YULE VE NOEL

Hazırlayan: A.Kara

YULE KIŞ GÜNDÖNÜMÜ ŞENLİKLERİ

Yule kış gündönümünün kutlandığı bir Cermen bayramıdır. Avrupa Hun İmparatorluğunun Kavimler Göçü ile Cermenler de Avrupa'ya göç etmişler, yayılmışlardır. İskandinav halkları olan Danlar, Norveçliler, İzlandalı ve İsveçliler ayrıca Hollandalılar, Flamanlar, Almanlar, İngilizler, Avusturyalılar ve İsviçrelilerin bir kısmı (Almanca konuşanlar) Cermen halklarıdır.

Yaklaşık olarak 21 Aralığa denk gelen kış gündönümü, güneş ışınlarının oğlak dönencesine dik geldiği, Güney yarımkürede en uzun gündüz iken Kuzey yarımkürede en uzun gecenin yaşandığı ve akabinde gündüzlerin uzamaya başlayacağı gündür.

İşte Cermen pagan halkları bu günü önemli gördüklerinden bunu Yule adını verdikleri bir kış festivaline dönüştürmüşlerdi. Yul yada Jul da dedikleri bu festival önemliydi çünkü uzayan gündüzler ve gitmekte olan kış yeni bir dönemin başlangıcını, gelmekte olan bolluk ve bereketi, tabiatın canlanmasını simgeliyordu.

Bazı bilim insanları Yule festivalinin kökenlerinin Vahşi Av inancına, tanrı Odin'e ve pagan Anglo-Sakson'ların Mödranit inancına (Mōdraniht'e) dayandığını söyler.

Vahşi Av inancı başta İskandinav, Çerkes, Hint, Japon, Kızılderili ve Kelt mitolojileri olmak üzere Kuzey yarımküre'deki pek çok kültürde görülen bir inanıştır. Bu inanışa göre Vahşi Av başladığında hayalet atlılar, yani Asgard'lılar gökyüzünde koşturmaya başlar ve koruyucu ruhlar ortaya çıkar. Bu ava her kültürde farklı bir tanrıçanın, dişi ruhun eşlik ettiği görülür. Örneğin İskandinavlarda bu Freya, Morrigan veya Odin'in karısı Frigg'dir.  Bu dişi ruhlara da onların eşleri olan erkek karakterler eşlik eder.

"Annelerin gecesi" yada "Anne'nin gecesi" denen Mödranit ise Anglosakson paganların yeni yıl şenlikleri arifesinde yaptıkları uygulamaları içerir. Bu durum ilk Anglosakson tarihçisi Bede tarafından da kaleme alınmıştır [14] ve Annelerin gecesi adlı bu ayinde insan kurban edildiğinden bahsedilir.

Bede'nin kitabında şöyle yazar:

...Rab'bin doğumunu kutladığımız 25 Aralık'ta başladı. Bizim kutsal kabul ettiğimiz o geceye, bütün gece yaptıkları törenler nedeniyle Mödranit, yani "annenin gecesi" derlerdi. [1][2]

Yani tüm bunlara bakıldığında her halükarda kutlanan şeyin bolluk ve bereketin geleceği inancı olduğu, kutsal annenin veya kutsal karı-kocanın birleşerek verimi getirip kışı ve uzun geceleri sonlandıracağı inancı olduğu açıktır.

Paganların Yule diye kutladıkları bu gün ve güne dair uygulamaların bir çoğu Hristiyan dünyası tarafından yeniden formüle edilerek Christmas, yani Noel'e dönüştürülmüştür. Yani Noel aslında pagan kökenli bir gündür [3] Örneğin Yule şenliklerinde Yule kütüğü, Yule keçisi, Yule domuzu, Yule şarkıları gibi pagan gelenekleri vardır.

Yule kütüğü, gündönümü şenliklerinde, şenlik ateşi için yakılan kütüğe verilen isimdir. Noel geleneğinde 12. gece olan 6 Ocağa kadar her akşam ağaçtan bir parça yakılır. Bu yakılan kütüklerden kalanlar daha sonra şans getirmesi ve ev halkını ateşten koruması için yatak altılarına yerleştirilir. Yule kütüğüne dair birçok inanış vardır. Yanan ağaçtan çıkan kıvılcımları sayarak yeni yılda sahip olacakları servetleri görmeye çalışmak bunlardan biridir. [4]

Kış gündönümü geleneklerinde yer alan Yule kütüğü yakmanın "ilahi ışığı" sembolize eden simgelerden biri olduğunu belirtenler de vardır. Buna benzer şekilde Yule kandilleri vardır ve Hristiyanlığa Noel mumları olarak geçmiştir. [4]

Cermenlerin kütük yakmalarının ve dev mumları her bir yana yerleştirip etrafı aydınlatmalarının temel nedenlerinden biri de etrafı aydınlatarak geceyi gündüze çevirmekti. Kütük yakmak muhtemelen gelmekte olan Güneş'i, onun ısısını ve uzayacak gündüzleri simgeliyordu. [5]

Yule keçisi de kış gündönümü kutlamalarındaki geleneklerden biridir. Genel olarak samandan yapılmış keçi figürleri ağaçlara, kayalara ve evlere asılırdı. [6] Eski Noel kartlarında Noel babanın tıpkı Yule geleneğinde olduğu gibi bir keçiye bindiği, veya keçiyi beslediği çizimler görülürdü. Daha sonra zamanla keçinin yerini geyikler aldı. Bunun da muhtemel nedeni keçinin Hristiyanlıkta günah ve kötülüğün simgesi olarak görülüyor olmasıydı.

