Üstte: Erzincan Sovyet Cumhuriyetini kuran Kızıl Ordu mensupları
Altta: Koçgiri Aşiretinden bir grup, aşireti lideri Alişer Bey ve eşi Zarife
EMPERYALİZMİN TARİHSEL GELİŞİMİ-2 SOVYET KOMÜNİST EMPERYALİZMİ, “ERZİNCAN ŞURASI”
Sovyetler Birliğinde Bolşeviklerin devleti ele geçirmesi ile beraber Lenin, Komünist Partinin başına geçerek devleti yönetmeye başlamıştı. Ancak Bolşevikler tam olarak devletin tüm topraklarına hâkim olamamışlardı. Bolşevikler özellikle toprak aristokratlarının yoğun olduğu kırsal bölgelerde yeterince güçlü değillerdi. 1918 yılında Çar yanlısı generaller ABD’nin destek verdiği İngiltere ve Fransa’dan yardım alarak Komünist Partisinin Kızıl Ordusuna karşı savaş açmışlardı. Kızıl Ordu karşıtı olarak kurulan “Beyaz Ordu” ya da diğer adıyla “Beyaz Muhafızlar” yer yer Kızıl Ordu ve onun hâkim olduğu yerlerde katliamlar yaparak Çarlığı yeniden başlatmak arzusundaydı. Bir süre Batı Avrupa’dan aldığı yardımlarla direnmesine rağmen Komünist Parti etkin mücadele ile “Beyaz Terör” adını verdiği sorundan kurtulmayı başardı. Sovyetler Birliği topraklarında bulunan İngiliz ve Fransız askeri birlikleri daha fazla kayıp vermek istemedikleri için çekilmek zorunda kaldılar. Sovyetler birliği bu dönemde batıda Romanya ve Polonya’nın doğuda ise Japonya’nın işgal planlarına karşı mücadele veriyordu.
Bir yandan Sovyetler Birliğini sağlam temellere oturtmaya çalışırken, diğer yandan da sahip oldukları Komünist rejimi komşularına ihraç ederek dış güvenliklerini sağlamlaştırma gayreti içindeydiler. Özellikle doğuda Afganistan ve Hindistan ile yapılan ilişkilerde onlara da kendi siyasi rejimlerini oluşturmaya çalıştılar.
I. Dünya savaşı sürerken Ekim Devrimi adı ile yapılan hareket sonrasında Rus orduları Osmanlı topraklarında işgal ettikleri bölgelerden çekilme kararı almışlardı. Kızıl Ordu subayları ele geçirmiş oldukları toprakları doğrudan Osmanlı’ya teslim etmek yerine o coğrafyada bir Sovyet komün yapı oluşmasını sağlamayı denediler. Bu amaçla Kızıl Ordunun Bolşevik komutanı (Ermeni asıllı) Arşak Cemalyan tarafından ilk kez “Erzincan Sovyeti” (Şurası) adı altında bölgedeki Türk, Zaza ve Ermeni halkların ortak yönetimini gerçekleştirmeye çalıştılar. Zazaların lideri konumundaki Dersim yöresindeki Koçgiri aşiretinden Alişer ve Alişan Beyler ile Ermenilerin lideri Muradov bu oluşuma destek verirken Türk tarafını temsil eden Erzincan müftüsü karşı duruş sergiliyordu. Erzincan Müftüsünün itirazı dini kaygılar içermekteydi. Bir komünist yapının kendilerini dinsiz yapacağından tedirgin oluyorlardı.
Sovyetler Birliğinin Kızıl Ordusu barışçıl şekilde Osmanlı topraklarını terk ederken ellerindeki silahları, gelecekte ne olacağından habersiz bölge Ermenilerine veriyorlardı. Erzincan’da kurulmaya çalışılan Sovyet Cumhuriyeti için çalışmalara hızlı başlanmıştı. Ermenilerin lideri Muradov barışçı söylemlerle Türk, Zaza ve Ermenilerin kardeş olduklarını anlatıyordu. Zaza Alişer Bey ise kendi halkına “Rus Ordusu’nun yönetimini amele cemiyeti ele almıştır. Ordu geri çekilecektir. Şûra çalışması için Dersim’den bir komite tez elden Erzincan’a gelsin” diye sesleniyordu. Bu şekilde gelişen olaylar sonucu “Erzincan Sovyet Cumhuriyeti” Erzincan, Bayburt, Erzurum ve Sivas’ı da içine alacak şekilde kuruldu. Sovyetler Birliği RSDP üyelerinin askeri, siyasi ve ekonomik desteği ile kısa zamanda gerçek bir iktidar olup devlet yapılanmasını başardılar. Sovyetlerdeki gibi Kolhoz benzeri kollektif üretim çiftlikleri oluşturuldu. İstihbarat, askeri ve polis örgütleri kuruldu. Maliye kanunu dahi çıkarılarak ödenecek vergi miktarlarının İstanbul hükumetine değil Sovyetler Birliğine ödenmesi belirlenmişti. Toprak kanunu çıkartılıp topraksız köylülere toprak dağıtıldı. Bu olaylar böyle gelişirken Cemiyet-i İslamiye adı ile kurulmuş olan bir grup, anti komünizm propagandası yaparak halkı aydınlatma yoluna gitmişti. Kızıl Ordu bölgeden tamamen çekildikten sonra bölgeye Türk ordusu girdi. Sovyet delegeleri hükümet merkezini Erzincan’dan Ovacık Yeşilyazı’ya almak zorunda kaldılar. Bu arada Alişer ve Alişan Beyler hareketi siyasallaştırmak amacıyla “Kürt Teali Cemiyetini” kurdular. Üstelik Kurtuluş Savaşının devam ettiği sırada bir de isyana kalkıştılar. Bu isyanı Sakallı Nurettin Paşa komutasındaki ordu ve Topal Osman emrindeki Giresun Alayları bastırdı. Böylece Erzincan Şurası (Sovyeti) resmen kapanmış oldu. Sovyetler Birliği açısından olumsuz gelişen bu duruma rağmen Sovyetler Birliği belki bir umut Mustafa Kemal yönetiminin bir gün kendileri gibi Komünist olabileceği ihtimaline karşın her türlü maddi ve askeri yardımı Ankara Hükümetine yaptı. Bu yardımların başka bir amacı da Avrupa’nın Emperyalist devletlerinin mağlup edilmesi içindi.
1921 yılında Lenin’in ölümü ile Sovyetler Birliğinin yönetimi bir süre Kollektif Üçlü (Troyka) ile yapıldı. Daha sonra Lenin’in hiç istemediği Stalin, partinin dolayısıyla da devlet yönetiminin başına geçti. O güne kadar nispeten daha sosyalist olan Sovyetler Birliği Stalin ile beraber bir ekonomik kalkınmaya başlarken, siyasi yapı sosyalizmden komünizme doğru kaydırılması amacıyla özellikle tarımdaki köylünün daha doğrusu Kulak’ların (büyük toprak sahibi zengin köylüler) yarı mülkiyet hakları elinden alınarak topraklar kollektifleştirildi. Topraklar Kolhoz ve Sovhoz olarak ikiye ayrılıp köylülerin üretimine bırakıldı. Yine Stalin döneminde yapılan beş yıllık kalkınma planları ile Sovyetler Birliği bir ekonomik kalkınma sürecine girmişti.
Bu sırada Avrupa ise kendini yeni yeni toparlamaya çalışıyordu. I. Dünya savaşının sonunda mağlup Almanya topraklarının bir kısmını kaybetmişti. Büyük bir ekonomik çöküntüye girdi. Ancak Avrupa’nın galip devletleri de çok iyi durumda değillerdi. Ne İtalya ne Fransa ne de İngiltere artık yeni bir savaşı göze alabilecek ekonomik yapıya sahip değillerdi. Mağlup Almanya ise hiç hak etmediğini düşündüğü bu acı tablodan kurtulmaya çalışıyordu. I. Dünya savaşı sonrasında yapılan Versay antlaşmasına göre bir miktar topraklarını Litvanya, Polonya ve Çekoslavakya’ya kaptırmıştı. Bunun yanında ekonomisi çökmüş ve silah üretimi hakkı elinden alınmıştı. Buna rağmen antlaşma maddelerinde bulduğu açıkları kullanarak silah üretimini devam ettirdi. Antlaşmaya göre kendi ihtiyacı için Almanya topraklarında silah üretimi yapamayacaktı. Bu maddeyi delebilmek için Almanya dışında Hollanda ve İsveç topraklarında fabrika satın alarak kendine silah üretmeye başladı. Ayrıca bu fabrikalarda ve kendi topraklarında ürettiği silahları Çin’e satarak büyük gelir elde etmiş oldu. Almanya bu antlaşmayı imzalamasına rağmen 5-10 yıl sonra kendi yararına uygulamamaya başladı. Yer yer vermek zorunda kaldığı toprakları yeniden işgal edip bünyesine aldı. 1931 yılında yönetimde etkin olan H!tler, Avusturya topraklarını ilhak edip Alman topraklarına kattı. İngiltere ve Fransa tüm bu gelişmeleri izlerken geçmiş tarihin verdiği sıkıntılardan henüz kurtulamadıkları için sessiz kalmayı uygun buluyorlardı. Bir yandan Neo Sosyalist Almanya’nın dizginlenemeyen gelişmesi diğer yandan da Komünist Sovyetlerin yükselişe geçmeleri Batı dünyasında tedirginlik yaratıyordu.
Özgün bir çalışma ile karşınızdayım : "Şaman Keskindil".
Edebiyat,
mizah, sanatı harmanlayarak rubailer okuyan geleneksel, mitolojik motiflerimizi
taşıyan bir şaman karakteri yarattım. Tek kişilik bir ordu olarak karakteri
çizmem, animasyona dönüştürmem, tasarlamam, rubailer yazmam çok uzun zaman almış
olsa da yarattığım karakterin güzelliği ve özgünlüğü bana tüm yorgunluğumu
unutturdu :) Umarım sizler de beğenirsiniz. Rubailerin devamı gelecek, hatta
ilerleyen süreçte belki ekibe yeni karakterler bile katılacak ;)
●►
Çizim yaparken aldığım ve meraklısına animasyon mantığını kabaca anlatmaya
çalıştığım kayıt yan kanalımda yüklüdür: İzlemek için tıklayınız.
