HABERLER
Dini Haber
yunan mitolojisi etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
yunan mitolojisi etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

DİONYSOS VE ANTİK YUNAN DİNİ

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara

DİONYSOS VE ANTİK YUNAN DİNİ

Paganizm inanışı ve ayinleri binlerce yıl boyunca var olmuş, birçok uygarlıklarda değişik şekillerde ortaya çıkmıştır. Hem yaşanan etkileşimlerden hem de insanların doğayı, doğuşu, ölümü, gökyüzü, gezegen ve yıldızları anlama çabalarının sonucu olarak farklı coğrafyalarda benzer inanış ve anlayışlar var olmuştur. Bunun örneklerinden biri İsa figürünün oluşumunda pay sahibi olan Dionysos kültüdür.

Dionysus, şarap ve ekmek tanrısıdır. Antik Yunanlı'nın gözünde her türlü bitkiye yaşam veren, onları büyüten görünmez güçlerin toplamıdır. Bu yüzden üzüm ve şarabın önemli olduğu antik dönem insanının gözünde onun sembollerin biri asma oluvermiştir. Ek olarak boğa, yılan, kaplan, leopar da sembolleri arasındadır. Kabul görmüş sembollerinden biri de incirdir. Genellikle leopara binerken, leopar derisi giyerken veya panterlerin çektiği bir arabada iken resmedilmiştir. Onu tanımlayan en önemli sembollerinden biri elinde tuttuğu thyrsos yani ucunda çam kozalağı takılı olan ve asma dalları ile bezenmiş değnektir. Değneğin ucundaki çam kozalağı onun bir Anadolu tanrıçası olan Kibele ile ilişkili olduğunu düşündürür.

"Şarap veren" sıfatına ek olarak "efendi", "tanrı", "ağaçların olan" gibi sıfatları vardı. Başka ve en önemli sıfatı "kurtarıcı"ydı; tıpkı İsa gibi.

Paganizm toplumlar arasında uygulanış olarak farklılık gösterebildiğinden kimileri çılgınca uygulanan kanlı hayvan kurbanları ile kimileri ise meditasyon benzeri yöntemleri ile öne çıkıyordu. Bugünün aksine geçmişte uzun zaman boyunca bu tapınma biçimleri hor görülmemiş hatta devlet tarafından bile onaylanmıştı. Bu yüzden tapınma ve ibadetler -ufak istisnalar hariç- gizli saklı yapılmıyor ve kişiler ayıplanmıyordu. İlerleyen süreçte farklı dini görüşe sahip baskıcı liderlerin başa geçmesi ile zulüm yaşamaktan korkan pagan halklar ibadet ve ayinlerini daha küçük ölçekte tutup gizli yapmaya çalışıyorlardı. Konum ve dil değişse de inanışın merkezinde ölüp yeniden dirilen bir tanrı ya da insan miti bulunuyordu; tıpkı Dionysos gibi.

İnanışa göre Dionysus, Roma adıyla Bacchus tıpkı diğer bitki örtüsü tanrıları gibi şiddetli bir ölüme maruz kalmış, tekrar dirilmiştir. Şarap ve bereketle ilişki olan tanrının ayinlerinde onun çektiği acılar, ölümü ve yeniden dirilişi canlandırılırdı. Ayinleri özünde, asma yetiştiriciliği ve onun yaşam döngüsü ile ilgilidir. Tıpkı doğa gibi onun bir parçası olan bağ bahçeleri de yaşayan tanrı olarak somutlaştırıldığından şarabın fermantasyonu parçalanarak yeraltına inen tanrının özü ile ilişkilendirilmiştir.

Kültü yani insanların ona tapınması çok eskilere dayanır, öyle ki Miken'lere kadar uzanır. Atina'daki Dionisya (Dionysia) ve Lenaia festivallerinde fallisizm yani cinselliğini, cinsel organını kutsallaştıran törenler düzenlenirdi.

Eleusis, diğer adıyla Elefsis, Yunanistan'da Atina'nın batısında yer alan bir bölgeydi. Burada ana tanrıça ve tanrı-insan Dionysus şerefine kutlamalar yapılıyordu. Burada yer alan Elefsis Tapınağında yaklaşık 1.100 yıl boyunca kutlamalar yapılmıştı. Fakat buradaki tapınakları M.S. 396'da bir grup Hristiyan keşişin yardım ettiği Vizigot kralı Alaric tarafından yok edilmişti. [1]

Her tanrının, tapınıcılarının, antik dinlerin bir yükseliş ve düşüş dönemleri vardır. İşte Elefsis'deki Dionysos kutlamalarının zirvede olduğu zamanlar, ruhani gelişim yaşamak ya da gizli öğretileri öğrenerek öğretici olmak hevesiyle kadın-erkek, zengin-fakir, köle-imparator fark etmeksizin herkes tapınağa akın ediyordu. [2] Sulla, Mark Anthony, Cicero, Augustus, Claudius, Domitian, Hadrian ve Marcus Aurelius gibi birçok Romalı asil ve İmparator kutlamalarda yer almıştı. Kutlamaların ünü öyle yayılmıştı ki Hindistan'da yaşayan bir Brahmin rahibi olan Zarmaros bile Elefsis'e gitmiş, tapınak açıldığında yanan büyük alev harlandığında alevlerin içine doğru yürüyerek izleyenleri büyülemişti. [3]

Hacca gitmek ya da oruç tutmak İbrahimi dinlere özgü değildir, bu dinler ortada yokken çoktanrılı birçok topluluk hac yapmış, oruç tutmuş ve her biri bunlara farklı anlamlar yüklemiştir. 

Örneğin yaklaşık 30.000 kadar Yunan vatandaşı Dionysos adına kutlamalar yapmak için kıyıda yer alan Elefsis'e gitmek amacıyla 30 kilometrelik bir yolu yalınayak yürüyerek hacca giderdi. [4] Hac görevini tamamlayarak bölgeye ulaşan Yunan hacılar Dionysos için kurbanlar sunuyor, arınma ritüelleri yapıyor ve oruç tutuyorlardı.

Yunan pagan dininin gizli sırlarına erişmek isteyenler bu bölgeye kadar uzanan Kutsal Yol boyunca ilerlerken zil ve tef sesleri eşliğinde dans ediyor, kendilerine kötü davranan maskeli adamlar tarafından taciz ediliyor, hatta bazen sopalarla darbe alıyorlardı. [5] Yani tanrının yaşadığı acı, çilecilik yolu ile deneyimlenmeye çalışılıyordu. Kutsal Yol üzerinde gerçekleşen bu hac yürüyüşünün başında Dionysos'un heykelini taşıyan görevliler bulunurdu. Dolayısı ile yolculuk tanrının rehberliği ile gerçekleşirdi.

Temizlikte kullanılan su tarih boyunca, sıklıkla arındırıcı olarak görülmüştür. Vaftiz inancının temelini de bu inanış oluşturmaktadır. İşte Ana Tanrıça ve Dionysos'a hac yolculuğunu tamamlayan insanlar da çıplak olarak denizde yıkanır, arınma törenleri yapar, daha sonra gizli sırları öğrenme hevesiyle kalabalıklar halinde 3.000 kişilik kapasiteye sahip, Elefsis Gizemlerinin merkez ve kutsal alanlarından biri olan Telesterion'un büyük kapılarına gelirlerdi. Her hacı içeriye girme hakkına sahip değildi. İçeriye girecek kişiler ya seçilmiş ya da daha önce buraya gelip öğretilere aşina olmuş insanlar olmalıydı.

Peki içeri girmek neden bu kadar önemliydi? Önemli devlet isimlerini bile heyecanlandıran bu törende neler yapılıyordu?

İçeri giren herkes gördüklerini ve öğrendiklerini sır olarak tutmaları için kutsal bir yemin ediyordu. Girdikleri bu yerde etkileyici, tiyatral bir törene eşlik ediyorlardı. Törenin başrahibi Hierophant yani kutsal gizemlerin koruyucu ve yorumlayıcısı, insanları kutsal sayılan şeylerin huzuruna çıkaran kişi Dionysos'un hikayesini dramatik bir şekilde canlandırırken Dionysos gibi giyiniyordu. [6]

Yeni Ahit ve Kilise Tarihi profesörü Samuel Angus şöyle demişti:

"Bir Gizem Dini, ayrıcalıklı izleyicilerin hayret dolu gözleri önünde, mücadelelerin ve ıztırapların hikayesi ile, koruyucu bir Tanrının zaferini, yaşamın eninde sonunda ölüme galip geldiği ve acıdan neşenin doğduğu doğanın meşakkatini tasvir eden ilahi bir dramaydı. Gizemlerin ritüellerinin bir bütün olarak amacı, özellikle, duygusal hayatı hızlandırmaktı. Bu tutku-oyununda duyguları kışkırtacı hiçbir araç göz ardı edilmiyordu, ya ölçülü eğilimleri uyandırmak yolu ile ya da dış uyaranlar sağlamak yolu
ile. Gergin zihinsel bekleyişlerin etkisi, oruç tutmak, derin sessizlikler, görkemli alaylar ve karmaşık törenler, yüksek sesli ve vahşi ya da yumuşak ve büyüleyici müzik, çılgınca danslar, spiritus likörlerin içilişi, vücudu suya daldırmak,, yoğun karanlığı izleyen göz kamaştırıcı ışık, harika tören cüppelerinin görünüşü, kutsal amblemlerin verilişi, Hierophant'ın kendi telkinleri ve sözleri ile artırılıyordu-bunlar ve duygusal coşkunun birçok sırları rağbetteydi." [7] 

Birçok araştırmacı ve bilim insanı Dionysos mitinin dramatize edilmesinin tiyatronun kökenini oluşturduğunu söyler. [8] Dionysos törenini tiyatrodan farklı kılan yönü izleyicilerin pasif olmamasıydı. Tiyatroya katılan bir kişi sadece sahnelenen oyunu izlerken Dionysos törenine katılmaya hak kazanan insanlar insan-tanrının ölümünü ve yeniden doğuşunu temsil etmek için onun yaşadığı çileye ortaklık etmek, tutkusunu paylaşmak zorundaydılar.