Keçi, güneşin bereketinin ve hasat tanrısını onurlandırıldığı eski proto-Slav inançları ile de ilişkilidir. Onlarda Yule şenliğinin adı Koliada'dır. Bu festivalde Dazbog olarak da bilinen Devac adlı tanrı beyaz keçi ile temsil edilirdi. [8] Bu yüzden Koliada festivallerinde her zaman keçi gibi giyinmiş bir kişi bulunur, adak ve hediyeler talep ederdi. [9]

Yule keçisine dair popüler bir teoriye göre bu festivalde keçinin önemli rol oynamasının nedeni gökyüzünde arabası ile dolaşan tanrı Thor'un arabasını çeken Tanngrisnir ve Tanngnjóstr adlı iki keçidir. Hasatta toplanan son tahıl demetinin hasadın ruhu olarak büyülü özelliklere sahip olduğuna inanıldığından Yule kutlamaları ve keçisi için saklanırdı. [7]

İsveç geleneğinde mısır demetine de Yule keçisi denirdi. Eski İsveç'te insanlar Yule keçisini kış gündönümü kutlamalarından bir süre önce ortaya çıkıp kutlama hazırlıklarının doğru yapılıp yapılmadığını kontrol eden, görünmez bir ruh olarak görüyorlardı. [7] Hasırdan veya yontulmuş ağaçtan yapılmış nesneler Yule keçisi olarak adlandırılırdı. Eski İskandinav toplumunda yaygın bir Noel şakası vardı. Bu şakada komşusu fark etmeden onun evine Yule keçisi gizlenirdi. Şakalanan aile de aynı şakayı bir başkasına yaparak ondan kurtulmak zorundaydı.

19. yüzyılda Yule keçisinin tüm İskandinavya'daki rolü değişti. Ailedeki erkeklerden birinin Yule keçisi gibi giyinerek Noel hediyeleri dağıtan kişi olmasına doğru kaydı. [6]

Noel domuzu da özünde Yule domuzundan gelir. Kuzey Avrupa'da kış gündönümünde yenen bir yemektir. [10] Bu gelenek de Cermenlerin pagan ayinlerinden evrimleşmiştir. Hasat şenliklerinde İskandinavların bereket tanrıçası Freyr'e sunup kurban ettikleri yaban domuzu zamanla Noel'deki domuz yemeğine dönüşmüştür. [11][12][13] Bu geleneğin Hıristiyanlar tarafından benimsenmesine hız kazandıran olay ise Aziz Stefen Günü'dür.

---

1. Giles, John Allen (1843:178). The Complete Works of the Venerable Bede, in the Original Latin, Collated with the Manuscripts, and Various Print Editions, Accompanied by a New English Translation of the Historical Works, and a Life of the Author. Vol. IV: Scientific Tracts and Appendix.
2. Wallis (1999:53). Note that the first element of the phrase matrum noctem is here translated with "mother's", whereas it is plural: a translation "mothers' night" is therefore more accurate.
3. "Winter Solstice/Yule". Vancouver Island University: Yule is a festival historically observed by the Germanic peoples. Departing from its pagan roots, Yule underwent Christianised reformulation resulting in the now better-known Christmastide.
4. Watts, Linda, Encyclopedia of American Folklore, p.71
5. Bourne, Henry, Observations on Popular Antiquities. T. Saint, p.155–162
6. Rossel, Sven H.; Elbrönd-Bek, Bo, Christmas in Scandinavia, 1996:XIV
7. Schager, Karin. Julbocken i folktro och jultradition (Yule goat in Folklore and Christmas tradition), Rabén & Sjögren
8. Kropej, Monika. Supernatural Beings From Slovenian Myth and Folktales, 2012
9. Zguta, Russell. "Russian Minstrels", 1978
10. Tidholm, P., & Lija, A. (2014). "Culture-Tradition: Christmas: A Family Affair". Sweden.se.
11. Simek, Rudolf (1998), Die Wikinger.
12. Martineau, Chantal. "In Defense Of Christmas Ham"
13. "The history of the Christmas ham". WFLA
14. Bede, De temporum ratione

●►Üye olarak platforma destek olabilirsiniz: KATIL
●►Patreon üyeliği için: PATREON

VİKİNG KAHRAMANI STARKAD EFSANESİ

Hazırlayan: A.Kara

TANRILAR TARAFINDAN HEM LANETLENEN HEM DE KUTSANAN VİKİNG KAHRAMANI STARKAD EFSANESİ

Starkodder olarak da bilinen Starkad, birçok efsanede kahramanca işler yapan ve işlediği suçlarla adı çıkan büyük bir savaşçı olarak tanımlanan İskandinav kahramanıdır.