Yan
kanala çizim, animasyon konusunda öğretici videolar yükleyecek, yapacağım yeni
animasyon çalışmalarının süreçlerini paylaşacağım.
Yayıncılığıma ve çalışmalarıma destek olmak için: ●► Patreon'dan ya
da Katıl'dan üye olabilirsiniz ● Patreon | ● Katıl
EMPERYALİZMİN TARİHSEL GELİŞİMİ-1 SOSYALİZM VE KOMÜNİZM
Orta çağın sonlarına doğru 1700’lerde dünyada sayılı imparatorluklar bulunuyordu. Toplam 10 tane sayılabilecek imparatorluk seviyesindeki devletlerden üçü Türk kökenliydi. Avrupa’da Britanya, Avusturya-Macaristan, Alman, Fransa İmparatorlukları ve Rus Çarlığı hüküm sürüyordu. Avrupa ve Asya’yı birleştiren Osmanlı İmparatorluğu yanında komşusu Safevi Devleti, Hindistan’da hüküm süren Babür Devleti (Mughal İmparatorluğu) ile Çin’de hüküm süren son hanedan Çing (Qing) İmparatorluğu son dönemlerine doğru yol alıyorlardı. Bunların içinde batılı imparatorluklar daha avantajlı durumdaydı. Çünkü bilim ve bilgi onlarla beraber olmasının yanında denizaşırı fetihleri ve ticaretleri ile sürekli büyüyorlardı. Çok geçmeden Asya’da İmparatorluk seviyesinde yalnızca Osmanlı ve Qing Hanedanları kaldı. Onlar da zayıflamayı ve toprak kaybetmeyi sürdürürken batıdaki İmparatorluklar büyümekteydiler.
Batıda en büyük gelişmeyi Britanya İmparatorluğu sağlıyordu. Özellikle denizdeki başarısıyla yeni yerler ve yeni topraklar ele geçirmesi devleti zenginleştirdiği gibi bilimdeki çalışmaları ile sanayi devrimine geçişi tetiklemekteydi. Sanayi devrimine geçiş ile ilgili her türlü yan etkiler İngiltere’de mevcuttu. İngiltere’deki anayasal monarşi kişisel mülkiyet hakkının ve bireysel hak ve özgürlüklerin sağlanması ve korunması açısından önemliydi. Bunun sonucu olarak gelişen ticaret ve üretim çalışmalarında ihtiyaç olan finansman, bölgeye yerleşen diasporadaki Yahudi bankerlerin sayesinde daha büyük gelişme gösteriyordu. Ülkede sanayi gelişmesini hızlandıran en temel hammaddelerden olan demir ve enerji kaynağı olan kömür bol miktarda bulunuyordu. Bunun yanında ihtiyacı olan diğer hammaddelere, sahibi olduğu sömürgelerden en ucuz şekilde tedarik edebiliyordu. Ayrıca kuvvetli donanması sayesinde denizaşırı ticareti kontrol edebilmekte sorun yaşamıyordu. Bu faktörlerin ışığında 1763 yılında İskoçya’da James Watt tarafından buharlı makinenin icat edilmesi ile makine çağının başlaması ve üretimin hızlanmasını sağladı. 1807’de İngiliz kökenli Amerikalı Robert Fulton buharlı makineyi gemilere uyarladı ve 1840’ta ilk kez düzenli okyanus aşırı gemi seferleri yapıldı. 1812’de buharlı motor lokomotiflerde kullanıldı. 1844’te Samuel Morse ABD’de telgraf servisini kurarken 1876’da Graham Bell telefonu kullanılmasını sağladı. Bu arada Almanlar da boş durmuyorlardı, pancardan şeker ürettiler, suni gübre ve 1834’te biçerdöverin kullanılmasını ile tarımdan daha çok verim alınmasını sağladılar. İngiltere’deki kömür üretiminin artırılması ile yüksek kalitedeki demir ve çeliğin üretimi sağlanabildi. Bunun sonucu olarak demir ve çelikten imal edilebilecek her türlü araç, gemi, köprü, kanal ve demiryolu üretimi artırıldı. Avrupa’nın bir köşesinde başlayan sanayi devrimi kısa zamanda Amerika’ya sıçradı ve hızla devam etti.
Sanayi devriminin bu denli gelişip büyümesi toplumlarda siyasi ve sosyal değişikliklere yol açtı. İşletme sahipleri, üretici yatırımcı ve tüccarların oluşturduğu seçkin burjuva sınıfının yanında yeni bir sınıf olarak işçi sınıfının doğuşu gerçekleşti. Zengin burjuva sınıfının her şeye sahip olmasına karşın işçi sınıfı siyasal ve sosyal haklardan mahrum ve gelir açısından düşük seviyede var olmaya çalışıyordu. İşçi sınıfının yanında köylü sınıfı da hak ettiğine sahip olamıyordu. Bu durum bir süre sonra sosyoloji bilimi ile uğraşan bazı bilim insanları arasında sosyalizm görüşünün ortaya çıkmasına ve farklı açılardan geliştirilmesine sebep oldu. Bu konuda çalışmalar yapan ve fikirler üreterek insanları etkisi altına alan akımlar yaratıcılarının isimleri ile anıldılar. Önceleri “Ütopik Sosyalizm” olarak başlayan düşünce akımları daha sonra Karl Marx, Friedrich Engels tarafından “Bilimsel Sosyalizm” olarak yorumlandı. Böylece zenginlerin sınıfı olarak ortaya çıkan “Burjuva” karşısında işçileri temsilen “Proleterya” sınıfı oluştu.
Sosyalizm genel olarak halkın yönetiliş biçimi olarak algılanabilir. Temel özelliği sınıfların eşitliği üzerinedir. Sosyalizm, ekonomide üretim gücünü devletin elinde tutmasını tercih etmesine rağmen burjuva rolündeki kapitalist yatırımcılara da engel olmamaktaydı. Bunu yaparken proleterya sınıfındaki işçilerin haklarını koruması gözetmesi en birinci göreviydi. Ancak farklı siyasal yapıdaki fikirlerle beraber sosyalizm bir süre sonra devletin mutlak gücünü varsayan komünizme dönüşüverdi. Komünizm sistemde tek patron ve yatırımcı yani tek burjuva devlet olarak var olacaktı. Diğer yatırımcı rolündeki kişiler en büyük patron olan devletin emrindeki yöneticilerden ibaretti. Komünizm sisteminde işçi ve köylü devlet yöneticilerinden sonra en kutsal varlıklar olarak kabul ediliyordu.
Sosyalizm ve Komünizm Avrupa’da sanayi devriminin yaşadığı toplumlarda konuşulmaya başlandı. En çok tartışılan yerler ise işçilerin ya da köylülerin haklarına sahip olamadıkları ülkelerdi. Sosyalizm ve komünizm ilk çıkışlarını Almanya’da yaptılar. Daha sonra çevresindeki diğer ülkelerde de birlikler oluşarak gelişmeyi sürdürseler de bu gelişme yeterince olamadı. Olmamasının en büyük sebebi genellikle demokratik haklara sahip olan batılı ülkeler bu tür sosyalizme soğuk bakmalarıydı. Oysa en büyük nüfus yapısıyla Rusya Çarlığında işçilerin ve köylülerin yaşam standartlarını Çarlık ailesinin huzuru ve rahatı yolunda hiçe sayılmaktaydı. Bu yüzden komünizmin ilk dalgası Lenin vasıtasıyla Rusya’da kabul gördü.
I Dünya savaşının patlak verdiği 1914 yılından itibaren savaşa İtilaf Devletleri saflarında giren Rusya, savaşın verdiği ağır ekonomik yükü işçi ve köylülerin sırtına atmıştı. Bunun yanında burjuva sınıfının zenginleri savaşın getirdiği sıkıntıları yaşamıyordu. Diğer İtilaf Devletleri olan Fransa ve İngiltere’nin Rusya’nın savaşa devam edebilmesi için silah ve teçhizat yardımı yapmaları zorunluydu. Ancak bu yardımın kara yolu ile yapılması Alman ve Avusturya-Macaristan orduları nedeniyle olanaksızdı. Tek çare savaş halinde oldukları Osmanlı İmparatorluğu topraklarındaki Çanakkale boğazından geçerek İstanbul ve Karadeniz üzerinden Rusya’ya silah yardımı yapmalarıydı. Ancak bunu Mustafa Kemal yüzünden başaramadılar. Rus Çarı siyasal olarak direnemedi ve 7 Kasım 1917 tarihinde Bolşevikler geçici hükümeti devirerek yönetimi ele geçirdiler. Böylece 19. Yüzyılda ortaya çıkan Sosyalizm 20. Yüzyılda Rusya’da Komünizm olarak yerleşmiş oldu.
Dipnot: Sovyetler Stalin ile komünizme geçmeyi denediyse de hiçbir zaman geçemedi. Yine de diğer ülkeler Sovyetleri komünist olarak adlandırdığı için onlardan bu şekilde bahsettim.
Merhaba. Yaptığınız işi çok beğeniyor ve destekliyorum. Size ve eşinize
selam gönderiyorum. Kendi dinden çıkış hikayemi anlatmak istiyorum. Ama adımı
değiştirmenizi istiyorum. Helen diyebilirsiniz.
Şuan 25 yaşında, mesleğini eline almış evli bir bireyim. Ben küçükken ailem
çok dindar değildi. Müslümandılar ama ne Kur'an'ı anlayarak Türkçe okumuşlar
ne de Müslümanlığın bütün vazifelerini yerine getiriyorlardı. Yerine
getirdikleri dini vazifeler benim ve ablamın kısa giymemize karışmaları,
annemin namaz kılması ve oruç tutmasıydı.
Aslında ailem laik Müslüman ve eskiden Hristiyan göçmenler olan ailemizi dedem
Müslüman yapmış. Bu arada babam ben küçükken sürekli içer ve annemi dövermiş.
Hala içiyor ama dövmesine izin vermiyorum tabi ki.
Annem dindar, babam yarı dindar. Tabi evde sürekli annemle babamın tartışması
oluyor. Küçüklüğüm hep böyle geçmişti. Babam erkek olduğu için evin
dokunulmazı reisi olduğunu zannederdi. Her zaman keyfine göre davranır, sonra
namaz kılıp tövbe eder, yeniden aynı hataları yapardı. Babamın tek sevdiğim
yönü bazen yemek yapması ve Chp'ye oy vermesiydi. Kendinde bunlar hariç bütün
pislikler mevcuttu. Bize hiç yaklaşmadı, ne sevdi ne de makas aldı. Sadece
melek annemin sevgisiyle büyüdük.