Bu konuda otorite olmuş olan çağdaş yazarlardan Otto W. F. şöyle demiştir:

"Dioynsus, en kutsanmış esriyişin ve en coşkulu aşkın Tanrısı idi. Ama o, aynı zamanda, eziyet edilen Tanrı idi, acı çeken ve ölen Tanrı idi ve onun sevdiği herkes, ona hizmet eden herkes, onun trajik yazgısını paylaşmak zorundaydı." [9]

Dionysos'un acısına ortak olan insanlar bunu tiyatral bir gösteri amacı ile yapmıyorlardı. Caferilerin kendilerini kamçılaması, Atargatis yani Kibele'nin rahibelerinin kendilerini keserek kanatması gibi onlar da kendilerine zarar veriyor ve ruhsal bir arınış, katarsis yaşıyorlardı. Kendini kaptıran bu insanlardan kimileri huşu ile dolarken, kimileri kendilerini kutsal semboller ile bağdaştırır, kimileri ise tanrılar ile birlikteymiş gibi hissederlerdi. [10]

MÖ 200 dolaylarında Dionysos tapınımı Roma'ya yayıldığında tanrının adı Bacchus olmuştu. Kadınlar 16 ve 17 Mart tarihlerinde Roma'nın üzerine kurulduğu ünlü yedi tepeden biri olan Aventine Tepesi'ndeki koruya giderek Dionysos yani Bacchus için kutlama ve ayinler yapıyorlardı. Bu kutlamanın adı Bacchanalia idi. Sonraları erkeklerin de katılmasına izin verilmiş ve kutlamalar ayda beş kez yapılmaya başlanmıştı.

ZEYTİN !

-
Kaydı düzenle
Yazan: A.Kara

ZEYTİN !

Birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış, kültürel geçmişi kadar toprakları da zengin olan yurdumun zeytinlik alanları zamanla katledilirken bir umut belki birileri zeytinin değerini daha iyi kavrar diyerek eski toplumlarda zeytine dair efsanelerden, ona nasıl önem verdiklerinden bahsetmek istiyorum.

Belki böylece kendini eski toplumlardan fazlasıyla gelişmiş, onların ötesinde gören bir kısım insan, konu toprak, doğa, üretim, zeytine verilen değer olduğunda ne kadar geri kaldığını, altın veya betonun zeytin ağacı karşısında değersiz olduğunu fark eder.

ANTİK MISIR

Eski Mısır halkının en meşhur ürünlerinden biri zeytin yağıydı. Mısır sanatında zeytinyağı üretimi tasvirlerini görmek mümkündür. Aynı zamanda mezar eşyaları arasında çok kez zeytin sıkıp yağ üretmeye yarayan aletler, yapraklarından yapılmış çelenk ve gerdanlıklar bulunmuştur. Tasvirlerde Tutankhamun'un zeytin yapraklarından dokunmuş bir taç taktığı, III.Ramses'in bir aydınlanma sembolü olarak güneş tanrısı Ra'ya zeytin dalları sunduğu görülür. [1]

ANTİK YUNAN

ATHENA'NIN AĞACI

Efsaneye göre bilgelik ve savaş tanrıçası Athena ile deniz ve deprem tanrısı Poseidon arasında bir mücadele vardır. İkisi de Atina ve çevresini kapsayan Attika adlı bölgeye sahip olmak isterler. Bir yarışma düzenlenir. Zeus'un karşısında en iyi hediyeyi kim sunarsa bölgenin koruyucusu da o olacaktır.

Poseidon üç başlı çatalı ile yere vurarak bir tuzlu su pınarı yaratır. Efsanenin başka bir varyantına yüce tanrı Zeus'a uzak diyarlara hızlıca gidebilen ve savaşta yenilmez olan bir at sunar. Athena ise ilk zeytin ağacını teklif eder, insanlığa faydalarını açıklar. Dünyanın en uzak diyarlarına gidebilen bir savaş atı mükemmel bir hediye olsa da zeytin ağacı çok daha mükemmeldir. Zeus ve diğer tanrılar zeytin ağacının büyüklüğü ve kutsallığı karşısında donup kalırlar. Kazanma hırsıyla yanıp tutuşan Poseidon bile zeytin ağacından öyle etkilenir ki, üstünlüğünü kabul eder.

Hediyeler oylandığında zeytin ağacının insanlık için üstün bir hediye olduğuna karar verilir ve bölgenin hakimi olan Athena zeytin ağacından bir dal koparıp bunu Poseidon'a verir. Böylece aralarındaki husumet son bulur.

Kentin ve bölgenin koruyucu tanrıçası olan Athena şehre kendi adını (Atina) verir. İlk zeytin ağacını kutsal tapınağının inşa edildiği Akropolis'e diker. Bu yüzden Antik Yunan'da Athena zeytin ile ilişkilendirilmiştir. [2]

Bu efsane Yunan uygarlığı için zeytinin ne kadar büyük bir nimet olduğunu gösterir. Zaten Mikenliler ve Minoslular da dahil olmak üzere Akdeniz uygarlıkları için zeytin hayati bir gıda olmuştur. Besleyici olmasının yanı sıra ilaç yapımında ve kozmetikte kullanılıyordu. Dinde de önemli bir yere sahipti.

HERAKLES'İN ZEUS'A HEDİYESİ

M.Ö. 518-438 aralığında Antik Yunanistan'da yaşamış Tebai'li (İstefe) bir şair olan Pindaros, babası Zeus'un tapınağına giden Herakles'in burayı ağaçtan yoksun gördüğünü, bu nedenle seyahate çıkarak Hyperboreios* ülkesine gittiğini söyler. Bu efsanevi ulusun topraklarını ziyaret eden Herakles oradaki zeytin ağaçlarını görür, onlardan alıp babası Zeus'un tapınağına dikmek için geri döner.

* Hyperboreios'lar kuzey yelinin ilerisinde yaşayan efsanevi bir ulustur.

Döndüğünde zeytin ağaçları ile yeşillendirdiği alanda babası Zeus'un onuruna olimpiyat oyunlarını düzenler. Zeytin ağaçlarının gölgeleri olimpiyata katılan sporcuların güneşten sığınabileceği bir serinlik alanı olur. [3]

Bu Olimpiyat oyunlarında galip gelen yarışmacılar Zeus tapınağının dışında büyüyen zeytin ağaçlarından ritüel amaçlı kesilerek hazırlanmış zeytin çelenkleri ile taçlandırılırdı. Yani zeytin dalı tanrı Zeus'un kişiyi kutsayıp korumasının sembolü haline gelmişti.

Baş tanrı Zeus genellikle zeytin dallarından yapılmış bir taç takarken ya da zeytinden yapılmış yarım bir çelenk içindeyken tasvir edilirdi.  

ARİSTAEUS'DAN İNSANLIĞA

Zeytinyağı ve zeytin günümüzde olduğu gibi eski Akdeniz beslenme düzeninin temelini oluşturuyordu. Yaprakları şifalı çay olarak tüketiliyor ve çeşitli rahatsızlıklar için kullanılıyordu. Vücut ve saç için nemlendirici olarak kullanılıyordu.

İnanışa göre insanlığa zeytin yetiştirme yöntemlerini, bunun yanında arıcılık ve peynir yapımını öğreten kişi yarı ilahi bir insan olan Aristaeus'du. [4] Aynı zamanda bunların koruyucusuydu.

Efsaneye göre periler Aristaeus'u tanrı Apollo adına yetiştirmiştir. Ona sütten kaymak, tereyağı, yoğurt, peynir yapımını, tavukların nasıl yumurtlayacağını, tanrıçanın arılarını** nasıl evcilleştirilip kovanlarda tutacağını, yabani iğde ağacının zeytin vermesi için nasıl evcilleştirileceğini, bunlardan nasıl zeytin ve yağ elde edilebileceğini öğretmişlerdir.

Dolayısıyla Aristaeus zeytin ağaçlarının ve tarlalarının koruyucusudur. 

** Arıların sahibi arı tanrıça Thriae'dir.

ZEYTİN DALINDAN TANRILARA

Yunanistan'da Ekim ayına denk gelen bağbozumu sırasında her kabileden seçilen oğlanlar ve Atinalı oğlanlar, asma tanrısı Dionysos'un tapınağında toplanırdı. Onlara olgun üzümlerle dolu asma dalları verilir ve onları ellerinde tutarak Athena'nın kutsal alanına koşarlardı. Kazanan kişiye zeytinyağı, şarap, bağbozumu, bal, peynir ve kabuğu çıkarılmış tane arpa karışımı içeren bir kase hediye edilirdi. Bu erkek koşucuların her birinin ebeveynlerinin ikisinin de hayatta olması gerekiyordu. [5]

Aynı festivalde anne ve babası hayatta olan, tören alayı içinde görev alan Atinalı çocuk bayram günü beyaz ve mor yünle kaplanmış, çeşitli meyvelerle süslenmiş bir zeytin dalı taşırdı. Bu sırada bir koro onlara eşlik ederek çocuğun taşıdığı dalda incir, bal, yağ, şarap ve yağlı somunlar olduğunu söylerdi. Apollon tapınağına gittiklerinde çocuk tapınak kapısına kutsal dalı bırakırdı. Atinalıların uyguladığı bu tören kıtlık mevsimi geldiğinde tanrının yardım edeceğini söyleyen bir kehanet ile ortaya çıkmıştı. [6]

Benzer şekilde her Atinalının evinin kapısına meyve ve somunlarla yüklü dallar asılır, bir yıl boyunca asılı kaldıktan sonra yenileriyle değiştirilirlerdi. Dal kapıya asılırken anne ve babası hayatta olan bir çocuk törende okunan, incir, yağlı ekmek, bal, yağ ve şarap bulunan dal hakkındaki aynı sözleri tekrarlardı. Bu gelenek de kıtlığa son vermek amacıyla ortaya çıkmıştı. [7]

SPORCULARIN TEMİZLİK MALZEMESİ

Antik Yunan'da zeytinyağı banyo yaparken temizleyici olarak kullanılıyordu. Bunun örneğini antik Yunan sanatında görmek mümkündür. Sporcular vücutlarını çeşitli yabani otlar ve aromatik bitkilerle tatlandırılmış kaliteli zeytinyağı ile kaplıyor, ardından kiri atabilmek için "strigil" veya "stlegida" adı verilen kavisli bir alet kullanarak vücutlarındaki kir, yağ karışımını sıyırıyorlardı.