Aynı isimde birkaç farklı kahraman olabilir fakat temel olarak Starkad adında iki kişi var. Bu Starkad'dan biri (soyadı "Aludreng") devlerin soyundan geliyordu, altı ya da sekiz kolu vardı ve en ünlü Starkad'ın dedesi, İskandinav savaş ve sihir tanrısı Odin'in koruyuculuğunu yapıp büyüttüğü oğluydu.

Starkad, yarı dev bir nesile sahipti ve zaten bir çocukken bile Jötunheimr'da yaşayan Jotunlar gibi süper-insan özelliklerine sahipti. Aldığı eğitimler ve efendisi At Kılı Sakal (Hroszharsgrani)'ın büyüsü ile Starkad sadece harika bir öğrenme ve kahramanlık cesareti elde etmekle kalmadı, aynı zamanda insan formuna ve erkeksi güzelliğe de sahip oldu.

Ünlü Sigurd Fafnirsbane'den sonra Starkad'ın kahramanlık efsanelerinin en büyük şampiyonu olduğuna inanılıyor ve Danimarkalı tarihçi ve yazar olan Saxo'nun (1150/1160 -1206) yazdığı çok sayıda masalda ondan bahsediliyor.

Odin genç Starkad'ı büyütmeye yardım etmişti ancak arzusu bunun gizli kalmasıydı. Bir gün efendisi bir bot aldı ve onunla bilinmeyen bir adaya yelken açtı. Sonrasında genç Starkad tahtta oturan on bir adam topluluğuna tanık oldu. Ancak taht, büyük Odin meclis salonuna girip boş tahtın üzerine oturuncaya kadar boştu. Starkad koruyucu babasını hemen tanımıştı. Ustası At Kılı Sakal (Hroszharsgrani) büyük tanrı Odin'in ta kendisiydi.

TOPLANTI BAŞLADI VE THOR ŞÖYLE DEDİ:
"Starkad’ın annesi Alfhild çocuğu için baba olarak bir dev seçti, bu yüzden ırkının sonuncusu olarak çocuksuz olacağına karar verdim."

"Sonra Odin, Starkad'a ölümlü insanın üç katı uzunluğunda bir hayat verdiğini söyledi."

Thor şöyle cevap verdi "Onu her yaştan insanın gözünde utanç ve onursuzluk eseri olacak şekilde mahvederim."

Odin bir kerede cevap verdi: "Ona en sağlam zırhı ve en değerli elbiseleri ihsan ediyorum."

"Onu yasaklıyorum" dedi Thor "ne bir ev ne de bir toprak parçası olsun."

"Ben ona altın paylaştırırım ve bolca koyun sürüsü veririm" diye cevapladı Odin.

"O zaman onu asla huzur ve rahatlığın tadını alamayacağı altın ve servet susuzluğuna mahkum ediyorum." dedi Thor.

Odin "Ona cesaret, kahramanlık ve savaşta zafer veririm" dedi.

Thor cevapladı "Yine de her savaşta kemiğe kadar ulaşan bir yara taşımayacak mı?"

İkili karşılıklı devam etti:

"Belki de Skald'ların soylu ilmi onun olacak, belki de koruyucusu için sözler söyleyecek ve sözlerinin her biri bir şarkı olacak."

"Hafızası söylediği her şeyi unutması için lanetlenmeli."

"Erkekler arasında en soylu ve en hayranlık duyulan olarak onurlandırılmalı"

Böylece Thor'un son laneti ağzından çıktı "Ama bütün kabilesi ondan kopacak ve ondan nefret edecek"

Böylece karar verildi ve Odin’in iyi duygularının ve Thor’un kötü duygularının öznesi olan Starkad, uzun ömründe gerçekleştirdiği iyi ve kötü işler hem beğenilen, ayrıcalıklı hem de sevilmeyen biri haline geldi.


TANRI THOR STARKAD'DAN NEFRET EDİYORDU
Gökgürültüsü tanrısı güçlü Thor, Odin'in favorisi olan Starkad'dan nefret ediyordu. Bir keresinde Odin savaşçı Starkad'ın cesaretini onurlandırmak istedi ama Thor ona zarar vermek istedi. Odin genç savaşçıya zenginlik, savaşlarda başarı, sağlamlık, büyük zenginlik ve şairlik gibi büyük beceriler ve birçok nimet verdi. Diğer taraftan Thor tüm bu hediyeleri yalanlıyordu çünkü kasten kahramana zarar vermek istiyordu.

Starkad'ın bu eşsiz muamelesi onun her savaşta ciddi şekilde yaralanmasına, zenginliklerinden asla zevk almamasına, şiirlerinin değer görmemesine ve insanlar tarafından takdir edilmemesine neden oldu.

