyla açık açık bir oğlana tutulduğunu, beyaz fesli bu oğlanın bir gözüyle yüz bin lisanı konuştuğunu; bir sürü sohbet arkadaş ve seveni olduğunu şöyle dile getirir:

"Seyret beyaz fesde o zülf-i mu'anberi 

Şeb-bûyu gör ki berk-i semenden kabası var 

Bir çeşmi var ki bir nice yüz bin lisan bilir

Bin hem-zebanı hem-demi bin aşinası var 

Bilsen begim ederdi seni eşk bi-karar 

Şimdi Nedim'in öylece bir macerası var" [11]

Yine begim diye seslenerek bir oğlana tutulduğunu şöyle anlatıyor:

"Fırka-i erbab-ı dilden zümre-i zühhada dek 

Hep esirindir begim hatta dil-i na-şada dek" [11]

Nedim ayrıca Farsça şiirler de yazmıştır. "Sevgililerin sakalları" üzerinde durulan bu şiirlerinde sevgilinin sakalı ve kirpikleri ile ince bellerini kıyaslamıştır. [13]

Bilindiği gibi sakal cinsiyete bağlı bir özelliktir. Sakalın çıkması, tıpkı diğer oğlancılık içerikli şiirlerde de olduğu gibi genç erkeklerin çekici olmaktan çıktığı nokta olarak vurgulanmıştır. Tabi bazı şairlerin yüzünde yeni yeni sakal çıkmaya başlamış pürüzsüz yanakları ve bacakları övdüğü şiirler de vardır. [10]

Bu doğrultuda "Saçtan saça, vücudunun her yerini öpülesi buluyorum" dediği şiirinde de yetişkin bir erkekten bahsetmiş olduğu kuvvetli bir ihtimaldir.

Osmanlı'da dönem dönem eşcinsel ilişkilerin var olduğu ya da artış gösterdiğini kaynakları ile, o dönem yazılan çizilen kitapların ad ve metinleri ile göstermemize rağmen birçoğumuz türlü hakaretlere uğruyor, hatta vatan haini bile ilan ediliyoruz. Çünkü İslam'ın egemen olduğu eğitim Osmanlı'yı tamamen İslam'a uygun yaşayan bir imparatorluk gibi göstermiştir.

Osmanlı'da eşcinsellik konularına değinince ağır hakaret ve tehditlere maruz kalındığından eğitimcisinden siyasetçisine, din adamına kadar birçoğu bu konuya değinmemeyi tercih etmiştir.

Nedîm üzerinde bir çalışma yapan Kemal Sılay, Nedim'in şiirlerindeki eşcinsel içeriklerle ilgili bölümde, bu etkileşimin göz önüne alınmamasının nedenleri olarak toplumun ve günümüz bilim insanlarının ahlâk kurallarını gösterir. Şöyle der: 

Ankara Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümündeki üniversite eğitimim boyunca Osmanlı Divân Edebiyatında homoseksüel konular hakkında verilmiş tek bir ders duymadım. Bazı liberal profesörler,, klâsik edebiyatta homoseksüelliğin "olabilirliği" hakkında son derece önemli ifadeler kullanmaya kalkıştıklarında Osmanlı şiirinin kökeninde özellikle antik Yunan kaynaklı bir "yabancılık" bulmaya çalıştılar. Bunun ahlakçılıktan kaynaklandığı görülüyor. Ve belki de İslamcılar Türk çocuklarına böyle 

kabul edilmez konuları anlatmamak için çaba sarf ediyorlar. Bunu inkâr edemedikleri zaman da bu davranışla başkalarını suçluyorlar.

Ahlakçı/İslamcı eleştirinin Nedîm hakkındaki yöntemi sessiz kalmak oldu. Hasibe Mazıoğlu bile -k i O, Osmanlı divan şiiri üzerindeki derin bilgisiyle öğrencilerini ve meslektaşlarını her zaman kendine hayran bırakmıştır- Nedîm üzerindeki araştırmasında homoseksüel özelliklere değinmemeyi seçmiştir. [12]

---

NOTLAR

● Cami ve kasırlarda kitap dolapları yerine başlı başına kütüphane binası kurmanın tercih edildiği Lale Devri’nde Sultan III. Ahmet, “Saray-ı Cedid-i Amire (Topkapı Sarayı)” denilen “Yenisaray”daki dağınık kitapları bir yerde toplamayı uygun bulmuş, II. Selim’in zaten bakımsız bir halde olan köşkünü yıktırıp yerine kendi adıyla anılan veya “Enderun Kütüphanesi” de denilen yeni bir kütüphane binası yaptırmıştır. Yapının inşaatına 17 Şubat 1719’da başlanmış, 23 Kasım 1719’da yapı törenle açılmıştır.

---

KAYNAKLAR

1. Gibb, Ottoman Poetry , p. 12
2. Paul Ricaut, The Present State of the Ottoman Empire , pp. 80, 197
3. Bernard B. Lewis, The Muslim Discovery of Europe (New York, 1982), p. 290
4. Lady Mary Wortley Montagu, Turkish Embassy Letters, ed. Malcolm Jack (Athens, GA, 1993)
5. Ogier Ghiselin de Busbecq, Turkish Letters, p. 146
6. Noel Barber, The Sultans (New York, 1973), p. 35
7. Ricaut, A.g.e., p. 34
8. Ali Günvar, "Alegoriden Sembolizme... Nedimi Şeyda", Birikimler/Est dNon, Mart-Nisan 2000, Sayı: 3, s. 45. Günvar'ın bu yazısında sergilediği tutarlı tavrı güya eleştiren fakat sonunda ondan farklı bir şey de söyleyemeyen bir makale için bk. M. Fatih Andı, "Gidelim Serv-i Revânım Yürü..." Ama Nereye?", Kaşgar/Edebiyat Seçkisi, Mayıs, 2000, Sayı: 15, s. 19-25.
9. Ferit Devellioğlu Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat'inde 'mutrib' sözcüğünün hem 'çalgı çalan' hem de 'şarkı okuyan' anlamlarını veriyor.
10. Stephen O. Murray, "The Will Not to Know" 'n Islamic Homosexualities , p. 23; and Stephen O. Murray, Homosexualities, pp. 108, 120, 373-75
11. Rıza Zelyut, Osmanlı'da Oğlancılık
12. Osman Ünlü - Klasik Türk Edebiyatında Erkek Güzelliği ve Erkek Aşkı, s. 23
13. Kemal Sılay, Nedim and the Poetics of the Ottoman Court, p. 100
14. 18. Yüzyılda Osmanlı Türklerinde Bilimsel Etkinlikler, s. 251
15. Salim Aydüz-Fatih Çalışır, “Lale Devri İlmi Çalışmalarına bir Bakış: Tercüme Faaliyetleri"
16. Walter Andrews, "Ottoman Lyrics" in Ottoman Lyric Poetry: An Anthology , ed. Walter Andrews, Najaat Black and Mehmet Kalpaklu (Austin, 1 997), pp. 14-15

●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON
●►Youtube 'Katıl': KATIL