Kuran'ın 105.suresi olan Fil Suresi , geleneksel İslami kaynaklara göre Hristiyan Ebrehe ve ordusunun, Müşrik Araplar'ın o dönemde Putlar'la doldurduğu İslam'ın en Kutsal Mekanı olan Kabe'ye saldırması sonucu , Ebabil kuşlarıyla Ebrehe ve ordusunun saldırısını Allah'ın defedişini anlatmaktadır. Ebrehe'nin ordusunda kullandığı Fil/Filler nedeniyle bu adı almıştır. Oysa tarihsel açıdan delilden yoksun bu anlatım geleneksel anlatımın güvenilirliğini zedelemektedir. Üstelik fillerin Arabistan çöllerinde savaş için kullanılmasının Ebrehe gibi bir lider tarafından tercih edilmesi konusu hala büyük soru işaretidir.
Bu Sure'nin Makkabiler adlı apokrif kitaptaki Fil Ordusu ve Makkabiler motifiyle anlaşılması ve onun yeniden yorumlanışı olduğunun kabul edilimesi kolaylıkla problemi çözülecektir. Ebabil Kuşları ise melekler olarak anlaşılmalıdır ki direkt Arapça'daki anlamı Babil Kuşları demektir ve Jübileler Kitabı'nda bir Babil halkı olan Kildaniler ve İbrahim bağlamında yer almaktadır. Bütün bunları aktardıktan sonra Daniel Beck'in bu konu hakkında önerdiği Fil Suresi'nin Anti-Sasani perspektifinden alt metnine bakabiliriz.
FİL SURESİ'NİN ANTİ-SASANİ ALT METNİ
Kuran'ın 105.Suresi olan Fil Suresi yaygın bir Hristiyan tasviri olan ''zalim Pers ordularının yenilgisini '' Makkabiler-Fil Ordusu hikayesindeki (Bkz: Makkabiler Kitapları) motiflerle resmetme uygulamasını sürdürüyor. Bu tür Makkabiler anlatılarında , Sasani yenilgisi , etrafı putperest Pers zulmüyle kuşatılmış inancında azimli kulların, ilahi kurtuluşla ödüllendirilmesine bir örnek olarak kavramsallaştırılmıştır.
(Örnek Aziz Efrem'in memleketi Nusaybin'in kuşatılması hakkında ilahileri/ örnek bir ilahi için yazının sonuna bakınız.) .
Milattan Önce 312'de Makedonya İmparatorluğu'nun yıkılışından sonra kurulan imparatorluklardan biri olan Selevkos Hanedanlığı'ndan(Pers), Sasani Hanedanlık'ının düşüşüne dek Hint Savaş Filleri Kraliyet Pers Ordusu'nun yaygın bir simgesi olmuştu. Pers hükümdarları literatürde ''elephas maximus indicus'' olarak geçen Hint Savaş Filleri'ni Araplar'ın Sasaniler'i yıktığı 651 yılına değin savaş alanlarında kullanıyordu. Buna karşın Afrika Savaş Filleri'nin (Loxodanta African ) kullanımı, tarihsel olarak Milattan Önce 46'daki Kuzey Afrika'da gerçekleşen Tapsus Savaşı'ndan sonra kayda geçmemiştir. (Tabi Ebrehe'nin 570'de Mekke'ye yaptığı iddia edilen saldırı göz ardı edilirse)
Geç Antik Çağ Yakın Doğu'sunda, savaş fillerini içeren bir ordunun yenilgisini ilan etmek bütün bu nedenlerden dolayı aslında Pers/Sasani ordusunun yenilgisini ilan etmek demekti.
Fil Suresi muhattaplarına , Allah'ın Pers askeri kuvvetlerine yakın zamanda nasıl zarar verdiğini hatırlatıyor. Allah'ın Sasani/Pers karşıtı duruşunun bir kehaneti olarak, bu görünür işaret (Pers ordularının yenilgisi) , şunu gösteriyor ki şiddetli yargı zamanın Pers hükümdarı 2. Hüsrev'e karşı tümüyle açığa çıkacaktır. Yani Allah yakın zamanda yenilgiye uğrayan Pers ordusu üzerinden ileride 2. Hüsrev'in yeniden hüsrana uğrayacağını bildirmektedir.
Fil Suresi'nin 3. ayetindeki ''tayran ababil'' kavramının İslam geleneği içinde güvenilir bir açıklaması yapılmamıştır. (bu yüzden normal olarak anlamının ''kuş sürüleri '' olduğu söylenmiş veya Ebabil Kuşları olarak bırakılmıştır.) Oysa ifadenin basit okunuşu direkt ''Babil Kuşları'' dır ve Sasani hükümdarının melek ordularıyla kararlaştırılmış cezasını betimler.