Bir de üstüne "sadece annenizi seviyorsunuz" diyerek annemi kıskanırdı. Bende
büyük bir baba boşluğu olduğu için o sevgiyi dinde aradım. Komşumuz vardı,
kendisi benim süt annem oluyordu. Bir de kızı vardı o da süt kardeşimdi,
birlikte büyüdük. Bahsettiğim aile Cübbeli Ahmet hayranıydı ve inanılmaz
dindardı. Kendini üfürükçü zanneden, keramet sahibi olduğunu düşünen
çarşaflı bir aileydi. Süt annem çok tatlı dilli, dindar ama tontiş,
güzel, al yanaklı, çarşaflı bir hanımdı. Süt kardeşim Müslümanlıkla alakası
olmayan ve zorla kapatılan biriydi. Okula gönderilmek yerine Kur'an
kurslarında kafası karıştırılan bir kızdı. Ben de süt annemin etkilerinden
dolayı 8 yaşımda inanılmaz dindar bir kız olmuştum. Sürekli bu aile ile gezen,
başını kapatan, namaz kılan, oruç tutan, 8 vakit namaz kılan bir kıza
dönüştüm. Evet 8 vakit. Süt kardeşimi zorla kapattıkları için üzülmesin diye
ben de kapanmıştım. Bu aile şuan ki Mozambik başkanına taparlardı.
Onların etkilemesiyle liseye kadar kapalı, onların deyimiyle namuslu gezindim
durdum. Lise 1, 2, 3, 4 e geldim ki tasavvuf ilmine merak saldım. Okulda
öğretmenlerim beni hep desteklerdi. Bu arada düz lisede okuyordum. Lise 1 de
okul takımında jimnastik kulübüne katıldım ve 4 sene Türkiye şampiyonu oldum.
Jimnastiğe eşofman ve bandanayla katılıyordum. Bu yüzden "kapalısın, bu sporu
yapamazsın" diyerek beni kıranlar olmuştu. Jimnastik uğraşımdan dolayı süt
annemin ailesinden benim için "orospu" diyenler bile oldu çok af
edersiniz. Süt annem tatlı dille "vazgeç jimnastikten" dedi ama ben
vazgeçmedim. Vazgeçmedim çünkü inanılmaz iyiydim.
Tabi hala kapalı, namazında niyazındaydım. Hatta süt annemin ailesinin olduğu
yani onların öğretmenlik yaptığı, sohbetlerin yapıldığı bir kuruluş vardı,
Tügva mı neydi adı. Ona da gidiyordum sürekli. Süt annem ve tayfası, bir
sürü çarşaflı ehli sünnet kadın ve süt kardeşim dediler ki Mahmut efendi
hazretlerini ziyarete gidelim. İşte şöyle kerametli böyle kerametli. "Eğer
sende Allah aşkı varsa onu görür, senin yüzüne bakar sende cennete gidersin"
gibi şeyler söylediler. Ben de salak gibi inandım. Hani Allah aşkı da var ya,
kendimi ona adamışım, Mahmut'ta aşkı bulacağım hahaah.
Tabi çarşafsız gidemezsin oraya. Biz giydik çarşafları, bir sürü tatlış
çarşaflı hanımefendi ile birlikte gidiyoruz. Otobüsten çıktık, bizi Mahmut'un
olduğu villanın karşısındaki inşaata götürdüler. Herhalde efendi hazretleri
yeni villasını yaptırıyor karşıya hahahah.
Orada namaz kıldık. Süt annem de diyor ki "bak efendi hazretlerinin villasına,
aynı Kabe gibi görünüyor." Lan bakıyorum bakıyorum, ne Kabe'si, daha çok
Kardaşyan kardeşlerinin villası gibi hahahah.
Dediler ki "vakit geldi, efendiyi göreceğiz." Bir sürü çarşaflı kadın çıktık
sokağa, sokakta Cüppeli'nin kitap satıcıları falan var. Parayı cukka
ediyorlar. Villanın merdivenlerinden çıkmaya başladık ama nasıl, tam bir
izdiham. Efendiyi gördüm, camekanda sergileniyordu, biraz güldüm bu işe tabi.
Biz de baksın diye birbirimizi eziyoruz. Ben de diyorum ki "kesin bana bakar
abi, 8 vakit namaz kılıyorum, 8 yaşından beri tesettürlüyüm, üstelik bir
sürü insana iyilik yapıyorum, elime erkek eli değmemiş, Allah aşkıyla
yanıyorum, süper bir insanım". Peki ne oldu? Bana bakmadı adam hahahaha. Ben
de gittim "bana bakmadı, demek ki bende Allah aşkı yok" diye otobüste ağladım.
Sonra bu saçmalığın içinde ne yapıyorum diye aydınlandım birden bire. "S-kerim
dedim böyle işi" dedim. Herkeste zannediyor ki ben kerametten ağladım.
Hayal kırıklığı sonrası gözüm açıldı resmen. Bu kadar manyağın içinde ne
yapıyorum? Bu Mahmut bu kadar zenginlikle ne yapıyor? diye düşündüm. Aklıma
durumu kötü olan insanlar, annem geldi, biz bu çileyi neden çekiyorduk?
O günden sonra araştırmaya başladım. Acaba efendi hazretleri gerçekten
kerametli miydi? Okul bitti, 1 yılım araştırmakla geçti. Hem yetenek sınavı
hem de Ygs'ye hazırlanıyordum. Okulu kazanamadığım için benimle dalga geçen bu
aileden uzaklaşmıştım. Boş gezenin boş kalfasıymışım.
1 sene daha köpek gibi çalıştım, hem Ygs'ye hazırlanıyor, hem de koşuyor,
jimnastik antrenmanı yapıyor ve çocuklara jimnastik dersi veriyordum. Ama
onlara göre boştum.
Okulumu kazandım, sonra tesettürden çıkıp özgürlüğüme kavuştum. Kur'an'ın
mealini okudum, yıllardır salak gibi okumamıştım. "Dedim dostum bu ne"
hahahah. Bunu mu kutsal saydık? Bunun içerisinde sevgi yok. Yani onca senemi,
eğlenmem gereken, saçlarımı özgürce dalgalandırabileceğim yıllarımı bunların
beyin yıkamaları yüzünden harcamıştım.
Eşimle tanıştım, birlikte Yakup Deniz'i dinlemeye başladık. Turan Dursun'un,
Richard Dawkins'in kitaplarını okuduk, sizi dinledik. Ben bu işi kafamda
bitirdim. Şuan agnostik olduğumu düşünüyorum ama eşimin dinini bilmiyorum,
asla söylemiyor ama bana da karışmıyor.
Bu arada bu süt ailenin içi çocuk ve kızına tacizde bulunanlar ile dolu. Bu
yüzden uzaklaştım ve tahmin edin ne oldu? Tesettürlü süt kardeşim zengin ve
yabancı bir damat buldu. Bu namus abidesi aile 1 külçe altın karşılığında
kızları ile bu adama imam nikahı yaptı. Neyse herkesin yolu açık olsun.
Şuanda kendimi çok yalnız hissediyorum, çevrem bana Müslümanmışım gibi
davranmaya devam ediyor, sürekli onlarla tartışıyorum. Umarım herkes din
olgusundan kurtulur.
Eleştirisel bakış açısı ile her din ve inanca ait yazılarınızı, inancınızın
değişim sürecini anlattığınız sorgulama
süreçlerinizi dinvemitoloji@gmail.com adresine
gönderebilirsiniz.
Bu yazılar biz-siz gibi sorgulama evresine girmiş herkese mutlaka biraz
olsun ışık tutacaktır.
Gönderdiğiniz yazılar (uygun ise )sitede adınızla veya takma adınızla
yayınlanacaktır.
Gönderdiğiniz yazının başka bir internet sitesinde yayınlanmamış olması
gerekmektedir.
"Varolan şeylerin ilkesi, apeiron'dur. Şeyler ondan meydana gelir ve yine
zorunlu olarak onda ortadan kalkarlar; çünkü onlar zamanın sırasına uygun
olarak birbirlerine karşı işlemiş oldukları haksızlıkların cezasını
(kefaretini) öderler." - Miletli Anaksimandros [1][2]
Sokrates öncesi filozoflardan biri Miletli Anaksimandros'tur. MÖ. 610'da
doğmuş 546'da ölmüştür. Çok yönlü biridir, matematikçi, devlet adamı, astronom,
doğa bilgini ve kartograftır. Onun çok seyahat ettiğine ve muhtemelen geçmişte
Miletlilerin Karadeniz kıyısında kurduğu Apollonia adlı koloninin başında
bulunduğuna inanılır. [3]
Diogenes'in bahsettikleri bize Anaksimandros'un kişiliğine dair fikirler
verir. Onun ağırbaşlı olduğunu ancak gösterişli giyinmekle ilgili bir
sorunu olmadığını, şarkı söyleyerek çocukları güldürdüğünü yazmıştır.
Kahkahaları duyduğunda şöyle dediği rivayet edilir:
"Çocukların iyiliği için daha iyi şarkı söylemeliyiz." [4]
Greklerde ilk kez kara ve deniz haritasını çizerek bunları bir küre içine
alan odur. [5] Her ne kadar haritacılığın tarihi çok daha eskilere, Mısır,
Babil, Sümer'e dayanıyor olsa da onların haritaları belirli bir bölgeyi ele
alırken daha geniş, evrensel bakış açısına sahip olan Anaksimandros bir
dünya ve gök haritası yapmıştır.
Diogenes'in çalışmasında hayatı hakkında çok az şey bilinen
Anaksimandros'un bir gnomon** yani düz taban üzerine yerleştirilen dik
çubuğun günün çeşitli saatlerinde oluşturduğu gölgelerin yer ve
uzunluklarına bakarak zamanı belirlemeye yarayan bir güneş saati
tasarladığı yazmaktadır.
** Grekçede (γνώμων, gnōmōn) gösterge anlamına gelir.
Sonsuzluğa olan inancından dolayı birçok bilim insanı tarafından ilk
metafizikçi olarak kabul edilir. Tabi her filozof gibi onun da hataları
olmuştu fakat hatalı da olsa kozmos fikrini başkalarına açmış ve kuramsal
astronomlardan biri olmuştu.