Zeytinyağı ayrıca kas gevşetici görevi görüyordu. Sporcular yarışma öncesinde vücutlarını zeytinyağı ile kaplıyor, böylece esnekliklerini korumuş, sakatlıkların önüne geçmiş oluyorlardı. Egzersiz bittikten sonra ise yorgunluk gidermede kullanıyorlardı. Laktik asit birikimini ve kas yorgunluğunu ortadan kaldırmak için zeytinyağı ile masaj yapıyorlardı. [8]

Yarışmayı kazanan kişinin görkemini simgelemek için de zeytin ağacı kullanılıyordu. M.Ö. 776'da Olympia kentinde yapılan Olimpiyat Oyunları'nda kazanan sporcular zeytin dalı ve yapraklarından yapılan çelenkler ile onurlandırılmıştı. Bu çelenkleri M.Ö. 5.yy'da Atina şehrinin koruyucusu Athena'yı onurlandırmak için 4 yılda bir düzenlenen Panathenae Oyunları'nda da kullanıyorlardı. Festivaldeki oyunları kazananlara ödül olarak içi zeytinyağı ile doldurulmuş süslü testiler (amfora) veriliyordu. [9] [10]

ANTİK YUNAN DİNİNDEKİ ROLÜ

Zeytinyağı ile kişinin sağlık, sıhhat üzerine olması insanların zeytin ağacına kutsallık atfetmesine neden olmuştur. Bu yüzden zeytin ağacı özellikle Akdeniz uygarlıklarındaki dini yapılarda merkezi role sahiptir. Minoslular tanrıları için toprağa zeytinyağı ve şarap dökerken Atinalılar zeytin ağaçlarını kutsal kabul edip yasalarla korumuşlardır. Zeytinyağı böyle kutsal yönlere sahip olunca sürüldüğü cismin  tanrılar tarafından korunacağı yönünde inançlar ortaya çıkmıştır. Böylece insanlar kendilerini, tanrılarının heykellerini ve sunaklarını zeytinyağı ile yağlamaya başlamışlardı. Tanrılara verdikleri adakların ana malzemeleri arasında zeytinyağına yer verilirdi.

Zeytin ağacı oldukça ilginç bir şekilde, defin ritüellerinde önemli rol oynamıştır. Tarihçi Plutarhos'un kayıtlarında yazdığına göre büyük Sparta kralı Likurgus ölülerin zeytin ağacı dalları üzerinde gömülmesini zorunlu kılmıştı. [11] Kireneli Kallimakhos'un iddiasına göre bu uygulama o dönemde Yunan topraklarında oldukça yaygındı.

Bu anlatılara göre ölünün altına zeytin ağacı yaprakları ve dalları özenle yerleştirilirken törene katılan ölü yakınları zeytin dallarından yapılan taçlar takarlardı. Zaman zaman kötü ruhlardan korunması amacıyla ölülerin de bu şekilde taçlandırıldığı olurdu.

Defin ritüellerinde zeytin ağacı kullanılmasının yer altı dünyasının sahibi Hades ile ilişkili olduğuna inanılır. Yeraltı alemine uğurlanan kişi yolculuğuna çıkmadan önce zeytin ağacı sayesinde arınmış olacaktır. Definlerde zeytin ağacı kullanımı o kadar büyük öneme sahipti ki onları kutsal gören ve koruma altına alan Atina yasaları bile kutsal zeytin ağaçlarının defin amaçlı kesilmesine karşı çıkmıyordu.

ROMA

Zeytin eski Roma'da da önemli görülen gıdalardandı. Doğa bilimci, filozof ve Roma İmparatorluğu komutanı olan Yaşlı Plinius Roma Forumu'nun ortasına 3 ağaç dikildiğini söyler. Bunlar incir, asma ve zeytin ağacıdır. Zeytin ağacı özellikle gölge sağlaması için dikilmişti. [12]

Basit bir beslenme şekline sahip olduğunu anlatan Romalı şair Horatius şöyle der: "Bana gelirsek, zeytinler, hindibalar ve ebegümeci besleyicidir" [13]

Uzun ömürlü, kuraklığa dayanıklı olan ve az bakım gerektiren zeytin ağacı Romalılar için tercih nedeniydi. Zeytin yetiştiricileri eğer o yıl mahsul alamazlarsa az da olsa gelir elde edebilmek için onları meyve ağaçlarının arasına dikerek hayvan yetiştirir, bu sayede yabani hayvanların içeri girmesini engellemiş olurlardı. Ezilerek elde edilen zeytinyağından kalan artıklar domuzlar için yem olarak kullanılırdı.

Antik dünyanın en büyük zeytin üreticileri Yunanistan, İtalya, Afrika, İspanya ve Suriye idi. MS.1 yy'dan 3.yy'a kadar zeytin yetiştiriciliği Tunus ve Libya gibi alanlara yayılmıştı. İmparatorluk genişledikçe zeytinyağına olan talep artmış, böylece İstanbul en büyük ithalatçılardan biri haline gelmişti. Zeytinyağına olan yoğun talebi karşılamak için Suriye ve Kilikya'da çok sayıda zeytin çiftliği kurulunca 3-5.yy'da bölgesel bir ekonomik patlama yaşanmıştı. Yani zeytinin önemini anlayan Roma ona yatırım yaparak büyük kazanç sağlamıştı.

Aradan geçen yüzlerce yıla rağmen bizler hala zeytin ağacının, tarımın, toprağın değerini anlayabilmiş değiliz. Eğer anlaşılmış olsaydı halkın büyük bir kesimi partizanlık yaparak yıllardır yapılmakta olan yıkıma sessiz kalmaz, çıkar ve koltuk sevdası uğruna yanlışı alkışlayan, susup hesabına yatan maaşına bakan sözde millet vekillerine sahip olmazdık. 

Zeytini koruma altına alan Atinalılardan, ona önem verip üretim alanlarını kat ve kat artırarak refahına refah katan Roma'dan hiçbir şey öğrenilmemiş. Ya da tüm bunlar biliniyor ama kısa zamanda ele geçecek bir miktar maden için binlerce yıl katkı sağlayabilecek ağaçlar katlediliyor. Bu ağaçlar katledilmese ve yaygınlaşsa ülkenin ekonomisine, halkın cebine ve mutfağına, soluduğu havasına öyle bir katkı sağlar ki altının yüzüne bile bakmazsın...

ANTİK YUNAN’DA TANRI DÜŞÜNCESİ

-
Kaydı düzenle
Yazan: A.Kara

ANTİK YUNAN’DA TANRI DÜŞÜNCESİ

Greklerin tanrı ve tanrıçaları eski Anadolu uygarlıklarında ve Arap coğrafyası gibi yayıldığı birçok bölgede ciddi derecede etkili olmuştur. Kadim Anadolu’da tanrı Zeus’a olan inanış oldukça baskın gelmiş, farklı isimlerle tapınılmış Zeus figürünün etkilerinden dolayı insanlar uzun bir süre tanrıyı koruyucu baba gibi görmüş [1] hatta Allah’tan bahsederken bile “Allah baba” demişlerdir. Benzer durum Kubaba, Gaia, Kibele gibi tanrıçalara olan inanışın etkisi ile doğa ya da topraktan bahsederken “ana” denmesiyle öne çıkar.

Anne, baba demek tuhaf görünse de Antik Yunanlılar için tanrılar insanlara oldukça benzerlerdir. Bu benzerlik görünüşleri konusunda da aynıdır fakat onları ayıran şey benzedikleri insanlardan daha uzun, güzel, güçlü ve estetik olmalarıdır. Güzel bir dış görünüş aynı zamanda güzel düşüncenin, zihniyetin dışa vurumu sayılmıştır. Uzun boy önemlidir çünkü Greklere göre kişiyi güzel olarak tanımlayabilmenin en önemli şartı boyunun uzun olup olmamasında yatıyordu. Bu yüzden Hint toplumlarındaki ciddi derecede kilolu veya kısa tanrı ya da tanrıça figürlerini Yunan mitoslarında görmek oldukça zordur.

Görünümleri ile ölümlü kulları olan insanlara benzemeleri dışında yaşantıları ve duyguları yönüyle de oldukça benzeşiyor, tıpkı insanlar gibi evleniyor, çocuk sahibi oluyor, aldatıyor, öldürüyor, çalıyor, kıskanıyor, intikam alıyor ve hileye başvuruyorlardı. Özellikle tanrıçalar söz konusu olduğunda duygusal olarak en çok öne çıkan yönleri kıskançlık iken erkeklerde genellikle bu özellik şiddet ve intikam oluyordu. İroniktir ki inanışa göre bu tanrılar kötü işler yapanları cezalandırıyorlardı.

Yunanlılar ufak istisnalar dışında genellikle bir tanrıyı bilmeleser, tanımasalar bile onlara saygı duyardı. Onların geleneğinde yabancı da olsa her tanrıya saygı göstermek vardı. Bu yüzden onların hayal dünyasını, efsanelerini ve tanrılarını etkileyen, tanrılarının daha zalim, cezalandırıcı ve sert olmasına neden olan en büyük faktör ilkel Keltler olmuştu. Çünkü Yunanlılar İtalya’ya yerleştiklerinde bu topraklarda Keltlere ait inanış ve efsaneler varlığını sürdürmekteydi. Yunanlılar gelenekleri gereği onlara saygısızlık yapmamış ve kendi tanrılarına en çok benzettiklerini benimsemişlerdi. Bu yüzden daha barbarca bir yaşantıya sahip olan Keltlerin tanrı ve inanışları Greklerin dini inanışlarını etkilemişti.

Birçok eski kültürde olduğu gibi Grek inancında da tanrılar insan kılığında dünyaya geliyor, faniler arasında yaşıyorlardı. Dilediğinde insanların arasında gezinebilen bu tanrılar zamandan münezzehtir ve uzay-zamandan bağımsızdır. Tanrı olmanın sonucu olarak görünmez olma, düşündükleri yere anında gidebilme, hayvan şekline girebilme gibi doğa üstü güçleri vardır.

Örneğin şarap tanrısı Dionysos genç bir adam şekline girerek yeryüzünde dolaşırken korsanlar tarafından kaçırılır. Gemi kaptanı Acoetes dışında hiç kimse kaçırdıkları adamda bir gariplik olduğunu hissetmez. Kaçırdıkları ve köle olarak satmak istedikleri adamın aslında bir tanrı olduğunu anlayan ve tayfasını vazgeçirmek isteyen kaptanın tüm çabaları boşadır, korsanlar Dionysos’u serbest bırakma fikrini kabul etmezler. Bunun üzerine Dionysos geminin içini sarmaşık ve hayvanlarla doldurur, korkuya kapılan korsanlar denize atladıkça yunus balığına dönüşürken kurtulan tek kişi kaptan Acoetes olur. [2]

Söz konusu şekil değiştirme olduğunda öne çıkan tanrılardan biri Zeustur.