Babil Kuşları tarafından cezalandırılma , Apokrif Jübileler Kitabı 11. Bölüm'de de görülmekte ve burdan kaynaklanmaktadır. Bu öyküde şeytanî kuşlar Keldani putperestleri cezalandırmakta, bu azabı genç peygamber İİbrahim püskürtmekte ve böylece İbrahim'in Keldani Diyarı'ndaki itibarı artmaktadır. İbrahim bu cezalandırıcı Babil kuşlarını püskürtebilmektedir çünkü o kendini yalnızca Tanrı'ya adamaktadır(putperest değildir), Keldani putperestlerin aksine Tanrı'nın sadık kuludur.
Fil Suresi'nin bu Jübileler Kitabı'na dayanan cezalandırma tasviri, Pagan Sasaniler'in nasıl kendi zamanlarının Keldanileri olduğunu ve kararlaştırılmış cezadan kaçamayacaklarını veya onu püskürtemeyeceklerini Tanrı'nın Babil Kuşları olarak betimlenen melek ordusunca hezimete uğrayacaklarını vurgular.Buna karşın Allah'ın kendi zamanlarındaki İbrahim benzeri olan kulları ( örneğin Kuran'ın peygamberi) , Allah'ın bu emri açığa çıktığında kurtulacaklardır.
Tarihsel olarak Fil Suresi'nin yakın zamanda yıkıma uğradığını hatırlattığı, Sasani hezimeti İslam kaynaklarında geçen Arap kabileleriyle Sasani ordularının savaştığı Zu Kar Savaşı olabilir. Bu savaş 604-611 tarihleri arasında kuzeybatı Irak'ta gerçekleşmiş ve Arap orduları Sasaniler'i ilk kez yenmiştir. Bu denli bir savaşta Savaş Filleri'ni içeren devasa Sasani ordusu, Kuran'ın peygamberi tarafından ilk kez bu yenilgiyi tattığı için, Fil Suresi'nde bu yenilgi eli kulağında olan son yargının bir ön kehaneti olarak görülmüştür.
Ayrıca bu Makkabi tasviriyle anılan Fil Sahipleri (Sasaniler) 570 yılında 1. Hüsrev'in Anadolu'ya seferinde Bizans tarafından püskürtülmüş, en büyük Sasani Şahı olarak anılan 1. Hüsrev Bizans tarafından yıkıma uğramış, ordusunu ve savaş fillerini gerisinde bırakarak başkent Tizpon'a kaçmıştır. Bu yüzden Kuran'ın bu Makkabi Kitabı'na dayalı olan Fil Sahipleri tasvirini Sasaniler için kullanması gayet doğaldır.
EFREM'İN İLAHİSİ
4. yüzyıl Süryani Azizi Efrem memleketine yapılan son Sasani İşgali'nin püskürtülmesini şöyle anlatır:
'' Kurtuluşunuzun günü sizi tembellikten uzaklaştırsın! Duvarın tamamiyle kırıldığı , fillerin ezdiği, mızrakların yağmur gibi uçuştuğu, adamların yiğitçe öldüğü o günde, göksel olanlar (inananlar) için bir görüm vardı. Günah orda savaştı;merhamet orda zafer kazandı; şefkat hüküm sürdü yeryüzünde, gözcü melekler haykırdı gökte! ''
Görüldüğü üzere, Efrem de Persler'in yenilgisini Kuran'daki gibi Makkabiler Kitabı'nda yer alan Makkabiler'in Fil Ordusu'na Sahip Yunan ordularını yenerken yardıma gelen göksel güçlerle tasvir ediyor.
Kaynaklar: Ephrem the Syrian, Nisibene Hymns, Hymn 2, verse 17, tr. J. T. Stopford, Nicene, and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 13, eds. P. Schaff and H. Wace (Buffalo: Christian Literature Publishing, 1890)
Fil Suresi muhattaplarına , Allah'ın Pers askeri kuvvetlerine yakın zamanda nasıl zarar verdiğini hatırlatıyor. Allah'ın Sasani/Pers karşıtı duruşunun bir kehaneti olarak, bu görünür işaret (Pers ordularının yenilgisi) , şunu gösteriyor ki şiddetli yargı zamanın Pers hükümdarı 2. Hüsrev'e karşı tümüyle açığa çıkacaktır. Yani Allah yakın zamanda yenilgiye uğrayan Pers ordusu üzerinden ileride 2. Hüsrev'in yeniden hüsrana uğrayacağını bildirmektedir.
Fil Suresi'nin 3. ayetindeki ''tayran ababil'' kavramının İslam geleneği içinde güvenilir bir açıklaması yapılmamıştır. (bu yüzden normal olarak anlamının ''kuş sürüleri '' olduğu söylenmiş veya Ebabil Kuşları olarak bırakılmıştır.) Oysa ifadenin basit okunuşu direkt ''Babil Kuşları'' dır ve Sasani hükümdarının melek ordularıyla kararlaştırılmış cezasını betimler.