Adından da anlaşılacağı gibi Milet okulu öğrencilerindendi. Milet
Okulu MÖ. 6.yy'da Batı Anadolu'daki Milet şehrinde kurulmuştu.
Anaksimandros bu felsefe okulunun önde gelen üç isminden biriydi, diğer
ikisi Thales ve Anaksimenes'ti. Anaksimandros Thales'in (MÖ
624/23-548/45), Anaksimenes (MÖ 586-526) ise Anaksimandros'un
öğrencisiydi.
Coğrafi konum ve okul nedeniyle aynı grupta bulunuyor olsalar da bu üç
filozof çoğu konuda oldukça farklı görüşlere sahipti. "Evrenin en önemli
tözü nedir?" gibi doğayla ilgili sorulara odaklanmış olmalarının da
birlikte gruplandırılmalarında rol oynadığı söylenebilir. Çünkü Milet
Okulu doğa felsefesinin öncüsüydü.
* Diğer adıyla Diogenes Laertius
FELSEFİ GÖRÜŞLERİ
İlk Neden
Tıpkı Thales gibi Anaksimandros da her şeyin arkhe'sini yani ilksel
unsurunu, kökenini aramak üzerine çıktığı yolda maddesel bircilik (maddi
monizm) ile yani fiziksel dünyanın, dünyadaki tüm nesnelerin tek bir
unsurdan oluştuğu fikri üzerinde duruyordu.
Ona göre varlıklar doğaüstü bir neden olmaksızın kaynaklarını birbirinden
alıyor, oluş ve yok oluşlar ilahi bir buyruk ile değil "zorunlu" doğa
yasalarından kaynaklanıyor, varlıklar birbirleri ile etkileşimlerinde
belli ölçüler ve sınırlamalar ile dengeleniyor, bütün bu oluşum ve ilişki
yasaları zamana tabi olduğundan zamanın düzenine uygun olarak değişiyordu.
Thales'e göre ilk neden, köken su olsa da Anaksimandros bu konuda
öğretmeni ile aynı fikirde değildi. İlk nedenin su olduğu görüşüne karşı
sunduğu argümanlardan biri şuydu: Hiçbir element doğada bulunan tüm
karşıtları içeremez. Örneğin su sadece ıslak olabilir ve asla kurumaz. Bu
argümanını diğer elementler için de kullanıyordu. [6]
Thales'ten farklı olarak Anaksimandros ve öğrencisi Miletli Anaksimenes'e
göre ilk prensip su değil, toprak ve denizi her yönden kuşatarak her
ikisini de bereketli hale getiren bir maddeydi. Anaksimandros apeiron*
dediği bu ilksel unsuru "sonsuz, sınırsız, belirsiz ya da içinden
geçilemeyen, uçtan uça geçilemeyen şey" olarak tanımlıyordu.
* Apeiron [a (-sız) + peras (sınır-)] = Sınırsız.
Bu yüzden Anaksimandros'un apeiron terimi ile iki anlamdan hangisini
iletmek istediği belirsizdir. Bazılarına göre tükenmez ve tanımsız bir
maddeye atıfta bulunmuşken diğerlerine göre ilk unsuru açıklarken
bahsettiği şey onun uzamsal ve zamansal özelliğiydi.
İlk varsayıma göre apeiron'a dair sözleriyle kast ettiği şey nicelik
bakımından sınırsız olanı kastetmesidir. Söylediğinden anlaşılacağı üzere
"şeyler" apeiron'dan çıkıp yine onda yok olmaktadırlar. Çünkü birbirlerine
karşı haksızlık yapmışlardır ve cezalarını çekmeleri gerekir. Yani bir
dualizm söz konusudur. Dünya zıt veya karşıtlardan meydana gelmekte ve
onlar dünyaya ve evrene hükmedip sonunda ortadan kalkmaktadırlar. Burada
bir sorun ortaya çıkmakta çünkü arkhe veya ilke kendisinde yok oluyor.
Halbuki evrenin yeniden meydana gelmesi için kendisinden meydana geleceği
şeyin tükenmek bilmeyen, sonsuz bir varlık kaynağı olması gerekir. Bu da
bambaşka bir sorun doğurur. Çünkü ona göre birden fazla evren vardır. [15]
Bu teorisindeki evrenlerin zamansal olarak birbirinden farklı olup
olmadıkları belirsizdir. Eğer bu evrenler eşzamanlı iseler, birden fazla
evren için daha fazla madde gerekeceğinden ana maddenin nicelik yönüyle
tükenmek bilmeyen sonsuz bir şey olması gerekir. İşte bu yüzden bazıları
onun apeiron terimi ile nicelik yönünden uzayda sınırları olmayan,
sonsuz olan şeyden bahsettiği fikrini savunmaktadırlar. [16]
Diğer ihtimal Anaksimandros'un ilksel unsuru apeiron'un niteliksel olarak
belirsiz bir varlık olabileceğidir. Çünkü kendisi evreni ve doğayı
gözetleyen biriydi ve evrendeki farklılıklar, sıcak ateşe karşı soğuk
hava, kuru toprağa karşı ıslak olan su gibi zıtlıklar arasındaki ilişkiye
odaklanmış ve bunu bir mücadele olarak ele almış olması bir başka
ihtimaldir. Zaten girişte paylaştığım sözünde de "olarak birbirlerine
karşı işlemiş oldukları haksızlıkların cezasını (kefaretini) öderler"
diyordu. Yani ateşin ısıtıp buharlaştırdığı su yağmura dönüşüp yağarak
ateşi söndürmekte, intikamını almaktadır. [20]
Dolayısıyla hayatın devamlılığı zamanı geldiğinde var olan her şeyin
karşıtından aldığını ona geri vermesi ile olur. Her şey apeiron'da
birbirini tarafsızlaştırır ve ilk kaosta* bulunmayan sıcak ve soğuk gibi
antitezler derece derece bundan ayrılarak birbirinden farklı maddeleriyle
tabiatı, evreni oluştururlar. Örneğin sıcakla kuru ve soğuk ile yaş
birbirinden ayrılır. Sıcak ile kuru toprakta, soğuk ile yaş gökte
toplanırlar.
* Bkz : Migma kavramı.
Sırasıyla oluşup yok olan birçok alem (theoi) vardır. İlk hayvan türleri
su içinde oluşmuş ve gelişen türler zamanla buradan çıkmıştır. İnsan da bu
hayvanlar arasından, balıktan gelmektedir. [17] [18] [19] Yani insan ve
hayvanlar durmadan değişiyor olsa da özlerini oluşturan madde,
apeiron yok olmaz çünkü yaratılmamıştır, her şeyi kuşatan, meydana
getiren odur. [20]
Oluş sorunu konusunda Arkhe üzerinde kısaca tekrar durmam gerek. Su, hava,
nefes, sonsuz denen bu ilk prensip nedir? "Prensibin özellik gereği ezeli
ve ebedi olması gerekir, fakat arkhe'nin halleri sürekli değişiyor, madde
değişmez. Üstelik ondan oluşan şeyler meydana gelip daha sonra
kaybolabiliyor, ölüyor ya da değişebiliyorlar. Nasıl oluyor da var olarak
kalırken aynı zamanda var kalamıyor, hem var olup hem olamıyor?"
diyebilirsiniz.
Bunun için oluş kavramının (ginesthai) ne olduğuna bakalım.
Bunlara cevap veren üç sistem var: [20]
Elea sistemi : Oluşu inkar eden Elea sistemine göre varlık her şeydir,
değişik görünüyor olsa da bu sadece görünüşten ibarettir, özünde
aynıdır.
Herakleitos sistemi : Herakleitos sitemine göre değişiklik her şeydir
ve varlık, süreklilik ancak kuruntudur.
Atomcu sistem : Atomcular süreklilik ve değişikliği kabul ederler ve
sürekliliğin varlıklarda, sürekli değişikliğin ise onların
bağlantılarında olduğunu söylerler.
Kozmos , Dünya
Antik fiziğin dört elementi olan hava, toprak, su ve ateşin oluşumunu
Dünya ile karasal varlıkların etkileşimleri yoluyla açıklıyordu. Ona göre
evren, ilkel maddedeki karşıtların ayrılmasından meydana geliyordu. Sıcak
ile soğuk, ıslak ile kuru karşıtlarını kucaklayarak nesnelerin hareketini
yönlendiriyordu. [7]
Öğretmeni Thales ile felsefi görüşü konusunda farklılık yaşadığı bir diğer
konu kozmosu algılama biçimidir. Thales dünyanın su üzerinde duran bir
disk olduğunu öne sürmüştü. Ona göre eğer böyle olmasa tıpkı her şeyin
düştüğü gibi dünya da aşağı düşerdi.
Fakat Anaksimandros aynı fikirde değildi ve şöyle düşünüyordu: "Dünya
suyun üzerinde duruyorsa su neyin üzerinde duruyor?"
Bu yüzden O, dünyanın bir silindir olduğunu öne sürmüştü. Dünya, düz ,
tepsi biçimli değil, genişliği yüksekliğinin 3 katı olan bir silindirdi.
[9] Boşlukta hareketsizce asılı duran dünya kozmosun merkezinde [10]
olduğu için uzaydaki her yere eşit mesafedeydi ve dolayısıyla düşmesine
neden olacak aşağı-yukarı doğrultularına sahip olmadığından dengede durmak
için hiçbir desteğe ihtiyacı yoktu. Bu yüzden hiçbir şeyin hakimiyeti
altında da değildi. [8] [21]
Güneş battığında bu silindirin altından dolaşarak sonraki gün doğudan
tekrar doğuyordu. Başımızın üzerindeki gök kubbenin benzeri bir yapı
dünyanın altında da vardı.
Başlangıçta sıcak ve soğuk ayrıldıktan sonra dünyayı saran bir alev topu
ortaya çıkmıştı. Bu top parçalanıp evrenin geri kalanını oluşturmuştu.
Yani silindir şekilli dünyanın etrafında sisle çevrili ateş halkaları
vardı. Sis öyle yoğundu ki ateş neredeyse görünmüyordu ve bu halkalarda
ateşin parlamasına-görünmesine izin veren delikler vardı. İçi boş, eş
merkezli bir tekerlek sistemi gibiydi. En uzak çarktaki Güneş, dünya ile
aynı büyüklükteki delikten görülebilen bir ateşti. Bu yüzden güneş
tutulması olduğu sırada o deliğin kapandığını düşünüyordu. Ona göre en
uzakta olan güneş çarkının çapı Dünya'dan yaklaşık 27-28 kat, ateşi daha
az olan ay çarkından ise 18-19 kat daha büyüktü. Daha yakın konumda
bulunan yıldız ve diğer gezegenler [11] de aynı model üzerinden açıklama
getiriliyordu.