Kral Thestius’un kızı Leda, Tyndareus ile evlendiği gün baba tanrı Zeus’un ilgisini çeker. Zeus bir kuğu şekline girerek Leda’yı baştan çıkarır. [3]

Başka bir efsanede Zeus, ölümlü bir kadın olan Europa’yı (Avrupa) kaçırmak için boğa şeklini alır. Tyre Kralı Agenor’un sarayında kendini beyaz bir boğaya dönüştüren Zeus, su perisi Io’nun soyundan gelen Europa’yı elde etmek için plan yapar ve boğa kılığında diğer hayvanların arasına katılır. Europa boğayı okşayıp sırtına bindiği an Zeus yakaladığı fırsat ile kadını Girit adasına kaçırır. Europa burada kraliçe olur ve Zeus günümüzde Avrupa olarak bilinen kıtaya onun adını verir. [4]

Zeus’un insan veya hayvandan çok daha farklı şekle bürünebildiği efsaneler de vardır. Kendini altından yağmur damlalarına dönüştürerek Danae’nin hapsolduğu zindana sızmayı başarır ve çatıdan Danae’nin kucağına dökülen altın damlacıkları şeklinde onunla ilişkiye girer. [5]

Tanrıların insan şekline girerek dünyada gezinmeleri hem tehlikeli hem de mutluluk verici sonuçlar doğurabiliyordu. İnsan kılığında dünyaya inen tanrı bir Yunanlının evinde misafir olabiliyor ve karşısındaki kişi ona iyi davranmaz, düzgün ağırlamazsa cezalandırılıyor, aksi durumlarda ise ödüllendiriliyordu.

Örneğin bir efsaneye göre Zeus ile Hermes Frikya boyunca yaptıkları yolculuk sonucunda yorgun düşer ve dinlenip kalacakları bir yer ararlar. Kimse onları iyi karşılamaz ve misafir etmez. Fakat Filemon ve Baukis isimli yaşlı çiftin mütevazi kulübesine gidip kapılarını çaldıklarında, çift Zeus ile Hermes’i misafir olarak eve buyur eder. İmkanları dahilinde en iyi sofrayı sunmaya çalışır ve tanrıları içtenlikle ağırlarlar. Bunun sonucunda aldıkları ödül ise hayatları olmuştur. Çünkü Zeus ile Hermes yaşlı çifte yaşadıkları yerdeki kötü insanlar yüzünden bir tufan felaketi gönderip orayı yıkacağını bu yüzden köylerine bakan karşı tepeye tırmanmalarını söyler. [6]

Bunun aksi yönünde misafir olan tanrıları iyi karşılamadığı için cezalandırılan insanların olduğu yönünde çokça efsane olduğundan tıpkı bizim toplumumuzdaki gibi Yunanlarda da kapıya gelen kişiyi misafir etmek, iyi ağırlamak, kendin yemeyip yedirmek adet olmuştur.

Söz konusu tanrıçalar olduğunda kıskançlık ve “en güzel olan” olma hırsı öne çıkar; ki bu durum Grek kadınlar için de güzel olmanın, beğenilmenin ne kadar önemli olduğunun göstergesidir.

Örneğin Zeus’un esas eşi olan ve hava üzerinde egemenliğe sahip olan kibirli tanrıça Hera’nın da katıldığı bir düğünde en güzel olanın kim olduğu konusunda anlaşmazlık yaşanır. Hera, Afrodit ve Athena en güzelin kim olduğu konusunda bilgeliği ile ünlü çoban Paris’e danışırlar. Paris en güzel olarak Hera değil de Afrodit’i seçince öfkelenen Hera Paris’e işkence eder. [7]

Efsanelere en çok konu olan bir diğer duygu aşktır. Tanrıların kendi aralarındaki aşk ve tutkularına ek olarak aynı zamanda insanlara da aşık oldukları, hatta aşık olup karşılık alamadıkları, elde edemedikleri insanları cezalandırıp öldürdükleri, işkence çektirdikleri düzinelerce efsane vardır. Söz konusu aşk olduğunda adı en çok duyulan tanrılardan biri Apollon’dur çünkü bu konuda oldukça kısmetsizdir. Ya aşık olduğu kadınlar ona bakmaz ya da ölür-öldürülürler.

Örneğin Apollon’un ilk aşkı nehir tanrısının kızı Daphne’dir. Daphne asla evlenmek istemeyen, hayatı boyunca avcılıkla meşgul olmak isteyen bir kadındır. Apollon bir gün ok atacağı sırada aşk tanrısı Eros’a rastlar ve kendisi henüz Python’u yeni öldürdüğünden egosu kabarmış şekilde Eros’un yaptığı işi küçümser. Eros’un elindeki yayın Eros’a değil de korkunç yılanı öldürmeyi başarmış bir kahramana ait olması gerektiğini söylerek kendini işaret eder. Öfkelenen Eros iki ok çeker, altın olan ok atılan kişide aşk, kurşundan yapılmış ok ise nefret uyandıracaktır. Eros altın oku Apollon’un göğsüne, kurşun oku ise Daphne’nin göğsüne atar. Apollon Daphne’ye aşık olmuştur ama Daphne vurulduğu oktan dolayı Apollan’dan nefret etmekte, onu görür görmez kaçmakta, bayılana kadar koşmaktadır. Daphne korku içinde tanrılardan yardım isterken kolları uyuşmaya başlar. Bu sırada Apollon’un kendine sarıldığını görünce defne ağacına dönüşür. [8]

Tanrıların insanlarla olan ilişkilerinden dünyaya gelen çocuklar kahramanlar ya da yarı tanrılardır. Onları öne çıkaran yanları taşıdıkları güç ve sahip oldukları cesarettir. Yarı tanrı olarak isimlendirilmelerinin nedeni tanrısal olduğu kadar fani yani ölümlü olmalarıdır.

Yarı tanrıların insanlardan üstün, tanrısallığa yakın yönleri olduğunun bir örneği Chiron’dur. Kronos ve Philyra'nın çocuğu olan Kheiron (Chiron) bir Kentor'dur. Vahşi ve barbar olan diğer kentorların aksine, bilgeliği ve büyük tıp bilgisi ile ünlüdür. Herkül, Aşil, Jason gibi tanrı çocuklarına savaş eğitimi vermiştir. [9]

İbadet ve ayinler halk için oldukça önemli yer tutuyordu çünkü insanlar eğer onlara ibadet etmez ya da ayinlerini aksatırlarsa tanrıların kendilerini cezalandıracağına inanıyorlardı. Cezalandırma veya ödüllendirmeleri oldukça farklı şekilde olabiliyordu. Örneğin ceza olarak insanı taşa veya hayvana çevirebiliyor, ödül olarak ise onu ölümsüz bir ağaca dönüştürebiliyorlardı. Tapınma bu kadar önemli olunca tanrıları memnun etmek için onların şerefine görkemli tapınaklar inşa ediliyor, tapınağa gelen insanlar tanrılara değerli hediyeler ve hayvan kurbanları sunuyorlardı. Bazen insan kurban ettikleri de söylense de konuya dair kesin kanıtlar olmaması şuan için bu iddiayı ihtilaflı yapmaktadır.

Kurban önemli bir uygulama olduğundan bu konuda birçok efsane türetilmiştir. Bunlardan en meşhuru Minotor efsanesidir. Bu efsaneye göre Girit Kralı Minos güç ve ihtişamının göstergesi olması için tanrı Poseidon’dan onun adına kurban etmek üzere bir boğa ister. Poseidon’un krala verdiği boğa kralın öyle hoşuna gider ki kurban edilsin diye verilen boğa yerine başka bir boğayı kurban eder. Bunu fark eden Poseidon öfkelenerek kral Minos’u cezalandırır. Ceza kralın karısının boğaya aşık edilmesidir. Poseidon bu cezayı uygulayabilmesi için Eros’tan yardım ister. Eros’un oklarının etkisiyle kralın karısı boğaya aşık olarak onunla çiftleşir ve bunun sonucunda yarı insan yarı boğa olan bir çocuk doğar. Çocuğa Minos’un Boğası anlamına gelen Minotor adını verirler. Kötü tabiata sahip olan bu karakter labirente hapsedilir. [10]

Tanrıların kıyafetleri ve kullandıkları bazı silahlar insanların kullandıklarına oldukça benzer olsa da kalite ve güçleri bakımından ölümlülerden ayrılırlar. Kıyafetleri en kaliteli malzemeden iken kullandıkları silahlar genellikle sihirli güçler barındırmakta ya da inanılmaz dayanıklılığa sahip olmaktadır.

Örneğin Zeus’un yıldırımları bile aslında bir silahtır. Zeus Kronos’u yenip tepegözleri serbest bıraktıktan sonra tepegözlerin Zeus’a verdiği özel bir silahtır. [11]

Poseidon’un Yunan balıkçıların balık yakalarken kullandıkları 3 başlı mızrak üzerinden modellenmiş sihirli silahı vardır. Poseidon, demirci tanrı Hepaistos’un kendisi için dövdüğü bu sihirli silahı yere vurduğunda gemileri batırabilecek, tüm adaları sular altında bırakacabilecek dev tsunamiler üretebilir veya depremler yaratabilir. [12]

Tanrılar seyahat ederken Çariot benzeri arabalara biner ve bu arabaları kendi soylarından gelen atlar çekmektedir. Tanrıların büyük kısmının yaşadığı kutsal dağ Olimpos’a gidip gelme yöntemleri budur. Olimpos tanrıların yaşadığı yer olduğu kadar aynı zamanda onların toplanma, meclis kurma alanıdır. Bazen ziyafetler düzenlenir ve bu ziyafetlere tanrı Apollon’un lirinden çıkan tatlı melodiler ile periler eşlik eder. Tanrıların katı olan Olimpos’da her tanrının kendine ait bir evi vardır. Yani tanrılar için düşünülen yaşam biçimi insanlarınkine oldukça yakındır.