Starkad genellikle gri saçlı, deforme olmuş ve çok yaşlı olarak tasvir edildi. Hayatı sıradan insanlarınkinden çok daha uzundu. Daha önce onuruyla hizmet ettiği kralı öldürmek de dahil olmak üzere birçok kötü iş yaptı.

"YANLIŞ" KURBAN OLARAK PLANLANAN BİR TRAJEDİ
Gautreks Saga'ya göre, Norveç Kralı Vikar'a yapılan bir Viking saldırısında, filolar kuvvetli rüzgar tarafından ele geçirildi ve bir koyda sığınmak zorunda kaldılar. Kasırga günlerce devam ederken yaptıkları hiçbir dua ve verdikleri hiçbir kurban onlara yardımcı olamadı. Bu olay Odin'in gerçek bir kurban istediğinin bir işaretiydi: Bir insanın hayatı.

Birdenbire, geniş siperlikli şapkası ile At Kılı Sakal (Odin), Starkad'dan önceki gece ortaya çıktı ve ona bir sazlık ve ince bir söğüt dalı verdi. Kahraman, Odin’in isteğini anladı ve ertesi gün Vikar ve danışmanlarına tanrıların saf bir fedakarlık gösterisinden memnun kalacağını söyledi.

Kralın boynuna ince dallar dolanacak, daha sonra onu bir ağacın incecik dalına bağlayacak ve onu sazlarla çevrili şekilde kurban edeceklerdi. Böylece fedakarlık (kurban verme) sağlanacak ve Odin yine onlara olması gerektiği şekilde rüzgârlar gönderecekti.

Vikar bu öneriyi kabul etti ve ritüeller neredeyse gerçekleştiğinde, ağacın ince dalları yukarı doğru fırladı, söğüt dalı bir ip haline geldi ve Starkad'ın krala salladığı saz aniden bir mızrağa döndü ve kurbanın kalbine isabet etti.

Odin'in isteği üzerine düzenlenen basit bir fedakârlık eylemi Kral Vikar’ın cinayeti haline geldi. Bu, Starkad’ın utanç verici işlerinden biriydi. Onun bunu bilerek yaptığını düşünüyorlardı. Ancak İzlanda efsanelerinde bu öldürme eylemi isteyerek gerçekleştirmediği bir olay olarak tasvir edilir.

STARKAD'IN ÖLÜMÜ
Starkad’ın hayatı başarılar, kutsamalar ve suçlarla karmaşık bir hal almıştı.

Ayrıca bazıları çok ciddi olan birçok yara aldı, ancak yaşamı çok uzun sürdüğü için hayatta kalmayı başardı. Ama sonunda o gün gelmişti, bir kahraman bile er ya da geç ölmeliydi.

Snorre Sturluson'un İzlanda krallarında olduğu gibi gerçek kahramanlar gerçek bir ölümü hak ediyordu. Starkad kendi ölümünü kendi ayarlamıştı çünkü antik çağlarda savaşçı olan insanların hastalıktan ölmesi utanç verici bir durum sayılıyordu.

Kendisini öldürecek adamı bularak ona bir çuval para ve kılıcını verdi. Sonra boynunu eğdi ve aldığı ölümcül bir darbe ile hayatı son buldu.

---

• Olaus Magnus, History of the Nordic Peoples , ed., Robert Geete et al., Ed., John Granlund (2001)
• Nordisk familjebok  - Uggleupplagan. 26. Slöke – Stockholm
• Wagner, Asgard and the Gods
• Berggren, Anne Marie, ed., Male and Immortal in a Historical Perspective

SU RUHU VODYANOİ (VUDAŞ)

Derleyen & Çeviren: A.Kara

ANTİK SLAV İNANIŞINDAKİ SU RUHU "VODYANOİ"

Eski inançlarda gizemli ve güçlü ruhlar bölgeleri kontrol ediyorlardı ve şimdikinden daha fazla insani niteliklere sahiplerdi. Tehlike derecesine bağlı olarak kişiler onlara kötü ya da iyi bir nitelik kazandırmıştır.

Doğaüstü güçlerin temsilcilerinden biri suyun ruhu (özü) idi.

Eski Slav inancındaki Vudaş (Vodyanoi) isimli erkek su ruhu, suyu kıskançlıkla koruyan ve ona saygısızlık edenleri affetmeyen bir iblistir. İnanışa göre doğularak öldürüldükten sonra su cinine dönüşen bu varlık suçlu olanları boğabilir veya ciddi şekilde sakat bırakabilirdi. Ayrıca kendi alanına yaklaşanlar ile dalga geçmeyi de seviyordu.

O, sulak alanların koruyucusudur ve suda boğulan insanların ve hayvanların ruhlarını izler.

Bölgeye bağlı olarak çeşitli isimler altında bilinmektedir. Rusya'da, "Vodyanoi" ("Su-Dedesi"), Polonyalı eşdeğeri Wodnik (Vodnik) ve Slavların yaşadığı diğer bölgelerde benzer isimlerle bilinir. Bununla birlikte davranışları, görünüşü ve kökeni oldukça farklıdır.