Ona göre yıldızları, Güneş ve Ay'ı görmemizi sağlayan şey bu deliklerdi.
Daha dikkat çekici olan görüşü "dünyanın, kozmosun merkezinde dengede
durduğu" yönündeki ifadesiydi. Onun bu görüşünün MS. 16.yy'da Kopernik
yönetimi altında modern astronominin doğumuna kadar haleflerinin çoğu
tarafından kabul gördüğü söylenir.
Yanlış yönleri fazla olsa da Güneş'i Dünya'ya oldukça uzak dev bir kütle
olarak kabul eden ve gök cisimlerinin farklı mesafelerde dönmekte olduğu
bir sistem sunan ilk astronom Anaksimandros'tu. Aynı zamanda bir gök
küre oluşturması sayesinde Zodyak eğikliğini ilk fark eden kişi olmuştu.
[12]
Vernant'a göre Anaksimandros'un dünyayı evrenin merkezinde hayal etmesinin
nedeni Greklerdeki toplumsal-sosyal görüşlere dayanır. Çünkü Greklerin
politik yapılanmasında şehir-devlet yani polis herkese eşit uzaklıkta olan
bir merkezilik ve ortaklık ile örgütlenirdi. Düzen bunlardan birinin
desteği ya da egemenliği ile değil, yasaların kamuya açık şekilde
ortada/merkezde olması sayesindedir. Halk bir kralın buyruk ve
yaptırımlarına tabi değildir, kendi kurdukları meclis ve mahkemelerin
oluşturduğu yasalar ve kararlar ile yönetilir. Halk siyasetin hem öznesi
hem de nesnesidir. Gücün merkezde, ortada ve açıkta durması sayesinde
dengede duran bir düzen vardır. İşte hiçbir dayanağı olmadan ayakta duran
bu politik düzenin Anaksimandros'un kozmos tasavvuru üzerinde etkili
olduğu düşünülür. [13][14]
Onun doğa olaylarını anlamlandırma biçimi de onları ilahi sebeplere
dayandıran filozoflardan farklıydı. Ona göre şimşek, yıldırım gibi gök
olayları ilahi sebeplerden değil de elementlerin birbirine müdahale
etmesine, karışması sonucu meydana geliyordu. [23] Gök gürültüsünün
bulutların birbirine çarpması ile meydana geldiğini, çarpmanın şiddetine
bağlı olarak gök gürültüsü sesinin de farklılık gösterdiğini söylüyordu.
Yıldırım ve şimşeklerin görülmediği gök gürültülerinin nedeni rüzgarın
alev yayamayacak kadar zayıf, yine de ses çıkaracak kadar yeterliliğe
sahip olmasının sonucuydu. [24]
Deniz ise bir zamanlar Dünya'yı çevrelemiş olan nem kütlesinin bir
kalıntısıydı. [Pseudo-Plutarch, III, 16] Bu kütlenin bir kısmı güneş ısısı
ile buharlaşarak rüzgarlara ve gök cisimlerinin dönmesine neden olmuştu.
Buharlaşan suyun büyük kısmı suyun daha bol olduğu yerlere çekilmişti. Ona
göre yağmur, güneş ısısı ile dünyadan gökyüzüne çıkan nemin sonucuydu.
[25]
Ayrıca Anaksimandros, evrenin bir süre ortaya çıkıp sonra kaybolduğunu,
bazıları yok olurken diğerlerinin doğduğunu, bu hareketin ebedi olduğunu
iddia eden Leukippos, Epikür ve Demokritos gibi birden fazla evren
olduğunu söylüyordu. Onların böyle düşünmesinin nedeni "hareket olmazsa
hem nesil hem de yıkım olmaz" görüşüne dayanıyordu. [22]
KAYNAKLAR
Carlo Rovelli (2011), The First Scientist: Anaximander and His Legacy,
çev. Marion Lignana Rosenberg.
Hermann Diels, Die Fragmente der Vorsokratiker, Griechisch und
Deutsch, herausgegeben von Watter Kranz, Drei Baende, Weidman,
1974. 12, B 1
Hermann Diels. A.g.e., 12 A 3, 6
Diogenes Laertius: The Lives and Opinions of Eminent Philosophers Book
2, Life of Anaximander
Hermann Diels. A.g.e., 12 A 3, 6
Burnet, John (1930). Early Greek Philosophy, p. 54
Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Anaximander". Encyclopædia Britannica
(11th ed.). Cambridge University Press. p. 944.
Carlo Rovelli, "The First Scientist, Anaximander and his Legacy"
(Yardley: Westholme, 2011)
Hermann Diels. A.g.e., A 10; B 5
Hermann Diels. A.g.e.,. A 2
Aetius, De Fide, II, 15, 6
Diogenes Laertius, II, 2; Pliny the Elder, Natural History, II, 8
Les origines de la pensée Grecs, PUF, 1992; Türkçesi: Yunan Düşüncesinin Kaynakları, çev. Hüseyin Portakal, Cem, 2013.
Myth and Thought among the Greeks, çev. Janet Lloyd ve Jeff Fort, Zone Books, 2006 (Mythe et pensée chez les Grecs, La Découverte, 1996).
Hermann Diels. A.g.e.; A 9, 10, 14, 17
Burnet, L. 'Aurore de la Philosophie Grecque, Fransızcaya çev. A. Reymond, Paris, 1919, p. 161
Graham, Jacob. "Presocratics"
Anaximander, frag. A30
Censorinus, De Die Natali, IV, 7
Aristoteles, Met. XII, 2; Fiz., III, 4.; Simplikios, In phys., f. 732; Plutarkhos, Eusebios'da Proep. evang., 1, 8; Cicero, De nat. deor., I, 10; Tannery, Anaximandre de Milet, Revue phil. 'de, 1882, p. 506.
Daniel W. Graham, "Explaining the Cosmos: The Ionian Tradition of Scientific Philosophy"
Simplicius, Commentary on Aristotle's Physics, 1121, 5-9
Pseudo-Plutarch, III, 3
Seneca, Naturales quaestiones, II, 18
Refutation of All Heresies, I, 5
●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON ●►Youtube 'Katıl': KATIL
Eşcinselliğe dair görüşler dünyanın birçok yerinde farklılık göstermiştir. Kimi
eski toplumların dini inancında tanrılarında bile görülebilen bir durum iken
kimilerince normal olmayan aşağı bir durum ya da bir kişiyi aşağılamanın yöntemi
olarak görülmüştür.
Sömürgeci Avrupa'da ve İslam coğrafyasında kabul edilemez ve doğal olmayan bir
durum olarak kabul görmüş, bu nedenle eşcinselliği suç sayan yasalar
çıkarılmıştı. Avrupa'daki faaliyetler ilerleyen süreçte güçlü bir etki
yaratmış, İncil'de yer alan cinsiyet ve günah ilişkili konular nedeniyle
Hristiyanlık dinine mensup olan sömürgecilerin eşcinselliğe bakışı onları
küçümsemek veya cezalandırmak olmuştu. [1]
Örneğin Levililer
20:13'de şöyle yazar:
"Ve bir adam kadınla yatar gibi erkekle yatarsa, ikisi menfur şey
yapmışlardır; mutlaka öldürüleceklerdir; kanları kendi üzerlerinde
olacaktır."
Fakat buna rağmen Yahudi ya da Hristiyan geleneğinde eşcinsel motifler yok
değildi. Eski Ahit'teki Davud ile Yonatan'ın arasında arkadaşlıktan öte
bir ilişki vardı.
Hristiyan ve Musevi mitolojisi birbirleri ile etkileşim içinde olmuştur.
Özellikle Ortodoks Hristiyan mitolojisi eşcinsellikten kaçınmış ve
kınamıştır. Bir Hristiyan gey ikonu olan Aziz Sebastian Hristiyanlık
döneminde eşcinselliğe karşı olan abartılı bakışı yansıtmış, bir ağaca el
ve ayaklarından bağlanarak vücuduna saplanan oklarla işkence edilir
şekilde resmedilmiştir. [19]
Tabi cinselliğin ve cinsel eylemlerin ifadesi dünyanın çoğu yerinde zaman ve
mekana göre farklılık göstermiş, aynı cinsiyetten insanların ilişkileri
hakkında dünya çapında ortak bir görüş olmamıştır. [1]
Şimdi birçok eski kültürde eşcinselliğe karşı bakış ve anlayış nasıldı,
mitoslarında ne şekilde geçiyordu? Buna bakacağız. Kısa özetler halinde
küçük bir dünya turu yapacağız.
MISIR MİTOLOJİSİ
Mısır mitolojisinde eşcinselliğe dair farklı yönler görülür. Mevcut
kaynaklarda ve mitolojilerde erkekler arasındaki eşcinsel ilişki boyun
eğdirici bir tutum olarak tasvir edilir ve bu tür davranışlarda bulunanlar
efemine olarak kabul edilirdi. Ayrıca baskın gelmenin veya itaatkar
olmanın, boyun eğmenin göstergesi olarak görülüyordu. [3][25]
Bu yüzden mevcut tasvirlerde hakimiyet ve güç eylemi olarak yansıtıldığı,
utanç verici bir durum olduğu yansıtılır. Akdeniz bölgesindeki yaygın
görüş bu yöndedir.
Bir örnek vermek gerekirse gök tanrısı Horus ile çölün yıkıcı tanrısı Seth
arasındaki mücadele sırasında, Set üstünlüğünü gösterip Horus'u aşağılamak
için onun kalçalarına iltifat eder, bununla da kalmaz ona cinsel yoldan
zorla sahip olmak için planlar yapar. Sarhoş ettiği Horus sızıp kalınca
Seth tüm gece onunla birlikte yatarak amacını gerçekleştirir. Bu hareketi
ile rakibini yendiğini düşünür. Fakat aslında Horus'un sarhoşluğu bir
hiledir, Set boşaldığı sırada Horus onun menisini avcunda toplayarak
saklar. [26]
Ertesi sabah annesi Isis'e koşan Horus ona yaptığını anlatır. Öfke
içindeki Isis oğlu Horus'a sperm akıtıp bunu Set'e yedirmesini ister.
