TAOİZMİN KURUCUSU "LAOZİ" VE TAOİZMİN TARİHİ
Kozmolojik temellerini, yani Yin ve Yang'ı ve Beş Aşama'yı MÖ 4. ila 3. yüzyıllar arasındaki "Savaşan Beylikler" döneminde gelişen Doğa Bilimleri Okulu'ndan almıştır. [5]
Bilinen "net" bir kurucusu olmasa da Lao Tzu (Laozi) felsefi Taoizm'in kurucularından biri olarak kabul edilir ve bu bağlamda "ilk" ve "özgün" Taoizm ile yakından ilişkilidir. [3][19] Fakat Lao Tzu'nun gerçekten yaşayıp yaşamadığı konusu tartışmalıdır [4][14] ve o aynı zamanda Çin dinlerinde bir tanrıdır. Kendisine atfedilen "Tao Te Ching" adlı bir eser vardır ve MÖ 4. yüzyılın sonlarına tarihlenmektedir. [15]
Yarı efsanevi bir figür olan Lao Tzu genellikle Konfüçyüs'ün MÖ 6. yüzyıldaki
çağdaşı olarak tasvir edilse bile bazı modern tarihçiler onun MÖ 4. yüzyılda
Savaşan Beylikler döneminde yaşamış olduğunu söyler. [20] Çin kültüründe
merkezi bir figür olan Laozi, hem Tang hanedanlığının imparatorları hem de Li
soyadını taşıyan günümüz insanları tarafından kendi soylarının kurucusu olarak
kabul edilir. Onun çalışmaları hem çeşitli otorite karşıtı hareketler [21] hem
de Çin Hukuk Sistemi tarafından benimsenmiştir. [22]
ORTAYA ÇIKIŞI VE TARİHİ
Robinet, Taoizmin ortaya çıkışını dört bileşen ile tanımlar. Bunlar:
- Felsefi Taoizm, yani Tao Te Ching ve Zhuangzi
- Coşku (iç huzur-mutluluk) elde etme teknikleri
- Uzun ömür veya ölümsüzlük elde etmek için uygulamalar
- Şeytan çıkarma. [4]
Çin'in tarih öncesi halk dinlerindeki bazı geleneklerde Taoculuğun
izlerini görmek mümkündür ve bunlardan çoğu Taoizm'i oluşturan unsurlar
olmuşlardır. [13] Taoizm'deki birçok uygulama özellikle Kuzey Çin'in şaman
kültürü ile bağlantılı olan Wu ve Savaşan Beylikler dönemi fenomenlerinden
ve muhtemelen "antik çağın arşivci-kahinlerinin yazdığı Fangshi'den
türetilmiştir. Bu arşivci kahinlerden biri de Lao Tzu'dur. Taoistler
durumun böyle olmadığı konusunda ısrar etseler de gerçek budur. [6]
Wu ve Fangshi terimleri "... sihir, ilaç, kehanet, ... uzun ömür sağlama
yöntemleri ve mest olup kendinden geçme (ruhsal gezinti)" ve kendini
şeytan çıkarmaya adamış kişileri belirtmek için kullanılırdı. "Şamanlar"
veya "büyücüler" için genellikle "Wu" terimi kullanılırdı. [6]
Fangshi felsefi yönüyle Doğa Bilimleri Okuluna yakındı ve içerdiği kehanet
uygulamaları büyük ölçüde astrolojik ve takvimsel tahminlere dayanıyordu.
[7]
Taoizmin ilk organize biçimi ilerleyen süreçte Zhengyi okulu olarak
bilinecek olan "Göksel Üstatların Yolu" adlı okulun kuruluşudur. Bu okul,
MS 2. yüzyılın sonunda "Beş Kademeli Pirinç" hareketinden geliştirilmişti.