VODYANOİ GÖRÜNÜMÜNÜ DEĞİŞTİREBİLİR AMA ASLA SEVİMLİ VEYA GÜZEL DEĞİLDİR

Şekil değiştirme ustası Vodyanoi nadiren güzel ve hatta sevimli olarak tasvir edilir. Bazen uzun yeşilimsi veya beyaz sakalı (genellikle ıslak, karışık sakalı), kurbağa yüzlü, uzun saçlı, yaşlı, çıplak bir adam olarak görünür. Diğer kılık değiştirmelerde ise bir hayvan, bir çocuk veya bir cüce olabilmektedir.

Çocukken vücuda göre orantısız şekilde büyük bir kafası vardır. Bazen kocaman ayak parmakları, pençeleri, boynuzları, balık kuyruğu ve insan yüzünde yanan gözleri olan bir yaratıktır. Bazen ise Vodyanoi yosun ve balçık kaplı bir gövdeye sahiptir, hatta yosun kaplı bir balık ve uçan bir ağaç gövdesi gibi göründüğüne dair inanışlar bile mevcuttu.

Sualtı krallığı onun merkezidir. Nehirlerde, göllerde, göletlerde, kuyularda, su birikintilerinde ve değirmenlerin yakınında yaşar ancak deniz suyuyla ilişkili değildir çünkü deniz suyu onun için ölümcül derecede tehlikelidir.

VODYANOİ'NİN KÖTÜ DOĞASI

Bütün su tanrıları yardımsever değildi; birçoğu güçlerini zarar vermek için kullanırdı. Slav su ruhlarından biri olan Vodyanoi'nin aşırı derecede kötü niyetli olduğu biliniyordu ama aynı zamanda yardımsever olduğu da oldu. Denizcilere güvenli seyahat etmeyi garanti etti ve onlara iyi balık avları sağladı. Ancak kızdırılırsa eski balıkçıların da inandığı gibi onları suların altına sürüklüyor ve kurbanlarını dalgalar altındaki kristal meskeninde köle olarak kullanıyordu. Sinirli olduğunda barajları ve su değirmenlerini imha ediyordu.

Bir inanışa göre öğlen vakti veya gece yarısı banyo yapanları bile boğuyordu. Boğulan kurbanların cesetlerinin üzerindeki koyu izlerin şeytani ruhla mücadelelerinden kaynaklanan çürükler olduğuna inanılıyordu.

Boğulan bir bedeni almanın ruhu kızdırdığı düşünülürdü çünkü ganimetini korumak istiyordu. Gün ışığından hoşlanmıyordu ancak bazı inançlara göre köylülerin arasında gezinip onlardan biri gibi davranabilirdi ve gerçek doğası paltosunun sol tarafından akan su ile kolayca açığa çıkardı.

Aksi takdirde suların efendisi Vodyanoi sadece gece boyunca gün boyu ortaya çıkan pusuda gizlenirdi. Suda iken inanılmaz bir güce sahipti ancak karada iken çok zayıftı.

Eski insanlar suda olan biten herşeyin Vodyanoi'nin isteğiyle yapıldığına inanıyordu.

---

Kaynak: Giants, Monsters and Dragons., Carol Rose (2001), Norton & Company, p. 384. ISBN 9780393322118.

FREYA VE KOCASI ODR

Yazan: A.Kara

FREYA VE YAZ GÜNEŞİNİN TANRISI KOCASI ODR

İnanışa göre Freya yaz güneşinin ve tutkunun sembolü olan Odr (Odur) ile evlendi. Odr'i çok seviyordu ve çiftin Hnoss ve Gersemi adlarında iki kızı vardı.

Bu bakire kızlar (isimleri "mücevher" anlamına geliyordu) o kadar güzeldi ki, güzel ve kıymetli olan her şeye isimleri verildi.

Odr onun yanında mutlu bir şekilde kalırken Freya neşeliydi ve gülücükler saçıyordu fakat bu durum uzun sürmedi. Odr ile olan evliliği problemsiz değildi.

Freya hakkında sık sık şunu merak ederdi: Benim için mi giyiniyor yoksa başka bir şey mi var?

Freya'nın Brisingamen Kolyesini almak için cücelerle dört gün dört gece geçirerek ona ihanet ettiğini biliyor muydu?

ODİN VE LOKİ, FREYA'NIN ODR'E İHANET ETTİĞİNİ BİLİYORDU
Freya cücelerle birlikte iken tamamen yalnız değildi. Dışarıda ne yaptığını gören hileci tanrı Loki vardı. Loki onun sevgili kocası Odr'e ihanet ettiğini biliyordu.

Tanrıça evi olan Asgard'a giderken kolyesini boynunun etrafına doluyordu ki daha o kolyesini takana kadar Loki hızlı bir şekilde Freya'nın ihanetini anlatmak için doğrudan Odin'in yanına gitti. Odin, Odr'i bilgilendirdi ama o duyduklarına inanmak istemiyordu.