Annesinin tavsiye ve yöntemine kulak veren Horus intikam almak ve
hakimiyet kurmak için spermini Set'in en sevdiği yemek olan marulun
üzerine bulaştırır. Öte yandan Set'in spermlerini nehre atar, böylece Set
tarafından döllenmiş olduğu söylenemeyecektir.
Marulu yiyen Set, Mısır'ın egemenliği konusundaki tartışmayı çözüme
kavuşturmak için tanrılara başvurur. Tanrılar Set ve Horus'un bedenindeki
spermleri incelerler. Set'in Horus üzerindeki hakimiyetini dinledikten
sonra spermleri dışarı çağırırlar ancak hepsi nehirdedir. Horus'un Set
üzerindeki hakimiyeti için spermler dışarı çağrıldığında Set'in içinden
cevap gelir. Böylece Horus ona boyun eğdirmiş olur. [27]
Tabi bu olayı farklı yorumlayanlar da olmuştu. Bazı yazar ve
araştırmacılar Horus ve Set arasındaki bu ilişkilerin uygunsuz bile olsa
kendi istekleri ile gerçekleştiğini, Horus'un menisini yiyen Set'in
Thoth'un ay diskini doğurması gibi olumlu sonuçları olduğunu iddia eder.
[28]
Kültürümüze yerleşmiş ve küfürlerimizde erkeklerin kavga ederken
birbirlerine söylediği cinsel içerikli küfür antik Mısır'daki inanışla
paralel görünmekte. Yani Set ile Horus arasındaki yaşananlarda gördüğümüz
eski Mısır'daki bu aşağılama, galip gelme sembolü bir şekilde Mısır'dan
bizim kültürümüze yerleşmiş olabilir. Bu transferin Araplar aracılığı ile
gerçekleşmiş olması muhtemeldir.
MEZOPOTAMYA MİTOLOJİSİ
Mezopotamya birçok dinin doğum yeri olmuştur ve oldukça eski zamanlardan
beri çeşitli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Medeniyetler birbirine
bağlı olduğundan, mitolojilerinin de karakterlerin isim değişikliği ile
benzer hikayelerden türediği tespit edilmiştir.
Söz konusu eşcinselliğe atıf olduğunda en bilinen, meşhur hikaye Gılgamış
ve Enkidu'dan bahsedilen Gılgamış Destanı'dır. Enkidu tanrıların Gılgamış
için yarattığı bir yoldaştı. Bu ikiliden bahseden şiirler arkadaşlıkları
hakkında bilgiler verir. [18]
Yaklaşık olarak MÖ. 2000'lerden kalma Sümer yaratılış efsanesi tanrıça
Ninmah tarafından yaratılan insanlardan bahseder. Yarattıkları arasında
erkek ve kadın dışında üçüncü bir cinsiyet vardır. Bunlar hamile
kalamayan, kadın veya erkek organı olmayan kadınlardır. Su tanrısı Enki bu
insanları kabul ederek onlara rahibelik (naditu) ve kral hizmetkarlığı
(girseku) gibi roller verir. [29]
Akadların Atra-Hasis destanı bu hikayenin kısmen farklı varyantını içerir.
Buna göre Enki, tanrıça Nintu'dan üçüncü cinsiyetten insanlar, kısır
kadınlar ve bebekleri çalan bir iblis yaratmasını ister. [29]
Tanrıça İnanna'ya tapınma yatıştırıcı ağıtlar söyleyen ve "gala" denen
üçüncü cinsiyetten rahipleri içerir. Babil metinlerine göre Enki bu
insanları özellikle tanrıçaya ilahi ve ağıtlar söylemeleri için
yaratmıştır. [30]
HİNT MİTOLOJİSİ
Ramayana, Mahabharata ve Puranalarda eşcinselliğe dair çeşitli referanslar
vardır. Mesela Valmiki Ramayana'da, tanrı Ravana'nın yatağında kadınlar
tarafından öpülüp kucaklanmış çeşitli Rakşaşa kadınlarının tasvirleri yer
alır.
Hatta Krittivasa Ramayana metinleri kocalarının yokluğunda sihirli iksir
içerek birbirleri ile sevişen ve sonunda kemiksiz çocuk sahibi olan iki dul
kadının hikayesini anlatır.
Padma Purana'da yer alan bir hikaye ölmekte olan bir kral, eşlerine
çocuklarını doğurmasını sağlayacak olan iksiri veremeden ölür. Bu yüzden
kadınları çaresizlikten birbirleri ile cinsel ilişkiye girerek hamile
kalırlar. Çocukları kemiksiz ve beyinsiz doğar.
Bu hikayeler genel olarak eşcinselliğe karşı şefkatli bir yaklaşım
barındırmaz ve homoseksüelliği çaresizlik içindeki insanların başvurduğu
yöntem olarak gösterir.
Her ne kadar çeşitli tapınaklarda eşcinselliği tasvir eden heykeller olsa da
var olan metinler hiçbir zaman bu durumu onaylamamış ve büyük ölçüde
eşcinselliği kötüleyerek kabul edilemez bir davranış olarak tanımlamıştır.
Mesela Manusmriti'de yer alan bir hikayede eşcinsel ilişki yaşayan
kızların gelin ücreti yani başlık parasının iki katına çıkarılacağını, ceza
olarak 2000 peni verip ve 10 kez kamçılanacaklarını yazar. Eğer eşcinsel
ilişki yaşayan kız değil kadınsa bu durumda kafaları kazıtılır, 2 parmağı
kesilir, bir eşeğe bindirilerek köyden kovulurlardı.
Eğer eşcinsel ilişki yaşayan kişi erkek ise inek gübresi, idrarı, sütü, lor
ve kurban otlarının karışımı ile hazırlanan bir içecek olan preyşiçitta
(prayshchitta) içerek yemin etmeleri gerekiyordu. [2]
Yani Hint tasvirlerinde ve mitolojisinde eşcinsel davranış tasvirleri yer
alsa bile aşk ve şefkat kavramlarından uzak tutulup cezalandırılmıştır. [1]
YUNAN MİTOLOJİSİ
Eşcinselliğin en çok yer aldığı alan Yunan mitoslarıdır. Detaylıca değinmek
bir ayı bile alabilir. Bu yüzden sadece 1-2 konuya özet olarak değinip
geçeceğim.
Yunan mitolojisinde arkadaştan öte yakınlıkta olan, birbirleri ile yasak aşk
yaşayan Aşil ve Patroklus gibi karakterler vardır. [4] Cepsius nehrinde
boğulan çok sevdiği arkadaşı ve sevgilisi Argynnus için yas tutan bir
kahraman vardır ki bu da meşhur Agamemnon'dur. Ona Afrodit Argnnus olarak
bir mezar ve türbe inşa ettirir.
Klasik mitolojinin resim ve şiirlerinde görülen başka bir efsanede yer
aldığına göre su perileri Herakles'in sevgilisini kaçırırlar. Theodamas'ı
savaşta yenen Herakles, onun küçük oğlunu yanına alarak silah taşıyıcısı
yapar. Daha sonra eğitip bir savaşçıya dönüştürdüğü bu genç ile aralarında
ilerleyen süreçte romantik bir bağ gelişir. [5]
Öne çıkan en önemli figür Grek Mitolojisinin babası Zeus'un erkek aşkıdır.
Yunan mitolojisinde Ganimedes olağanüstü güzelliğe sahiptir, öyle ki
ölümlülerin en güzeli olarak nam salmıştır. Güzelliğine dayanamayan Zeus bir
kartal göndererek kutsal kahraman Ganimedes'i kendisine şarap sunarak hizmet
etmesi için İda, yani Kaz Dağı'ndan, Olimpos'a kaçırmıştır.
İSKANDİNAV MİTOLOJİSİ
İskandinav destan ve efsanelerinde eşcinselliğe dair çeşitli motifler
bulunur. Bu konuda yine hiç bilmediğiniz yönü ile önümüze tanrı Loki çıkar.
Çoğu İskandinav tanrısı gibi Loki de dilediğinde cinsiyet değiştirme
özelliğine sahipti. Bunu kullanarak hile yapmak için sık sık kadın kılığına
girerdi ama bu şekil değiştirmeler sadece şeklen kadın gibi görünmekle
kalmıyordu. Aynı zamanda cinsiyetini de değiştiriyordu.
Örneğin bir efsanede Loki kendini kısrağa dönüştürerek Svaðilfari adlı aygır
ile birlikte olduktan sonra sekiz bacaklı tay Sleipnir'i doğurur. Evet,
erkek olan Loki, dişi hayvan şekline bürünmekle kalmaz aynı zamanda hamile
kalıp doğurur. [38]
Njal Destanında Flosi adlı adama Skarphedinn adlı diğer adamın sarf ettiği
sözler önemlidir. Skarphedinn, Flosi'ye "Eğer adamların da dediği gibi seni
[goblin] her dokuz gecede bir kadına çevirmiyorsa sen gerçekten de Domuz
tepesi goblininin [erkek] sevgilisisin." der.
Yani Skarphedinn, Flosi'yi bir goblinle ilişkiye girmekle suçlayarak onun
erkek olmadığını iddia eder. Bununla kalmayan Skarphedinn söylemlerinin
devamında kanunda yasak olduğunu söyleyerek onun erkekliğine hakaret eder.
İskandinav şiirlerinde erkek kıyafeti giyen kadın temsilleri daha yaygındır
ve kadın kıyafeti giyen erkek temsili görmek zordur. Örneğin bir şiirde
(Þrymskviða) erkekliğin temsili olan Thor'un çekicini geri alabilmesi için
kadın gibi giyindiğinden bahsedilir. Enteresan olan şiirde Thor'un süslü
mücevherler takması gerektiğinin yer almasından çok kadın göğüslerine sahip
olduğunun işaret edilmesidir. Thor'a kadınsı bir imaj çizilmiştir. Yani
muhtemelen Thor da Loki gibi kılık değiştirmiştir.
Burada Thor isteyerek kadınsı giyinen ve erkeklerle ilişki yaşayan diğer
erkekleri eleştirir. Şöyle yazar:
"Ardından güçlü Thor yanıtını verdi: "Eğer kadın kıyafetlerini üzerimde
tutup çıkarmazsam tanrılar bana argan* desinler"
"Látum und hánum hrynja lukla ok kvenváðir um kné falla, en
á brjósti breiða steina ok hagliga um höfuð typpum. Þá kvað þat
Þór, þrúðugr áss: "Mik munu æsir argan* kalla, ef ek bindask læt brúðarlíni!