Babil Kuşları tarafından cezalandırılma , Apokrif Jübileler Kitabı 11. Bölüm'de de görülmekte ve burdan kaynaklanmaktadır. Bu öyküde şeytanî kuşlar Keldani putperestleri cezalandırmakta, bu azabı genç peygamber İİbrahim püskürtmekte ve böylece İbrahim'in Keldani Diyarı'ndaki itibarı artmaktadır. İbrahim bu cezalandırıcı Babil kuşlarını püskürtebilmektedir çünkü o kendini yalnızca Tanrı'ya adamaktadır(putperest değildir), Keldani putperestlerin aksine Tanrı'nın sadık kuludur.
Fil Suresi'nin bu Jübileler Kitabı'na dayanan cezalandırma tasviri, Pagan Sasaniler'in nasıl kendi zamanlarının Keldanileri olduğunu ve kararlaştırılmış cezadan kaçamayacaklarını veya onu püskürtemeyeceklerini Tanrı'nın Babil Kuşları olarak betimlenen melek ordusunca hezimete uğrayacaklarını vurgular.Buna karşın Allah'ın kendi zamanlarındaki İbrahim benzeri olan kulları ( örneğin Kuran'ın peygamberi) , Allah'ın bu emri açığa çıktığında kurtulacaklardır.
Tarihsel olarak Fil Suresi'nin yakın zamanda yıkıma uğradığını hatırlattığı, Sasani hezimeti İslam kaynaklarında geçen Arap kabileleriyle Sasani ordularının savaştığı Zu Kar Savaşı olabilir. Bu savaş 604-611 tarihleri arasında kuzeybatı Irak'ta gerçekleşmiş ve Arap orduları Sasaniler'i ilk kez yenmiştir. Bu denli bir savaşta Savaş Filleri'ni içeren devasa Sasani ordusu, Kuran'ın peygamberi tarafından ilk kez bu yenilgiyi tattığı için, Fil Suresi'nde bu yenilgi eli kulağında olan son yargının bir ön kehaneti olarak görülmüştür.
Ayrıca bu Makkabi tasviriyle anılan Fil Sahipleri (Sasaniler) 570 yılında 1. Hüsrev'in Anadolu'ya seferinde Bizans tarafından püskürtülmüş, en büyük Sasani Şahı olarak anılan 1. Hüsrev Bizans tarafından yıkıma uğramış, ordusunu ve savaş fillerini gerisinde bırakarak başkent Tizpon'a kaçmıştır. Bu yüzden Kuran'ın bu Makkabi Kitabı'na dayalı olan Fil Sahipleri tasvirini Sasaniler için kullanması gayet doğaldır.
EFREM'İN İLAHİSİ
4. yüzyıl Süryani Azizi Efrem memleketine yapılan son Sasani İşgali'nin püskürtülmesini şöyle anlatır:
'' Kurtuluşunuzun günü sizi tembellikten uzaklaştırsın! Duvarın tamamiyle kırıldığı , fillerin ezdiği, mızrakların yağmur gibi uçuştuğu, adamların yiğitçe öldüğü o günde, göksel olanlar (inananlar) için bir görüm vardı. Günah orda savaştı;merhamet orda zafer kazandı; şefkat hüküm sürdü yeryüzünde, gözcü melekler haykırdı gökte! ''
Görüldüğü üzere, Efrem de Persler'in yenilgisini Kuran'daki gibi Makkabiler Kitabı'nda yer alan Makkabiler'in Fil Ordusu'na Sahip Yunan ordularını yenerken yardıma gelen göksel güçlerle tasvir ediyor.
Kaynaklar: Ephrem the Syrian, Nisibene Hymns, Hymn 2, verse 17, tr. J. T. Stopford, Nicene, and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 13, eds. P. Schaff and H. Wace (Buffalo: Christian Literature Publishing, 1890)
SİZDEN GELENLER | Yazan & Çeviren: A-gnostic
Eleştirisel bakış açısı ile her din ve inanca ait yazılarınızı, inancınızın değişim sürecini anlattığınız sorgulama süreçlerinizi dinvemitoloji@gmail.com adresine gönderebilirsiniz.
- Bu yazılar biz-siz gibi sorgulama evresine girmiş herkese mutlaka biraz olsun ışık tutacaktır.
- Gönderdiğiniz yazılar sitemizde adınızla veya takma adınızla yayınlanacaktır.
- Gönderdiğiniz yazının başka bir internet sitesinde yayınlanmamış olması gerekmektedir. (KOPYA içeriğe karşı olduğumuzdan, sitemizdeki tüm içerikler özgündür)