Odr “Bu yalana yalnızca Loki bana bakmam için kolyeyi getirebilirse inanırım” dedi.
“O kolyeyi benim için al,” diye emretti Odin. Kızgın ve üzgündü ve bir hiddetle yanıyordu. Loki'ye "Onu alana kadar yüzünü bir daha görmek istemiyorum, almadan gelme" dedi.

Bu utanç verici kolyenin gece vaktinden önce getirilmesine karar verdiler.


BRISINGAMEN KOLYESİNİN ÇALINIŞI
Freya’nın büyük salonu Sessrumnir’den içeri girmek kolay değildi bu yüzden Loki kendini sineğe dönüştürmek zorunda kaldı. Freya'nın kızlarının ve hizmet eden hizmetçilerin uykuda olduğundan emin olduktan sonra Freya'nın başucuna uçtu ama Freya uyurken bile kolyesini takıyordu ve kolyeyi çıkarabileceği toka kısmı arkada kalmıştı. Görüş alanı dışındaydı ve ulaşılamıyordu.

Durum böyle olunca bu sefer şekil değiştirici Loki şeklini tekrar değiştirdi ve bu kez bir pireye dönüştü. Freya’nın yanağını ısırınca uyumakta olan tanrıça yan tarafına döndü. Artık kolyenin tokası açıkça görülüyordu. Bu sayede Loki kolyenin tokasını açtı ve Freyja'nın boynundan sessizce çıkardı.
Sonrasında kimsenin onu görmediğinden emin olarak Freya'nın salonundan ayrıldı.

Sabah olduğunda Freya, Brisingamen kolyesinin çalındığını ve onun sevgili kocası Odr'de olduğunu fark etti.

Ağlayıp sızlayarak af dilemek ve pişman olduğunu söylemek için Odr'e bir elçi gönderdi, böylece hatasını itiraf etmiş oldu ve affedilmesi için yalvardı. Fakat artık çok geçti, Odr Asgard'dan ayrılmıştı.

Freya çok üzgündü ve Odin'e gitti.

"Davranışlarım için çok üzgünüm. Bana Odr'in nerede olduğunu söylemelisin ki gidip onu bulup af dileyeyim." dedi. "Odin kafasını salladı ve gitmeden önce Odr'in kendisine söylediklerini ona anlattı."

"Asgard'dan ayrılmaya ve Midgard boyunca dolaşmaya karar verdi. Onu durduracak ya da geri arayacak gücüm yok" dedi.

Freya gözyaşları içinde cevap verdi "Onun peşinden gideceğim ve onu bulup affetmesi için yalvarıncaya kadar dinlenmeyeceğim, mutlu olamayacağım."

"Dilediğin gibi" dedi Odin. "Asgard'daki her şey aptal bir altın zincire verdiğin aptalca değer için seni bağışlayacak"

Akabinde Freya ayrılmadan önce Odin şunları söyledi: "Utancınızı asla unutamayacaksınız, ceza olarak Brisingamen'i boynunuzda taşıyacaksınız. Odr'i bulana ve affını kabul edene kadar onu asla boynundan çıkarmayacaksın."

Freya kolyeyi aldı ve boynuna bağladı.

FREYA KOCASI ODR'İ BULMAYA ÇALIŞIYOR
Freya salonuna geri döndüğünde Asgard'dan ayrılmak için gerekli tüm hazırlıkları yapmaya başladı. Odr'in yokluğu için ağlayıp sızlanacak zaman yoktu, hızlıca onu aramaya başladı.

Odr'i ararken kendisini pek çok isim altında gizlemek zorunda kaldı. Uzun süre Asgard'dan ayrı kalınca özellikle de kardeşi Freyr onu dışarı yolladığı için Odin'i suçladı. Odin Freya'yı geri çağırabilirdi ama yapmak istemedi. Kendince sebepleri vardı.

Odin, Freya ve üzücü deneyimleri sayesinde Midgard halkına aşk, tutku, mutluluk ve acının yollarını öğretmek istedi.

Sonunda Freya dünyanın güneşli ve ılık olan kısmına ulaştı ve Odr'i yaprak dökmeyen ve çiçek açan mersin ağaçlarının altında, çekici ve hoş bir kokusu olduğu bilinen bir yer buldu. Freya'ya olan sevgisi geri gelmişti ve Freya tekrar mutlu olmuştu. O ve kocası hayatlarını mutluluk içinde sürdürmek için evlerine geri dönmüştü.

Araştırmacılara göre bazı insanlar bu efsaneye göre çiçeklerin açtığı mersinlerin hoş atmosferi Odr'in Freya'ya olan sevgisini yeniden kazanmasına yardımcı olduğuna inanmıştı. Bu nedenle kuzeydeki gelinler şu an bile tıpkı bu efsanede olduğu gibi popüler olan geleneksel turuncu çelengi tercih ederek onu mersin çiçekleri ile donatırlar.