Yunan mitolojisinin hayal gücünü zorlayan renkli yapısının kökenini oluşturan şey Greklerin doğa olaylarını anlamlandırma çabasıydı. Bizler depremlerin nasıl ve neden oluştuğunu, yıldırımın neden düştüğünü, sellerin neden meydana geldiğini, heyelanları ve yer batmalarını bilimsel olarak biliyor ve anladığımız için bunlara mistik anlamlar yüklemiyoruz. Fakat kendinizi antik dönemde hayal eder ve bunların hiçbiri hakkında bilginiz olmadığını düşünürseniz sizin için doğa olaylarını tanrı ve yaratıklarla ilişkilendirmekten başka çıkar yol olmayacaktır. İşte bu yüzden Yunan efsanelerinde dev kayaları kopararak fırlatan devler, öfkelenip denizde dev dalgalar çıkaran, insanları uzun süren yağmurlar ya da gönderdiği depremler ile harap eden öfkeli tanrılar vardır. Kara bulutlar ve gök gürültüleri eşliğinde sık yağan yağmurlar, bu sırada gördükleri şimşek ve yıldırım ışıkları ya da denizde birden oluşmaya başlayan dev dalgalar Grekler için ilgili tanrının kızdığı anlamına gelirdi. Yani Grekler için tüm evren nefes alıp veriyordu. Doğayı anlama çabalarından dolayı her yerde bir tanrı görüyorlardı. Ağaçlar, ırmaklar, güneş, her şey onlar için tanrısal birer varlıktı.

Fakat tabi ki tüm tanrı ve tanrıçalar doğa güçleri üzerinden var edilmiş değildi. Bunlardan bazıları muhtemelen dönem içinde yaşadıkları toplumda zeka ve yetenekleri ile öne çıkan, zamanla ozanlar tarafından anlatılan ve dilden dile gezinirken tanrısallaştırılan karakterlerdi. Bunu anlamak için efsanelerdeki bazı tanrıları o dönem yaşayan biriymiş gibi düşünmek, hayal etmek gerekir. Böyle düşünüldüğünde Apollon’un oğlu olduğu söylenen Orpheus’un diğer müzisyenlerden çok daha başarılı, etkileyici biri olduğu, olağanüstü silahlar döven topal tanrı Hepaistos’un gerçekten de çok iyi silah ve zırhlar yapan bir demirci olduğu fakat şairlerin süslü anlatımlarının da etkisi ile zamanla tanrısallaştırıldığı güçlü bir ihtimaldir.

MİTOLOJİLERDEKİ EFSANEVİ YARATIKLAR | 2

-
Kaydı düzenle
Yazan: Hermes Trismegistos

MİTOLOJİLERDEKİ EFSANEVİ YARATIKLAR | 2

Mermaid (Deniz kızı) : Deniz kızları filmler hikayeler vs. sayesinde popüler yaratıklar haline gelmiştir fakat birçoklarında olduğu gibi onlarında ortaya çıkış sebebi mitoslardır. Deniz kızı, belinden yukarısı kadın, aşağısı balık kuyruğuna sahip olduğu yönündeki anlatılarla efsanelere konu olmuş bir yaratıktır. Dünya üzerinde bir çok kültürde deniz kızları yer almaktadır. Bunun sebebini mitolojiler arasında birbirinden geçen ögelerin çokluğudur. Genelde tasvirleri farklı olsa da birbirlerine çok yakın şekillerde betimlenmişlerdir. Örnek vermek gerekirse Yunan Mitolojisi içinde yer alan Sirenler denizcilere şarkılar söyleyip onları büyülerler. Bu sayede denizcilerin güverteden düşmesine sebep olurlar hatta zaman zaman gemiler onlar yüzünden batar. Diğer deniz kızlarının yer aldığı hikayelerde ise bu varlıklar boğulma tehlikesi geçiren denizcileri kurtaran iyi kalpli deniz canlıları olarak betimlenmişlerdir. Kurtardıkları erkekleri su altındaki krallıklarında yaşamaya davet ettikleri de söylenir. Bazı yerlerde ise deniz kızlarının insanları su altına doğru çekerken insanların suda nefes alamadıklarını unuttukları için denizcileri bilmeden de olsa ölüme sürükledikleri söylenir.

Kharon : Kharon (Kharoon) yada Charon denilen yaratığın mitolojide anlatımı şu şekildedir. Mitolojide gökleri Zeus, denizler Poseidon, yer altı dünyasını da Hades almıştır. Daha doğrusu Zeus öyle paylaştırmıştır. Hades hem yer altı dünyasına hemde yeraltının tanrısına verilen isimdir ve o yer altı dünyasında Stiks nehri bulunur. Stiks nehrinin kayıkçısı ise Kharondur. Kharon ölüleri kayıkla nehrin karşısına geçirir. Tabi ücretini alarak.
Eski yunanlar öldükten sonra cesedi gömmeden önce ağzının içine yada avucuna bir altın sikke koyarlarmış. Çünkü inançlarına göre ölen kişi yer altına indiğinde o sikke ile Kharonun ücretini ödeyecek ve Stiks (Styks) nehrinden geçebilecektir. Kim ki sikke olmadan gömülür ise yer altına indiğinde kayıkçıya verecek hiçbir şeyi olmadığı için nehri geçemeyecek ve kıyıda bağırarak çaresizce koşuşturacaktır. Kharon Odysseia destanında şöyle anlatılır:

– Dur sefil Ruh, nefes alanların diyarından hediyemi getirdin mi?
– Geçiş için ödemem işte burada Stiks nehrinin yüce kayıkçısı…
– Ödeme kabul edildi sefil ruh hadi gel kayığa. Götüreyim seni ölümden sonraki yaşamın diyarına…

Banshee : Banshee aslında bir İrlanda efsanesidir. İskoçya, Avusturalya, ve Amerika’ya yayılmıştır fakat çıkış noktası İrlanda'dır ve diğer ülkelere de İrlandalıların göçleri sebebiyle yayılmıştır.

Banshee’ler İrlanda inançlarında var olan, ölüm haberi veren perilerdir ve onlara dair yazılan ilk yazılar 8.yy’dan kalmadır.
Banshee’ler aslen saf İrlanda kanı taşıyan ailelerin koruyucu perileridir. Ait oldukları aileleri çok sever, birinin öleceğini hissettikleri zaman yas tutmaya, ağıtlar yakmaya, ağlayarak çığlık atmaya başlarlarmış. Onların gece yarısı ölümü yakın olan kişinin odasının pencere altında çığlıklar atarak ağladığı duyulurmuş fakat kimse göremezmiş bu varlıkları. Görülemeyecek kadar şeffaf yada görünmez oldukları üzerine de söylenceler bulunmaktadır.
Sesi duyulduğu zaman bilinirmiş ki o evden biri ölecek. Aynı anda birkaç Banshee’nin çığlık attığı duyulursa, bu, ölecek olan kişinin hatırı sayılır derecede önemli makam ve nüfuz sahibi biri olacağını işaret edermiş.

Banshee’leri görebilen çok azmış. Bu insanların hepsinin söylediği ortak şey ise uzun boylu, zayıf bir kadın görüntüsünde olduğu, saçlarının ayaklarına kadar uzandığı ve yeşil giysi üzerine gri kapüşonlu bir pelerin giydiği imiş.
Burandan hareketle onların Kelt efsanelerindeki ormanın koruyucu perilerine benzediğini ve kökeni olarak bunu gösterebileceğimizi öğreniyoruz.

Anlatıldığına göre Banshee'lerin gözleri ağlamaktan hep kıpkırmızıymış. Zamanın insanlarına gece yarısı birden atılan tiz çığlıklar, ağlama sesleri ve hıçkırıklar duymak çok ürkütücü geliyormuş. Üstüne ölümü haber verdiklerine dair inanışları da eklenince durum daha da endişe verici bir hale bürünüyormuş. Bazı hikayelerde de Banshee’lerin ağlayıp haykırarak aileye birinin öleceğini haber vermelerinin sebebinin aslında o aileyi haberdar etmek, ölüm acısının birden onları şoka uğratmaması için onları buna hazırlamak olduğundan bahsedilir.

Hatta hala İrlanda’nın bazı ufak kasaba ve köylerinde seslerinin duyulduğu, varlıklarını sürdürdüğü söylenir.

Beelzebub : Fazlasıyla farklı ismi olan Beelzebub’a Velzevul yada Beelzebuth da denir. Hristiyan teolojisi dünyaya dair çifte vizyon benimseyerek onu iyi ve kötüye ayırmıştır. Bu da inançların birçoğunda olduğu gibi onunda bir düalizm içerdiğini gösterir. Melekler ve şeytanlar, dinin kökeninde önemli bir rol oynamaktadır. Kutsal yazıya göre, insanlar, onların ruhları ve Dünya'nın kendisi, Tanrı ile onun karşıtı olan Şeytan arasındaki ebedi savaş alanıdır.

Kötülüğün insanların kalbindeki görünümünü bir şekilde açıklamak için Hristiyanlar, düşmüş meleklerin tüm günahlar için suçlanacakları bir teori oluşturdular. Hristiyanlığın fazlaca değiştirilmiş bir inanç olması da bunda etkendir. Zira kimse yaptığı kötülükleri üstlenmek istemez, haliyle bunun için bir günah keçisi seçilmeliydi.
Dünyanın yaratılışının başlangıcında, daha genç Başmelek Lucifer ölümcül günahı, yani gururu yenmeyi başardı. İnsanların sevgiye değmez olduğunu ve yok edilmeleri gerektiğini düşünüyordu. İlk defa cennetten düşen ve Rab'bin elçileri olarak adlandırılmaya değer hale gelen meleklere “iblis” kavramı uygulandı. Başlangıçta, "şeytan" kelimesi evrensel kötülük ve cehennem ile eş anlamlı değildi, bu yüzden sadece düşmüş melek denir.
Beelzebub'da bunlardan biridir fakat onun daha eski bir kökeni vardır. Beelzebub en yüksek rütbeye sahip şeytandır. Genellikle Lucifer'in kendisi ile aynı kefeye konulur. Genellikle Cehennemin İblisi Beelzebub bütün karanlık ordunun lideri olarak algılanır.
Beelzebub adının etimolojisi hala üzerinde durulan bir şeytandır. Eski Slavca'dan çevrilmiş bu isim "şeytan" anlamına gelir. Örnek göstermek gerekirse Slav edebiyatında genel olarak mistisizm ve diğer dünyalar söz konusu olduğunda Beelzebub fazlasıyla geçer.
Beelzebub ismi Büyük Fenike tanrısı Baal'dan gelir. Zira Yahudiliğin ve Hristiyanlığın yaygınlaşmasıyla eski putperest inançların tanrıları da birer kötülük simgesi haline gelmiştir. İsrailliler Beelzebub'un bir iblis olduğundan korkmuyorlardı, eski çizimlerin fotoğrafları onu sinek olarak gösteriyordu.
Belki de Kenan halkı bu görünüşü seçmişti çünkü yüce iblisin adı “Sineklerin Efendisi” olarak tercüme ediliyordu.
Cehennemin iblisi Beelzebub'ın ismi İncil'in çeşitli yerlerinde bulunur. Bulunmalıydı da zira eski inancın tanrısını yeni inancı yaymak da kullanmak iyi bir yoldur.