* Burada kullanılan kelime arg, argan'dır. Kendi isteği ile pasif olarak
başka erkeklerle birlikte olan erkek anlamına gelir.
Lokasenna adlı şiirde baba tanrı Odin, Loki'yi sekiz kış boyunca yer altı
dünyasında bulunmakla suçlar. Kendini gizlediği için korkak olduğunu
söylenir ve korkaklığından dolayı kadına benzetilir ve kadınsı olmakla
suçlanır.
Aynı şiirde tanrı Njördr devlerle cinsel ilişkiye girmek ve idrar içmekle
suçlanır. Loki şöyle der:
"Kapa çeneni Njördr, buradan doğuya tanrılara bir rehine olarak
gönderildin. Hymir'in hizmetçileri seni sidikleyip ağzına işediler."
"Loki kvað: Þegi þú, Njörðr, þú vart austr heðan gíls of sendr at
goðum;
Hymis meyjar höfðu þik at hlandtrogi ok þér i munn migu."
KELT MİTOLOJİSİ
Kelt mitoslarında eşcinselliğe dair açık referanslar olmasa da üvey kardeş
olan Cuchulainn ve Ferdiadh adlı savaşçı kahramanlar arasındaki romantizm
eşcinsel motifler taşır. Her ne kadar kimi hikayeler onları eşleri olan iki
erkek olarak tasvir etse de aynı zamanda birbirleri ile aynı yatağı paylaşan
iki erkek olarak da bahseder.
Zorunlu olarak yaptıkları bir düelloda Cuchulainn gizemli silahı Gae Bulg
ile Ferdiadh'ın anüsünü delerek onu yenmişti. Rakibi ve birlikte uyuduğu
arkadaşı ölünce ağıt yakmış, bu yönüyle Grek mitolojisindeki Aşil ile
karşılaştırılır olmuştur. [6]
ÇİN MİTOLOJİSİ
Eşcinsellik teriminin Çince karşılığı "aynı cinsiyetten insanlar arasındaki
aşk" anlamına gelen "tóng xìng ài (同性愛)"dir. Fakat bu 19.yy'dan sonra
ortaya çıkmış bir ifadeydi. Öncesinde "erkek rüzgarı (nán fēng : 男風)" gibi
şiirsel veya mecazi ifadeler kullanılırdı. Bu söz kadınların yakın
ilişkilerden dışlanmasını ifade ediyor, sembolik olarak erkek üstünlüğünü
vurguluyordu.
Kullanılan benzer terim ve mecazlar vardı. Örneğin kadın güzelliği ve baştan
çıkarıcılığı için kullanılan fakat erkek güzelliğine atıfta bulunan bir
terim vardır: "nán sè (男色)".
Tıpkı Divan edebiyatındaki gibi Çin edebiyatında da eşcinsellik için çeşitli
mecazların kullanımı yaygındı. Eşcinsel kadınlar için "Altın Orkide Kız
kardeşler" (Jīnlán zĭmèi : 金蘭姊妹 / 金兰姊妹) veya
"parlatıcı-cilalayıcı aynalar" mecazları kullanılıyordu. [7]
Çin edebiyatı Konfüçyüs öncesi ve Taoist, Budist gelenek öncesi olarak ikiye
ayrılmış ve bunlardan sürekli olarak etkilenmiştir. Konfüçyüsçü ve Taocu
sistem öncesi mitolojiler esas olarak şamanistti. Erkek eşcinselliğinin
Çin'in güneyinden geldiğine inanılıyor ve mecazi olarak güney rüzgarı olarak
adlandırılıyordu. Bu yüzden Çin mitoslarında eşcinsellik ile
ilişkilendirilen çeşitli tanrılar ve efsanevi Şia Hanedanı'nın kurucusu
Büyük Yu gibi ünlü kişilikler vardı. [8]
En meşhur hikayelerden biri ejderha ile yaşlı çiftçi hakkındadır. Bu hikaye
vahşi ve gizemli bir canlı olan ejderhanın 60 yaşındaki çiftçiyi zorlayarak
onunla ilişkiye girmesinden (sodomize) bahseder. Öyle ki hikayede bu
birliktelik sonrası yaşlı adamda açılan yaranın tıbbi müdahale gerektirdiği
anlatılır. [8]
Fakat hikayelerde yer alıyor olsa da Taocu gelenekte kabul edilemez bir
durum olarak görülmüştür.
Başka bir hikaye taşralı bir müfettişe aşık olduğu için ölüm cezasına
çarptırılan, daha sonra Yavru Tavşan Ruhu tanrısına dönüşen bir adamdan
bahsedilir. Öldürülen adam tek suçunun aşık olmak olduğunu söyleyince ve bu
durum bir aşk eylemi olarak kabul edilince yer altı tanrıları tarafından
affedilerek eşcinsel aşkın koruyucusu olarak atanır ve Tu'er Shen* veya Tu
Shen** adını alır. [9] Yaşlı bir adamın rüyasında bir tavşan yavrusu olarak
dirilen bu tanrı, rüyasında göründüğü yaşlı adamdan köydeki erkeklerin,
erkekler arasındaki gönül işleri için tütsü yakabilecekleri bir tapınak inşa
etmelerini ister. [10]
* Tavşan Yavrusu Ruhu : 兔兒神,
** Tavşan Tanrı : 兔神
JAPON MİTOLOJİSİ
Japon efsanelerinde eşcinsel aşk yaşayan ve Güneş tanrıçası Amaterasu'nun
hizmetkarları olan Shinu No Hafuri ve Ama No Hafuri iki kişi vardır. Hikaye
Shinu öldükten sonra buna dayanamayan Ama'nın intihar etmesi ve aynı mezara
gömülmesini anlatırken bu ikili ayrı ayrı gömülene kadar Güneş ışınlarının
mezarlarının üzerine yansımadığı yer alır. [11]
Başka bir hikayede tanrıça Amaterasu, erkek kardeşi ile; Susanoo (Takehaya)
olarak bilinen fırtına ve yağmur tanrısı ile kavga eder. Bunun üzerine
kendini göksel bir mağaraya çeker. Onu mağaradan çıkarmak isteyen şafak
tanrıçası Ame No Uzume dans etmeye, kıyafetlerini yırtmaya, diğer tanrı ve
tanrıçalara seslenmeye başlar. Güneş tanrıçası Amaterasu saklandığı yerden
dışarı çıkıp onu izlemeye koyulduğunda bunu fırsat bilen tanrılar mağaranın
ağzını kapatırlar. Böylece yeryüzü tekrar güneş ışığına kavuşur. Tabi yine
de bu hikayenin eşcinselliğe atıfta bulunup bulunmadığı net değildir. [12]
Diğer yandan Şinto tanrıları yaşamın tüm yönleri ile ilişkili hale
getirilmiştir; ki bunlardan biri de geleneksel oğlancılık (pederasti)
uygulamasıdır. Bazı halkların Şinto mezheplerinde standart Şinto panteonunun
bir parçası olmayan, erkek erkeğe aşk ve birlikteliğin koruyucu tanrısı olan
"Shudō Daimyōjin (衆道大明神)" yer alır. [23]
Şintoizm'de kami adı verilen kutsal ruhlar vardır. Bunlardan bazıları aynı
cinsiyetten aşk ve birliktelik ile ilişkilidir. Örneğin Shirabyōshi
adlı kadın kami, yarı insan yarı yılan olarak temsil edilir. Onun adını
taşıyan Şinto rahibeleri ayinler sırasında erkek kıyafetleri giyerek dans
ederlerdi. [34]
Fakat şunu belirtmekte fayda var: Bazı eski kültürlerde olduğu gibi rahip ya
da rahibelerin karşıt cinsiyeti yansıtan kıyafetler giymeleri doğada her
cinsiyetin var olduğunu göstermek, yansıtmak amacı taşıyor da
olabilir.
Kamilere geri dönüp, bunlardan konuyla ilgili olan
diğerlerine değinelim:
Oyamakui adlı dağ ruhu çocuk doğumlarını gözetir ve cinsiyet değiştiren bir
ruhtur. [35]
Öte yandan İnari çeşitli cinsiyetlerde tasvir edilen, bazen yemek
tanrıçası genç bir kadın olarak bazen ise pirinç taşıyan yaşlı bir adam
olarak temsil edilen, pirinç ve tarımın kutsal ruhudur. [36]
Orta Çağ Japonya'sında yaygın olan inanış alacakaranlıkta veya gece
yalnız başına görünen kadının aslında bir kadın değil tilki ruhu olabileceği
yönündeydi. Bu yüzden erkekler onlardan uzak durmalıydı. İşte İnari aynı
zamanda Japon mitolojisindeki tilkilerle ve erkekleri tuzağa düşürüp
onlardan beslenmek için gerçek cinsiyetlerinden bağımsız olarak kadın
kılığına giren hileci tilki ruhları yani Kitsune'lerle de ilişkiliydi. [37]
BUDİST GELENEĞİ
Budist geleneğine göre ruhsal gelişime engel olduğuna inanıldığı için
manastır kuralları içinde heteroseksüel ve eşcinsel ilişkiler kabul edilemez
eylemler olarak görülürdü. Eşcinsellik olumsuz bir şeyi ima eden bir söz
olarak kabul edilmiş ve din adamları bundan men edilmişti.