---

• Daly K. N. Norse Mythology
• Cotterell, A. A Dictionary of World Mythology
• Grimes, H. Y. The Norse Myths

SLAVLARIN KÖTÜ RUHU VE TAVUK TANRIÇASI KİKİMORA

Yazan: A.Kara

KARANLIK KADIN RUHU VE İSKANDİNAV İNANÇLARINDA TAVUKLARIN TANRIÇASI : KİKİMORA

Kikimora ruhlarının muhtemelen her evde yaşadığına inanılmaktadır. Ancak öykülerin bazı versiyonlarında genellikle istismar, kavga ve çığlıkların günlük olarak gerçekleştiği huzursuz, mutsuz ailelerin evlerinde görülür.

Kikimora Slav kültüründen ortaya çıkmıştır. Doğu Slavların eski inançlarında iki farklı Kikimora türü vardır.
Bunlardan biri ormanda yaşayan Domovik (Domovoi) ile evli iken bataklıkta yaşayan diğeri ise Leshy ile evlidir.

İnsanların inancına göre Kikimora evin karanlık yerlerinde, genellikle bodrum katında veya fırının arkasında uyur, geceleri dışarı çıkar.

Ev bakımlıysa Kikimora aileden memnun olur. Ev işlerinde onlara yardım eder, aile üyelerini ve tavuklarını korur. Genel olarak Kikimora geleneksel çalışmalarını evde yapan ustalardan ve çalışkan kadınlardan hoşlanır.

Kızgın ve mutsuz bir Kikimora aile için sıkıntılı bir ruha dönüşür çünkü insanların yaşamlarına müdahale ederek uykularında rahatsız eder (inanışa göre özellikle de çocukları rahatsız eder), geceleri etrafı tırmalayarak ve ıslık sesleri çıkararak etkisini gösterir. Ayrıca inanışa göre nesneleri hareket ettirir, fırlatır ya da onların kaybolmalarına veya yerlerinin değiştirmelerine neden olur.

Slav halkının inançlarına göre ise Kikimora tavuk tanrıçasıdır. Onları korur ama bazen de onlara işkence eder ve evcil hayvanlarına zarar verir. İnanışa göre Kikimora yumurtlayan tavukların ve tavuk yumurtalarının bulunduğu tavuk bahçelerine sahip olmak istiyordu.

Kikimora karakteri masalların yanı sıra 1855-1914 yıllarında yaşayan besteci Anatoly Lyadov'a ve birçok müzisyen ve yazara ilham kaynağı oldu.


KİKİMORA VE PSİŞİK YETENEKLERİ
Uzun dalgalı saçları, tavuk ayakları ve bir kamış kadar ince gövdesi olan, kısa boylu, başı büyük bir kadın şeklinde tasvir edilen kötü ruhtur.

Yüzü neredeyse insan gibidir ama şekilsizdir. Bazı hikayelerde yüzünün özelliklerinin evde yaşayan aile fertlerinden ölen bir kadına benzediği anlatılır.

Kikimora kolayca görünmez olabilir.
Kikimora küçük boyutuna rağmen ailesini yaşadığı eve yaklaşan bir felaket veya tehlikeli düşmanlar konusunda uyarmaya yardımcı olan psişik yeteneklere sahip son derece güçlü bir ruh olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle iyi haberler yerine daha çok talihsizlik uyarıları veren bir ruhtur.

Onunla birlikte birlikte yaşama ve mutlu olmak zordur ve inanışa göre Kikimora evin içine girdiğinde onu terketmek ise imkansıza yakındır.

Kikimora'nın evde döndüğünü (dairesel şekilde dolaştığını-uçtuğunu) görmenin yaklaşan bir ölümün kötü bir alameti olduğuna inanılıyordu.

BİTİRİRKEN
İbrahimi dinlerdeki cin kavramına kısmen benzediği görülüyor. Farklılık olarak ise aileyi sanki bir arada tutmak ve huzurlu olmalarını sağlamak için dayatılmış bir korku karakterine benziyor. Diğer yönden ise insanlar hep mistik varlıklara-efsanelere ilgi duyduğu için farklı toplulukların kendi kültürlerine göre kendi korkunç varlıklarını yarattığını görüyoruz, tıpkı tanrılarını yarattıkları gibi.
Tavukla olan ilişkisi kulağa komik gelse de o dönemde yaşayan halk için hayvancılık, özellikle de tavuk yumurtasının önemini düşündüğünüzde pekte gülünecek yada alaya alınacak bir varlık değildir. Çünkü kıtlık olan bir bölgede aileni sadece tavuklarla ayakta tutuyorsan, o tavuklar senin en kıymetli hazinen olabilir.
Bir ihtimal Kikimora adlı bu karakter, özellikle Hristiyanlığın Slav kültürüne girişi ile birlikte Hristiyanların sahip olduğu kötü ruh hikayeleri sonrası oluşmuş ya da değişim geçirmiş olabilir.