Kutsal Yazılara göre İsa Mesih'in kendisi iblis Beelzebub'un bir parçasını kendi içinde taşımaktadır. Matta ve Luka İncillerinde Tanrı'nın oğlunun, Karanlık Prens'in gücüyle insanların bedenlerinden şeytanlar çıkardığı söylenir. Hatta şeytan çıkarmada Mecusiler ve bazı toplumlar tarafından cinlerin gücü ile cin çıkarıyor diye alay edilmiştir.

Mesih, Matta İncili'nde, öğrencinin öğretmeninin üstünde olmadığını, hizmetçinin ustasının üstünde olduğunu belirtti. Eğer akıl hocası olarak Beelzebub'un gücünün kaynağı seçildiyse insanlar kötü güçlerin etkisine karşı daha hassas olmalılar.

Griffon (Griffin) : Griffon heykellerinin çoğu onları kuş benzeri pençelerle tasvir ederken, bazı eski resimlerde onların aslanlarınki gibi ön ayakları ve genellikle bir aslanın arka kısımları vardır. Kartal kafasına geleneksel olarak uzun kulaklar verilir. Bunlar bazen aslan kulakları olarak tanımlanır ancak genellikle uzundur ve daha çok bir at kulağına benzer. Bu benzeşmenin kökeninde ise Griffon efsanelerinde onlara binen binicilerin bulunması, yani binek hayvanı olarak görülüyor olmaları yatabilir.

Griffonlar nadiren kanatsız olarak tasvir edilmiştir. Bazen ise kanatsız, kartal başlı bir aslan olarak tanımlandıkları görülür.
15. yüzyılda ve daha sonraki hanedanlık armalarında böyle bir canavara alke veya keythong denmiştir.
Armalar üzerindeki tasvirlerde Griffinler yılan takımyıldızına (Serpens) atıfta bulunur ve Yunanca Ophinicus adından türetilen Opinicus olarak adlandırılırlar. Bu tasvirlerde iki ya da dört ayaklı aslan gövdesi, kartal ya da ejderha başı, kartal kanatları ve deve kuyruğu bulunur.
İran mitolojisinde Griffin Şirdal "Aslan-Kartal" anlamına gelir. Şirdal, MÖ 2. binyılın sonlarından beri İran'ın eski sanatında ortaya çıkmıştır. Şirdallar MÖ 3000 gibi erken bir tarihte Susa'daki silindir mühürler üzerinde görülmektedir. Onlar Demir Çağı'nda İran'ın Kuzey ve Kuzey Batı bölgesi olan Luristan sanatında ve Ahameniş sanatında kullanılan ortak motiflerdir. Ayrıca Griffon figürlerine antik Mısırda da rastlanmıştır.

Sfenks : Sfenks; kafası koç, kuş veya insan, gövdesi ise aslan şeklini almış heykellere verilen isimdir. İlk önce Antik Mısır’da rastlanan Sfenks, antik Yunan mitolojisinde de büyük öneme sahiptir. İsmini de buradan almıştır. Sözcüğün anlamı “yaşayan heykel”dir. Sfenkslerin en tanınmışı Büyük Gize Sfenksi‘dir.
Mısır Sfenksi antik bir efsanevi yaratıktır. Gövdesi uzanan bir aslan ve kafası genellikle bir firavunun kafasının şeklini alır. Aslanlar güneş ile bağlantıları nedeniyle antik Mısırlılar tarafından kutsal görülen hayvanlardandı.
En büyük ve en ünlü olanı Gize platosunda Nil Nehri’nin batı kıyısında bulunan Büyük Gize Sfenksi‘dir. Gize Sfenksi doğuya dönüktür ve pençelerinin arasında bir tapınak yer alır. Aslan gövdeli, insan başlı bu sfenksin uzunluğu 73 metre, yüksekliği 20 metre, yüzünün genişliği ise 5 metredir. Bir adı da ‘Harmakis’ olan sfenks, doğan güneşi ve firavun için yeniden dirilişi temsil eder. Yüzünün doğuya dönük oluşu her sabah doğar doğmaz Güneş Tanrısı RA’yı görmesi içindir.

Antik Yunanda'da sfenks büyük yer kaplar. Özellikle Thebais’in talihsiz kralı Oedipus'un efsanesinde Oedipus, sfenksin bilmecelerini doğru cevaplar ve Thebais’i onun zulmünden kurtarır.

Atlas : Atlas, Iapetus ve Clymene'nin en güçlü oğluydu ve Menoetius, Epimetheus ve Prometheus'un kardeşiydi. Atlas ve Menoetius, Olimposlular Zeus, Poseidon, Hades, Hera, Demeter ve Hestia ile savaştı fakat acı bir hezimete uğradılar. Titanlar'ın yenilgisinden sonra Zeus, Atlas'ı dünyadaki batı kenarına yerleştirerek evrenin sonsuza kadar omuzlarında taşınmasına neden oldu. Daha sonra ise sadece dünyayı omuzlarında tutar şekilde tasvir edildi. Ama tasvir edilenin aksine Atlas dünyayı değil gök kubbeyi yani tanrılar katını omuzlarında taşımaktadır. Bu göreviyle ona tanrı ve insanlar katını ayıran bir duvar gözüyle bakabiliriz.

Hesperides'in Altın Elmalarını toplayacak olan Heracles, Onbirinci Çalışma döneminde Atlas'ı görür. Yolculuğu sırasında Atlas'ın kardeşi Prometheus'u kurtarır. Prometheus, Herakles'e Altın Elmalar'ın nerede olduğunu öğrenebilmesi için Atlas'ı bulması gerektiğini söyledi.
Herakles Atlas'ı buldu; Atlas, Heracles onun için göğü tutabilirse elmaları alacağını söyledi. Herakles göğü tuttu ancak Atlas elmalarla döndükten sonra Herakles'i gökyüzünü kalıcı olarak taşıması için kandırmaya çalışarak elmaları kendisi teslim etmeyi teklif etti. Çünkü yükü bilerek alan herhangi biri onu sonsuza kadar taşımak zorundaydı. Atlas'ın geri dönmek niyetinde olmadığından şüphelenen Herakles, Atlas'ın teklifini kabul ediyormuş gibi yaptı veAtlas'ın birkaç dakikalığına gökyüzünü tekrar almasını, böylece pelerinini omuzlarında dolgu olarak yeniden düzenleyebilmesini istedi. Atlas elmaları yere bırakıp göğü tekrar omuzlarına aldığında Herakles elmaları alıp kaçtı.

Medusa'yı öldüren Perseus bir gün Atlas Krallığı'na gelir ve kendisinin Zeus'un oğlu olduğunu ilan ederek barınak ister. Atlas, Zeus'un bir oğlunun bahçesinden altın elmaları çalması konusunda uyarıda bulunan bir kehanetten korktuğu için Perseus'un teklifini reddeder. Atlas, Perseus tarafından taşa dönüştürülür ve koca bir dağ haline gelir.

MİTOLOJİLERDEKİ EFSANEVİ YARATIKLAR | 1

-
Kaydı düzenle
Yazan: Hermes Trismegistos

MİTOLOJİK YARATIKLAR | 1

Kiklop: Kiklop'lar yunan mitosunda alınlarının ortasında tek gözleri olan çok büyük boyutlu devlerdir. Poseidon ile Amphitrite'nin oğullarıdır ve onlar tanrılara karşı korkusu olmayan, acımasız, insan etiyle beslenen canavarlardır. Homeros'a göre kiklop'lar mağaralarda barınan korsan çobanlardır. Odisseus adamları ile birlikte Troya savaşını bitirip İthaka’ya dönerken dev kiklop Polyphemos'a esir olmuş ve onu öldürmek zorunda kalmıştı. Oğlunun öldürülmesine sinirlenen Poseidon, Odisseus'u bin bir türlü felaketle cezalandırmıştı. Hesiodos'a göre kiklop'lar Gaia ve Uranos'un çocukları idi ve üç taneydi: Brontes, Steropes ve Arges. İsimleri sırasıyla 'gök gürültüsü', 'parıltı' ve 'şimşek' anlamına gelir. Babaları tarafından Tartaros'a hapsedilmiş, daha sonra Zeus tarafından kurtarılmış ve ona titanlara karşı savaşta yardım etmişlerdi.
Bir rivayete göre kikloplar Apollon'un oğlu, sağlık ve hekimlik tanrısı olan Asklepios'u öldürmüşlerdi. Buna sinirlenen Apollon oğlunun öcünü almış ve kyilopları öldürmüştü. Daha sonra çıkan efsanelerde ise kikloplar ateş tanrısı Hephaistos'un yardımcıları idi ve onun yanında demircilik yapıyorlardı.

Ayrıca kiklop, dede korkut hikayelerinde tepegöz olarak geçer ve benzerlik gösteren mitolojilerden biridir. Çünkü Odisseus kiklopların mağarasından koyun postuna bürünüp koyun taklidi yaparak kaçar. Bunun benzeri olarak Dede Korkut hikayelerinde Basat, tepegözler tarafından yenilmekten koyun postuna sarınıp mağaradan kaçarak kurtulur.

Kerberos: Yer altı dünyasını yöneten Hades'in üç başlı köpeğidir. Kerberos kelimesi Grek dilinde "çukur iblisi" anlamına gelmektedir.