Budist metinleri cinsel referanslardan kaçındığı için eşcinsellik hakkında
pek bir şeye rastlanmaz. Ancak aynı cinsiyetten yakın arkadaşlıkların
tasvirleri vardır ve bunlar platonik aşktan ziyade kardeş sevgisinin
tasvirleri gibi görünmektedirler. [13]
Diğer yandan Budizm inancında insanlara yardım etmek için Budalıklarından
vazgeçen, koruyucu, yardımcı varlıklar olan Bodhisattva'lardan bazılarının
enkarnasyonları sırasında cinsiyet değiştirdiğine inanıldığından kimileri
bunu eşcinsellik ya da transseksüellik ile ilişkilendirmiştir. Örneğin
Avalokitesvara, Tara, Guanyin gibi bazı bodhisattvaların farklı cinsiyet
temsilleri bulunur. [39]
Geleneksel Tayland Theravada Budizm'ine göre eşcinsellik, önceki yaşamında
heteroseksüellik dışında eylemlerde bulunan kişinin Budist yasalarını ihmal
etmesinin cezasıdır. Buna karmik tazminat denir. [40]
Bu inanışın yansıması olarak Tayland Budistleri "Ananda" adlı müritlerinin
kadın olarak birkaç kez dünyaya geldiğine ve önceki yaşamında transseksüel
olduğuna inanırlar. [14] Bağlantılı olan bir hikayeye göre Ananda önceki
yaşamlarından birinde yakışıklı, genç bir erkek yogidir. Ananda Hint
efsanelerinin Yılan kralı Naga'ya aşık olur ve onunla olan ilişkisi cinsel
arzulara kaymaya başlayınca gerçek bir Budist keşiş olarak kalabilmek için
sevdiği Kral ile arasındaki tüm bağları keser. [14]
PASİFİK ADALARI MİTOSLARI
Asyalı ve Okyanusyalı insanlarla ilişkili olan Pasifik adalarındaki
efsaneler çeşitlilik gösterir. Ağırlıklı olarak çok tanrıcı olan bu
mitosların içinde görevlerini yerine getirebilmek için cinsiyet değiştirip
eşcinsel ilişki yaşayan bazı tanrı ve yarı tanrılar yer alır. Aynı
cinsiyetten ilişkilere sık sık göndermeler yapılır.
Polinezya mitoslarında tanrı ve tanrıçalara dair eşcinsel referanslar olsa
bile bu kabul gören bir durum olmamıştır. [15]
MAYA VE AZTEK MİTOSLARI
Maya tanrısı Chin'in Maya kültürüne homoerotizmi getirdiği kabul edilir.
[16] Bunun sonucunda eşcinsellik ile ilişkilendirilir hale gelmişti. Bu
başka bir sonucu doğurmuştu; soylu, güçlü aileler genç erkek çocukları satın
alacak, bu yolla eşcinsel evlilik ve ilişkiler yasallaşacaktı. [Conner,
A.g.e., p. 110.]
Antik Maya tanrılarından biri Nahuatl dilinde Çiçek Prensi anlamına gelen,
sanat, çiçek, oyun, mısır, güzellik ve şarkı tanrısı Xochipilli* dir. Onun
üçüncü cinsiyetten olduğuna inanılır, eşcinsellerin koruyucu tanrısı olarak
kabul edilirdi. [17]
Erkek tanrılar olan Tezcatlipoca ve Yaotl, adı "Büyük El" ya da "Büyük
Armağan" anlamlarına gelen Hueymac adlı tanrı ile çiftleşmek için cinsiyet
değiştirerek kendilerini kadına dönüştürmüşlerdi. [33]
* Xochitl : Çiçek + Pilli : Prens, Çocuk = Çiçek Prensi ya da Çiçek Çocuk
AFRİKA MİTOLOJİSİ
Afrika Mitolojisinde ikiz kardeşler olan Ay tanrısı Lisa ile Güneş tanrısı
Mavu'nun birleşmesi ile göksel yaratıcı tanrı Mavu-Lisa oluşur. Bu
birleşmiş formlarında erdişi* veya cinsiyet değiştiren tanrılar olarak öne
çıkarlar. [20]
* Hem erkek hem kadın özelliklerine sahip kişi.
Bunları doğuran ve tüm evreni yaratan ise hem erkek hem dişi özellikler
taşıyan "Büyük Anne" Nana Buluku'dur. [21]
Aynı şekilde Zimbabve'deki Shona halkının mitolojik tanrısı Mvari kimi
zaman erkek, kimi zaman kadın yönleri ile ortaya çıkan erdişi bir yaratıcı
tanrıdır. [22]
Gök cisimlerinin kişileştirilmesi ile oluşmuş bir panteona sahip olan
Gana'nın Akan halkının tanrılarının kimileri çift cinsiyetli ya da
cinsiyet değiştiren ilahlardır. (Örn: Jüpiter/Abrao, Merkür/Aku, Ay/Avo)
[23]
Yoruba gibi çeşitli Afrika toplumlarında ruh tarafından ele geçirilme
inancı vardır. Ruhun ele geçirdikleri genellikle kadınlardır fakat
erkekleri de ele geçirebilmektedirler. Bu insanlar "tanrının gelini"
olarak kabul edilirler. [24]
ESKİMO MİTOSLARI
Eskimo şamanizminde ilk iki insan Aakulujjuusi ve Uumarnituk adlı
erkeklerdi. Aynı cinsiyetten olan bu çift birbirlerini arzulayarak
çiftleşmeye karar vermişlerdi. Bu ilişki sonucu Uumarnituk hamile kaldı.
Fiziksel olarak doğum yapacak yapıya sahip değildi, vücudunda çocuğun
dışarıya çıkabileceği bir yer yoktu. Bu yüzden yapılan büyü ile kadın
özelliklerine sahip oldu. Kadına dönüşen bu tanrı büyü yaparak dünyada
savaşlar çıkmasına neden oluyor, inanışa göre bu şekilde aşırı nüfus
artışını da engelliyordu. [31]
Bir başka Eskimo tanrıçası Sedna'dır. Deniz hayvanlarını kontrol eden bu
tanrıça bazı efsanelerde karma eşeylidir. Yani vücudunun bir bölgesinde
dişilik, diğer bölgesinde erkeklik karakterlerine sahiptir. Bu yüzden
kendisine iki ruhlu şamanlar tarafından hizmet edilir. Hatta bazı
efsanelerde tanrıça Sedna okyanusun dibindeki kadın sevgilisiyle birlikte
yaşamaktadır. [32]
KAYNAKLAR
Vern Leroy Bullough (1973). Homosexuality as submissive behavior: Example from mythology. 9(4), 283-288.
Devdutt Pattanaik. (2019). Did homosexuality exist in Ancient India.
Clarke W M. (1978). A Theology of Friendship. 106(3):381-96.
Paul Cartledge. (1981). The politics of Spartan pederasty. 27, 17-36.
Nancy Zumwalt (1977). "Fama Subversa": Theme and Structure in Ovid. "Metamorphoses" 12.
Best, R. T. (1902) "Cuchulain and the Men of the Red Branch."The New
Ireland Review. Vol. XVI, 103-5; 306-308.
Lau,M.P., & Ng, M.L. (1989).Homosexuality in Chinese culture. 13(4),
465-488.
Kuo-Yan Wang (2014). Live with the Deity: Presence and Significance of Taiwanese Taoist Temple Affiliated Pilgrim Accommodation. 57(1), 157-158.
Wolfram Eberhard. (2006). Dictionary of Chinese Symbols.
Hinsch, Bret (1990). Passions of the cut sleeve: the male homosexual
tradition in China, p. 133; Kısmen farklı varyantı için bkz: Szonyi,
Michael (1998). "The Cult of Hu Tianbao and the Eighteenth-Century
Discourse of Homosexuality", pp. 1-25.
Eyal Ben-Ari. (2000). The Fox and the Jewel: Shared and Private Meanings in Contemporary Inari Worship; Ronald Long. (2004). Men, homosexuality, and the Gods: An exploration into the religious significance of male homosexuality in world perspective.
Randy P. Conner, David Hatfield Sparks, Mariya Sparks, Gloria Anzaldua (1997). Cassell's Encyclopedia of Queer Myth, Symbol, and Spirit: Gay, Lesbian, Bisexual, and Transgender Lore (Cassell Sexual Politics).; Pflugfelder, G. (2000). Cartographies
of Desire: Male-Male Sexuality in Japanese Discourse.
Morris, R. J. (1990). “Aikāne... (1776-80),” Journal of Homosexuality 19 (4) : 21-54.
Yudit Kornberg Greenberg (2007). Encyclopedia of love in world religions, p. 303
Dowden, K. (1991). Comparative Mythology Jaan Puhvel: Comparative
Mythology. Pp. x 302; 17 black and white figures.
Kunzel Regina,(2018). The Power of Queer History, The American
Historical Review. Vol 123(5), pp. 1560-1582.
Looper M. (2002) Ancient Maya Women, pp. 66-74.
Beckman, G. (2005). Introducing Gilgamesh. When Heroes Love.
Peter Horne, & Reina Lewis (2002). Outlooks | Lesbian and Gay Sexualities and Visual Cultures.
Conner, Randy P.; Sparks, David Hatfield; Sparks, Mariya (1998).
Cassell's Encyclopedia of Queer Myth, Symbol and Spirit, p. 228.
Conner, A.g.e., p. 247.
Conner, A.g.e., p. 243.
Conner, A.g.e., p. 40, 47, 79.
Stephen Omer Murray, Will Roscoe (2001). Boy-wives and female husbands,
pp. 99-100.
A.g.k. (1997). Islamic homosexualities:
culture, history, and literature, p. 61.
George E. Haggerty (2000). Gay histories and cultures: an encyclopedia,
p. 423.
Richard Parkinson: Homosexual Desire and Middle Kingdom Literature. In:
The Journal of Egyptian Archaeology (JEA), vol. 81, 1995, pp. 57-76.
Bruce L. Gerig. "Homosexuality in Ancient Egypt". The Epistle: A Web
Magazine for Christian Gay, Lesbian, Bisexual & Transgender People.
Stephen Omer Murray (1997), A.g.e., p. 67.
James Neill, The Origins and Role of Same-Sex Relations in Human
Societies., p. 84; Stephen Omer Murray (1997), A.g.e., p. 65.
Christopher Penczak (2003). Gay Witchcraft: Empowering the Tribe., p.
39.
Christopher, A.g.e., p. 51.
John Bierhorst (1998). History and Mythology of the Aztecs: The Codex Chimalpopoca
Conner, A.g.e., p. 305
Conner, A.g.e., p. 259.
Karen Ann Smyers (1999). The Fox and the Jewel: Shared and Private
Meanings in Contemporary Japanese Inari Worship, p. 8.
Conner, A.g.e., p. 203.
Margaret Clunies Ross (1998). Old Norse myths in medieval northern
society, 36: 131–140.
Conner, A.g.e., p. 7.
Jackson, Peter (1995). Thai Buddhist accounts of male homosexuality and
AIDS in the 1980s. Vol.6 No.3, pp.140-153.
●►Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin: PATREON ●►Youtube 'Katıl': KATIL