---

• Macculloch, J. A.. The Mythology of All Races Vol 3
• Leeming, D. The Oxford Companion to World Mythology
• Ivanits Linda J. Russian Folk Belief

EIKTHYMIR VE HEIDRUN

Etkileyici, efsanevi hayvanlar kutsal kabul edilen Yggdrasil ağacının içinde ve çevresinde yaşarlar. Entrika ve dedikodu yayıcı sincap Ratatoskr, Asgard ve Yggdrasil'den nefret eden ceset yiyici bir ejderha olan Nidhogg (Nídhöggr) da bunlara dahil.

Asgard'ın iki sakini olan Eikthyrnir (“Dikenli Meşe”) büyülü bir erkek geyik iken Heidrun ise dişi bir keçidir ve Valhalla sakinlerinden bu iki canlı Asgard ve kutsal Yggdrasil'in hayatında da rol oynarlar.

Bu ikisi genellikle Valhalla'ya girişi gösteren ortaçağ gravürlerinde resmedilmiştir.

BİR ERKEK GEYİK VE DİŞİ KEÇİ NEDEN LAERADR AĞACININ ÜZERİNDEDİR?
Efsane ve yazıtlarda Eikthyrnir ve Heidrun Valhalla'nın tepesinde durup yaprak dökmeyen ağaç Yggdrasil’in en yüksek bölümü olan Laerad'ın yapraklarını yerken tanımlanırlar.

Eikthyrnir, Grímnismál'da (veya "Grimnir Şarkısı"), İzlandalı yazıların en eski anıtının en eski eseri olan "Şiirsel Edda" da yer almaktadır. "Grimnir Şarkısı" nda evrenin kökeninin bir görüntüsünün yaratıldığı anlatılır: Yggdrasil'in büyülü külü, içinde yaşayan hayvanların tanımı ve dünyanın dev Ymir'in bedeninden yaratılışının ayrıntıları vs.

Snorri'nin Grimnir Şarkısı'nda Eikthyrnir'in (Büyülü erkek geyik) bir su kaynağı olduğu görülmekte:
"Eikthyrnir erkek geyiğin adı
Ev sahibi babanın holünde duran,
ve Lærad’ın dallarını otladı;
ve onun boynuzlarından akan ss Hvergelmir'e damlar,
o andan itibaren tüm sularda akar..."

Eikthyrnir gücünü tüm yaşamın kaynağı ve efsanevi dokuz İskandinav dünyasının yeri olan Yggdrasil'den almaktadır. Yine Snorri Sturluson tarafından yazılan Edda kitabındaki nesirlerden biri olan "Gylfaginning"de ve 13. yüzyıldaki Şiirsel Edda kitabında da Eikthyrnir'in boynuzlarından atılan gizemli bir sıvının (su) Hvergelmir’e (Eski İskandinav kültüründe “köpüren ve kaynayan bahar”) düştüğü yazılıyor.

Pek çok yılanın ve ejderha Nidhogg'un yaşadığı kuyu en yoğun duman ve sisin kaçınılmaz dünyası olan Niflheim'da bulunuyor. Diğer iki kuyu Yggdrasil'in altında yatan ve bir Norns üçlüsü ile ilişkili olan Urðarbrunnr ve buz devlerinin evi Jötunheimr'ın yakınında bulunan Mímisbrunnr'dur.


DİŞİ KEÇİ HEİDRUN TANRI VE SAVAŞÇILARA GÖKSEL BAL LİKÖRÜ SUNAR
Dişi keçi Heidrun genellikle Yggdrasil ile özdeşleşen Laerad adlı bir ağacın dallarını kesen Valhalla çatısında durur.

Snorri Sturluson'un Gylfaginning (Şiirsel Edda) adlı kitabında şöyle yazıyor:
"Heidrún denilen dişi keçi Valhalla'da ayağa kalkar ve iğneleri çok ünlü olan ve Léraðr adı verilen ağacı kolundan ısırır ve o an dişi keçinin meme başı o kadar çok bereketli hale gelir ki her gün bir şarap fıçısını doldurur…"

Böylece Heidrun Valhalla'da her gün savaşan tanrıları ve düşmüş kahramanları besleyen, hiç bitmeyen muhteşem bir likör üretir. (‘Gylfaginning’).

Bu likör salonda harika bir içki olarak Valhalla'da bile yer alıyordu. Tüm kahramanları sarhoş edecek kadar yeterli etkiye sahipti. Düşmüş savaşçılar ise sihirli yaratık Saehrimnir'den gelen en iyi etle besleniyorlardı. İskandinav mitolojisinde Sæhrímnir her gece öldürülen ve yenilen bir domuzdur. İnanışa göre öldürülüp yedikleri Sæhrímnir ertesi gün besin sağlamak için Valhalla'da tekrar canlandırılırdı.

İnanışa göre yemek büyük bir sorun değil çünkü Valhalla'da Sæhrímnir'in etinin yeterince besleyemeyeceği kadar fazla insan olmayacaktı.

Bu nedenle savaşçılar cennetteki yaşamın bir sonraki günü için hiçbir zaman yemek yokluğu çekmiyorlardı.

---

Kaynaklar:
Lindow, John (2001). Norse Mythology
Brink Nicholas E. Baldr's Magic

Yazan: A.Kara