Isırığı ve salyaları zehirli olan bu köpeğin görevi yer altı dünyasına giden ölülerin bir daha dünyaya dönmemelerini sağlamaktır. Efsaneye göre Kerberos yer altı dünyasının kapısında zincirlerle bağlanmış bir şekilde bekler. Ayrıca Kerberos, Herkül’ün son görevinde onun tarafından öldürülmüştür. Bunun dışında Yunan mitolojisinde geçen Kerberos'un 4 mağlubiyeti şunlardır;
  1. Müzik yeteneğini kullanan Orpheus tarafından uyutularak,
  2. Lethe ırmağındaki su yardımıyla Hermes tarafından uyutularak,
  3. Roma mitolojisinde, ilaçlı keklerle Aineias tarafından uyutularak,
  4. Yine bir Roma masalında, ilaçlı keklerle Psykhe tarafından uyutularak

İtbaraklar: Oğuz Kağan destanında yer alan bu yaratıklar köpek başlı ve insan vücutluydu. Günümüzdeki kurt adam inanışına benzetebiliriz. İtbaraklar bir kavimdi ve Türklerle pek çok savaşa girişmişlerdi. Oğuz Kağan destanlarının önemli bir bölümü de, "Köpek başlı insanlar"ın ülkelerine yapılan akınları içerir. Türkler bu kavimlere, "İt-Barak" adı veriyorlardı. "İt" sözü, eski Türklerde de köpek anlamına geliyordu. "Barak da bir nevi köpekti". Bazılarına göre "Siyah ve tüylü bir köpek cinsi" idi. Fakat bu köpek de, herhalde başlangıçlarda, efsanevi bir köpek olmalı idi. Oğuz Kağan destanlarına göre "İt Barak'ların memleketi kuzeybatıya doğru uzanan, karanlık ülkeler içindeydi. Buradan yola çıkarak itbarakların İskandinavya'dan gelmiş olabileceğini öne sürebiliriz zira İskandinav mitlerinde de kurt adam yada köpek başlı insan motifine rastlanır. Oğuz-Han 'İt-Barak' lara karşı bir akın yapmış; fakat mağlûp olarak dağlar arasındaki bir nehrin ortasında bulunan küçük bir adacığa sığınmak zorunda kalmıştı.

Hidra: Hidra, Yunan mitolojisinde 9 başlı bir yılan kimi zaman ejderha diye nitelenen ve Lerna bataklıklarında yaşayan efsanevi canavarın adıdır. Bu canavarın öldürülmesi Herkül'ün görevleri arasındadır. Hidra'nın babası Titan Tifon, annesi ise canavarların tanrıçası Ehidna'dır. Hidra,ölümden sonraki dünya ile yaşayan insanların olduğu dünya arasındaki kapıda bekçilik yapmaktadır. Hidra'nın öldürülmesi çok zordur çünkü kesilen her başın yenisi çıkmaktadır. Herkül onunla savaşırken,kestiği her başın yeniden çıktığını görmüştür ve tam savaşmaktan vazgeçip yorulduğunda yardımına yeğeni (İoloas) yetişir ve kesilen başları meş'aleyle yakma fikrini verir. Herkül meş'ale sayesinde Hidra'yı en sonunda öldürmeyi başarır ve onun zehirli kanını savaşlarda kullanır. Hidra'nın zehirli kanı yaraların daha şiddetli ve derin olmasını sağlar.

Minotor (Mintor): Girit’te hüküm süren güçlü kral Minos, gücünü kanıtlamak için denizler tanrısı Poseidon’dan ona kurban etmek üzere bir boğa vermesini ister. Posedion boğayı Minos’a verir. Fakat hayvan, Minos’un hoşuna gider ve Minos boğayı kurban etmez. Bunun yerine başka bir boğayı kurban eder. Poseidon bunu fark ettiğinde çok sinirlenir ve Minos’un karısını boğaya âşık eder. Minos’un karısı Pasiphae, boğayla çiftleşir ve boğa başlı, kuyruklu, insan bedenli Minotor doğar.
Minotor herkese zarar veren bir yaratıktır ve bunun üzerine mimar Daidalos’un yaptığı bir labirentin içine kapatılır. Minotor'u zapt edebilmek için belli vakitlerde erkek ve dişi kurbanlar sunuluyordu. Kahraman Theseus labirente girmeye talip oldu ve Minotor'u öldürerek kendini kanıtladı.

Feniks: Eski Mısır kökenli efsanevi ateş kuşunun Batı mitolojisindeki karşılığıdır. Pers mitolojisinde Simurg, Arap ve İslam mitolojisinde Anka, İslam sonrası Türk mitolojisinde Zümrüdü Anka veya Simurg'u Anka, daha önceleri de Tuğrul olarak geçmesi gibi birçok milletin efsanelerinde karşılık bulmaktadır.
Bahsedilen bu kuşlar bu mitolojilerde kısmen benzerlik, kısmen de farklılık göstermektedir. Yunan mitolojisinde Feniks'in Habeş diyarında yaşadığına inanılıp bir kartal büyüklüğünde ve çok uzun ömürlü olduğu söylenmektedir. Gözleri yıldızlar gibi parlak olup başında parlak bir sorguç bulunmaktadır. Boynunun tüyleri yaldızlı, diğer tarafları ise kırmızıdır. Ömrünün sonlanmakta olduğunu anlayınca, kuru dalları zamkla sıvayarak kendine yuva yapar ve üstüne kurulur. Kızgın güneşin yuvayı tutuşturup kendini yakmasının ardından küllerinden bir yumurta meydana gelir ve ondan da yeni bir Feniks çıkar. Bu sebeple Hristiyanlar Feniks adını verdikleri bu kuş mitini öldükten sonra tekrar dirilmenin simgesi sayarak yorumlamışlardır.

Livyatan: Eski İbranice’de Leviathan, modern İbranicede Livyatan olarak söylenen bu ismin anlamı; ‘Kıvrılan, Bükülen’ demektir. Leviathan’dan Tevrat’ta bir su canavarı olarak söz edilir. Bu yüzden onun adı doğrudan "su canavarı" olarak da kullanılabilir. Edebiyat dünyasının çok ünlü romanlarından biri olan Herman Melville’in MOBY DICK adlı eserindeki kahraman su canavarı bir Leviathan’dır. Çok büyük balinaları anlatmak için de aynı isim kullanılırken, günümüzde basit balina sözcüğünün karşılığı da modern İbranicede Leviathan’dır. Kimileri tarafından çok eskiden yaşamış çok büyük boyutlu bir sperm balinası cinsi olduğu da söylenir.

Pegasus: Perseus , Poseidon'u hamile bırakan Medusa'nın kafasını kesince, Gyrionis'in babası Chrysaoras ve kanatlı at Pegasus kesilen baştan dışarı fırladı. Bir başka anlatıya göre de Pegasus Medusa’nın denize dökülen kanından doğmuştur. Sonra ona binen Perseus kaçmayı başardı. Pegasus bu nedenle Poseidon ve Medusa'nın oğluydu. Hesiodos'a göre adı "Okyanusun Kaynakları" ndan gelmektedir.

Dolayısıyla isminin kaynaklarla ilgili olduğu söyleniyor. Pegasus doğduğu gibi ölümsüzlerin katı Olimpos'a yükseldi ve Hephaestus'un laboratuvarından yıldırım taşımak için Zeus'un hizmetinde kaldı. Korint'te hüküm süren mitolojik geleneğe göre sikkelerin üzerine sembolleri basılan Pegasus bir Korint tanrısıydı. Pegasus'un Medusa'dan doğduğu anda Korint’e uçtuğu ve Pyrenees sularında susuzluğunu giderdiği söylenir.

Kentaur (Sentor): Yunan Mitolojisi'nde yarı insan yarı at olarak bilinen Kentaurlar, savaş yetenekleri fazlasıyla gelişmiş, güçlü yaratıklar olarak tasvir edilmiştir. Asil duruşları ve karakteristik özellikleri nedeniyle modern edebiyatta da kendilerine yer bulmuşlardır. Bu yönlerinden dolayı Yunan mitolojisinde bilinen en asalet sahibi varlıklar olarak tanımlanırlar. İnsanlar dahi Kentaurların asaletini kabul etmişlerdir. Bunun yanında bilgili ve gerektiğinde çok saygılıdırlar. Savaş aleti olarak çok iyi ok ve yay kullanırlar ve dört nala koşarken bile nişan alarak hedefi vurabilirler. Sezileri kuvvetli olan Sentorların geleceği görme, kahinlik ve yıldızları okuyabilmek gibi değişik güçleri de vardır.

Sentor figüründeki Sagittarius takım yıldızının mitolojide yolculuklar sırasında rehberlik etmesi için gökyüzüne yerleştirildiğine inanılır. Çoğu efsanede olduğu gibi Sentor efsanesinde de gerçeğe dayanan sebeplerin olduğu bilinmektedir. Sentorların atlarla ilgili olan, at üstünde savaşa giden ve atıyla yaşayan bir toplum olduğunu ve zaman içerisinde ki söylentilerle yarı at yarı insan biçimli yaratıkların oluştuğunu söylemek mümkündür. Bir diğer rivayette Yunanlıların İskitler yani bilinen ilk Türklerle giriştiği savaşlarda onların at ile olan yakınlıklarına ve iyi kullanmalarına şaşırmış ve onlara Sentor demeye başlamışlar, bu söylem yıllar geçtikçe at adam efsanesine dönüşmüş denilir.

BAĞLARIN EFENDİSİ : DİONYSOS

-
Kaydı düzenle
Yazan: HERMES Trismegistos

BAĞLARIN EFENDİSİ : DİONYSOS

Dionysos yada Roma adı ile Bakkhus mitolojide şarap ve üzüm tanrısıdır. Eski mitolojik eserlerde şarabın yeri ne kadar önemli ise şarabı bulan tanrı yani Dionysos’un da yeri bir o kadar önemlidir. Zira şarap denilen içkinin tüm dünya mitoslarında yeri ayrıdır. Persler şarabı Cemşid'in bulduğunu söyler, Yunanlar ise Dionysos'un. Bu yüzden Dionysos büyük bir tanrıdır.
Örnekler vermek gerekirse özellikle Homeros'un İlyada'sında şarap savaştan yorulan askerler için bir çıkış, ferahlayış yoludur.
Bununla birlikte tekrar konumuz olan Dionysos'a dönebiliriz.

Babasının Zeus, annesinin Semele olduğunun bilinmesi dışında kökenleri belirsizdir ve kültleri pek çok şekilde olmuştur; bazı eski kaynaklarda Trakya , diğerlerinde ise Yunanlı olarak tanımlanmaktadır. Kayıtların çoğu Trakya'da doğduğunu, yurt dışına gittiğini ve yabancı olarak Yunanistan'a geldiğini söylese de, Yunan tarihinin Miken döneminden gelen kanıtlar onun Yunanistan'ın en eski tanrılarından biri olduğunu gösteriyor. Dışarıdan gelen bir tanrı olarak "yabancılık" niteliği , bazen "gelen tanrı" olarak adlandırılan bir aydınlanma tanrısı olduğu için kültlerine içkin ve gerekli olabilir .