İkinci okul ise 142 yılında, Taoizm'in kurucusu kabul edilen
Lao Tzu'nun kendisine göründüğünü söyleyen
Zhang Taoling tarafından kurulmuştu. [8]
Gök Ustalarının Yolu okulu 215 yılında Çin'in Doğu Han Hanedanı'nın savaş
şefi Cao Cao tarafından resmen tanındı ve bu durum Cao Cao'nun iktidara
yükselişini de meşrulaştırdı. [9] Böylece MÖ 2. yüzyılın ortalarında Lao
Tzu imparatorluk tarafından "ilahi bir kişilik" olarak kabul edildi. [10]
Han hanedanı aracılığı ile (MÖ 206 - MS 220) Shu (modern Siçuan)
eyaletindeki dini örgütlerin ve törencilerin (ayinciler) talimat ve
gelenekleri ile Taoculuk bir araya gelmişti. Daha önce, antik Çin'de,
Taocular siyasi hayata katılmayan inzivada, toplumdan uzakta yaşayan
keşişler olarak görülüyordu. Filozof Zhuāngzǐ, diğer adıyla
Chuang Tzu (莊子; okunuşu Cuangzı) bunlar arasında en çok bilinendi
ve onun yerel Çin şaman geleneklerinin bir parçası olduğu güneyde yaşaması
anlamlı ve önemliydi. [16]
Özellikle güneydeki Chu eyaletinde güçlü olan Taoist gelenekte kadın
şamanlar önemli bir role sahipti. Erken Taocu hareketler şamanizmin aksine
kendi kurumlarını geliştirdiler ancak bunu yaparken temel şamanik
unsurları da özümsediler. Şamanlar erken dönemlerden, en azından 20.
yüzyıla kadar Taoizmin temel metinlerini açığa çıkardılar. [17]
Taoizmin kurumsal düzenleri daha yakın zamanlarda geleneksel olarak iki
ana dalda gruplandırılan çeşitli türlere ayrılarak gelişmiştir. Bunlar:
Quanzhen Taoizm'i ve Zhengyi Taoizm'idir. [18]
Lao Tzu ve Zhuangzi'den sonra Taoizm literatürü istikrarlı bir şekilde
büyümeye devam etti ve imparatorun emriyle bir kanon derlenerek -Tao
Tsang- adıyla yayınlandı. Çin tarihi boyunca Taoizm birkaç kez devlet dini
olmaya aday gösterildiyse de 17. yüzyıldan sonra gözden düştü.
Shangqing Okulu (上清) "Yüce Berraklık" veya "En Yüksek Duruluk" olarak da
bilinir, Batı Jin hanedanlığının aristokrasisi sırasında başlayan bir
Taoist hareketidir. İmparatorların kendilerinin Lao Tzu'nun akrabaları
olduğunu iddia ettiği Tang hanedanlığı döneminde (618-907) Taoizm,
Shangqing okulu şekliyle Çin'de yeniden resmi statü kazandı. [11] Bununla
birlikte Shangqing hareketi, 4. yüzyılda, 364 ile 370 arasındaki yıllarda
tanrılar ve ruhlar vasıtasıyla Yang Xi'ye iletildiği söylenen bir dizi
vahiy üzerinde durarak çok daha erken gelişti. [12]
Yang Xi (楊 羲, 330-c. 386); Teveccüh ve iltifat içeren adıyla Xihe (羲
和) "Shangqing vahiyleri" ile tanınan bir Doğu Jin hanedanı bilgini,
hattat ve mistiktir. Bu metinlerin Taoist tanrılar tarafından kendisine
yazdırıldığı iddia edilmiştir. Teveccüh içeren adı Xihe ise aynı zamanda
mitolojik bir güneş tanrısıdır.
Tüm bunlardan su sonuç çıkıyor, Çin dinlerinde bir tanrı haline gelen Lao
Tzu'nun kurduğu Taoizm; Chuang Tzu, Zhang Taoling, Yang Xi ve Shangqing
Okulu ile gelişmiş, varlığını sürdürerek yayılma imkanı bulmuştur.