Şarap Yunan kültüründe önemli bir rol oynamıştır ve Dionysos kültü şarap tüketimini çevreleyen ana dini odak noktasıydı. Şarap ve şarabın üretilmesini sağlayan asma ve üzümler sadece tanrının bir armağanı olarak değil aynı zamanda onun yeryüzündeki sembolik bir enkarnasyonu olarak görüldü. Bununla birlikte Dionysos dini, Klasik sonrası dönemde sıklıkla klişeleşmiş olduğu gibi Dionysos'u bir sarhoşluk tanrısı olmaktan ziyade acı çekmeyi kolaylaştıran, neşe getiren ve ilahi olana ilham veren doğru şarap tüketimini merkezinde topladı. [13] Performans sanatı ve drama da dininin merkezindeydi ve festivalleri tiyatronun gelişiminin arkasındaki ilk itici güçtü. [14] Dionysos kültü aynı zamanda bir "ruhlar kültü" dür; onun bakireleri ölüleri kan sunularıyla besler ve yaşayanlar ve ölüler arasında ilahi bir iletişimci olarak hareket eder. [15] Bazen ölen ve yükselen bir tanrı olarak da sınıflandırılır. [16]

Dionysos'un bir Tarım ve Bitki Tanrısı olduğu gösterilmiştir. Şarap, üzüm hasadı, meyve bahçeleri [17] ve bitki örtüsüyle olan bağlantısı onun bir doğa tanrısı rolü olduğunu gösterir. Bağcılık ve Üzüm tanrısı olarak meyvenin büyümesi ve hasadı ile bağlantılıdır. [5] Efsaneye göre o bitkiyi yetiştirme sanatını öğretir. İlk tiyatro, yani oyunlar bağbozumu zamanında Dionysos için yapılırdı ve ona sunular sunulurdu. Bu yüzden tiyatral sanatların doğuşu Dionysos kültüyle paralellik gösterir.

DİONYSOS DİNİ

Dionysos tanrısal bir figür olarak diğer Olimposlu tanrılardan biraz daha farklıdır. Bu yüzden sıradan politeist anlayıştan çıkılıp tıpkı Mitraizm'deki Mitra, İsis rahibeleri veya Apollon rahiplerine benzer olarak kendi ayin ve ritüelleri ile ayrışmıştır. Dionysos'un merkezi dini kültü Bakhik (Bacchic) veya Dionysos Gizemleri olarak bilinir. Bu dinin tam kökeni bilinmemekle birlikte Orpheus'un Dionysos'un gizemlerini icat ettiği söyleniyor. [77] Kanıtlar, tipik olarak benzer Orfik Gizemlerin bir parçası olduğu düşünülen birçok kaynak ve ritüelin aslında Dionysos gizemlerine ait olduğunu öne sürüyor. [13] Bazı bilim adamları ek olarak Dionysos gizemleri ile Persefoni'nin gizemleri arasında hiçbir fark olmadığını, ancak bunların hepsinin aynı gizemli dinin yönleri olduğunu ve her ikisinin de Dionysus ve Persefoni'nin önemli rolleri olduğunu ileri sürmüşlerdir. [13] [78] Daha önceleri, Yunan dininin temelde kırsal ve uç kısımlarından biri olduğu düşünülen Atina'nın büyük şehir merkezi, Bakhik gizemlerinin gelişmesinde ve yayılmasında önemli bir rol oynadı. [13]

Bakus gizemleri insanların yaşamlarında geçişler için ritüel gelenekler yaratmada önemli bir rol oynadı; başlangıçta öncelikle erkekler ve erkek cinselliği için, ancak daha sonra kadınların değişen rollerini ritüelleştirmek ve bir kadının hayatındaki statü değişikliklerini kutlamak için alan yarattı. Bu genellikle Hades ve Persefoni gibi ölüme ve değişime hükmeden tanrılarla, aynı zamanda muhtemelen gizemlere başlama ile ilgili bir rol üstlenmiş olan Dionysos'un annesi Semele ile bir toplantıyla sembolize edildi. [13]

Dionysos dini genellikle keçi veya boğaların kurban edilmesini içeren ritüelleri içerir ve en azından bazı katılımcılar ve dansçılar tanrı ile ilişkili ahşap maskeler takarlardı. Bazı durumlarda kayıtlar tanrıya maskeli ve giysili bir sütun, direk veya ağaç aracılığıyla katılan ibadet edenlerin ekmek yer ve şarap içerken kullanıldığını gösterir. Dionysos'a tapınmada maskelerin ve keçilerin önemi ibadetinin ilk günlerine kadar uzanıyor gibi görünüyor ve bu semboller Girit'teki Phaistos yakınlarındaki bir Minos mezarında bir arada bulundu.

Dionysos gerek marjinalliği gerekse edebiyat ve sanattaki yeri ile 12 tanrıdan daha fazla yer edinmiştir. Niçe Tragedyanın doğuşunda iki farklı görüşü öne sürerek Apollonculuk ve Dionysosculuğu karşılaştırır.

Dionysos heykellerde, tablolarda ve fresklerde oğlak ile betimlenir, sadece bunlarla da değil bazen yanında bir nymphe bazen kafasında asma bağı bezen ve daha sıklıkla elinde bir şarap kadehi ile resmedilir.

Michelangelonun eserinde Dionysos elinde şarap kasesi başında asma çelengi ve arkasında bir satir ile betimlenmiştir.

Dionysos, Caravaggio'nun eserinde de aynı şekillerle betimlenmiştir fakat çok daha realistiktir.

Guido Reni’nin eserinde ise diğerlerinin aksine Dionysos küçük bir çocuktur ve bu onun doğduktan sonra orman perilerine emanet edilmesine atıfta bulunur.
Çocuğun şarap içip gölcüğe işemesini de Homeros’un İlyada'sındaki şarap tanımı ile açıklayabiliriz. Şarap içince ne olur der Homeros: içine bir hoşluk yayılır, uykun gelir, birde bol bol işersin tabi..

TRUVA SAVAŞI MI TANRILARIN SAVAŞI MI?

-
Kaydı düzenle
Yazan: HERMES Trismegistos

TRUVA SAVAŞI MI TANRILARIN SAVAŞI MI?

Truva (Troya) Savaşı MÖ 1260 – MÖ 1180 civarında yapılan bir savaştır.Savaş hakkındaki bilgiler için yol gösterici kaynak Homeros’un İlyada ve Odesa (Odysseia) destanlarıdır. Bu iki kaynak da manzume olarak yazılmıştır.

TRUVA SAVAŞININ BAŞLAMA NEDENİ

Efsaneye göre bir gün tanrı dağı Olimpos'a altın bir elma düşer elmanın üstünde en güzele yazmaktadır,bu elmayı sahiplenmek için Hera, Afrodit ve Athena tartışır ama kendi aralarında bir sonuca varamayıp Zeus'a danışmaya karar verirler.

Elmayı Zeus'a götürdüklerinde Zeus da buna karar veremez, zira Athena biricik kızı, Hera eşi, Afrodit ise güzelliğiyle ünlü Kıbrıslı tanrıçadır.

Zeus elmayı Truva prensi Paris'e götürmelerini, gerçek kararı onun vereceğini söyler.

Tanrıçalar Truva'ya varıp elmayı Paris'e verirler.Tanrıçalar, güzellik yarışmasını kazanabilmek için Paris’e bir sürü rüşvet teklif ettiler. Hera, Asya Krallığını vadetti; Athena, sonsuz akıl ve başarı teklif etti. Afrodit ise dünyanın en güzel kadının aşkını vereceğini söyledi. Bu kadın Sparta Kralı Menelaos’un karısı Helena idi.

Bu arada Paris, yarışmadan önce Truva kentine giderek buradaki oyun ve yarışlara katıldı. Oyunları ve yarışmaları seyreden kral ve kraliçe başarılı yarışmacı Paris’e kalpten yakınlık duydular. Kim olduğunu merak ederek araştırdıklarında onun oğulları Paris olduğunu öğrenirler ve Paris sarayda prens olarak yaşamaya başlar. Yarışma günü geldiğinde, Paris güzel tanrıçaların karşısına çıktı ve Afrodit’in güzelliği karşısında tutulmuş, büyülenmiş bir şekilde elmayı Afrodit’in avuçlarına bırakıverdi.

Tanrıçaların en güzeli seçilen Afrodit sözünü tutarak Helena’nın aşkını ona vermiştir. Bir gemi hazırlatarak Mora yarımadasına (Peloponnes) gitti ve bu adada hüküm süren Menelaos’un sarayında konuğu olarak ağırlandı. Orada kendisini misafir eden kralın güzel karısı Helena’yı alarak Truva’ya kaçırmıştır. Bunun üzerine Menelaos, Yunanistan’daki Akha krallarının en güçlüsü olan kardeşi Agamemmon’a giderek Truva’ya bir sefer düzenlemesini istemiştir.

SAVAŞ KIZIŞIYOR

Savaşın onuncu yılında, İlyada da anlatıldığı üzere çarpıcı olaylar yaşandı. Yunan birliklerinin önderi Agamemnon, Akhilleus’a ganimet olarak verilecek Briseis’i kendisi için esir aldı. Bu duruma öfkelenen Akhilleus birlikleriyle birlikte savaştan çekildi. Akhilleus’un annesi deniz tanrıçası Thetis, Agamemnon oğlunun şerefiyle oynamaktan pişman olsun diye, Troyalılara güç vermesi için Zeus’a yalvardı. İlerleyen çatışmalar sırasında, Troyalılar gelişme kaydederek Yunan gemilerine sorun çıkaracak kadar yakın bir noktada karargâh kurmayı başardı. Onları geri püskürtmeye can atan Akhilleus’un yakın arkadaşı hatta belki de sevgilisi Patroclus, Yunanların moralini yükseltmek ve Troyalıların gözünü korkutmak için Akhilleus’un kılığına girerek Yunanları savaşa yöneltti. Başta planı işe yaramıştı, fakat daha sonra Troya prensi Hektor tarafından öldürüldü. Arkadaşının ölümü üzerine yas dolu bir öfkeye bürünüp gözü Hektor’dan intikam almaktan başka bir şey görmeyen Akhilleus, Agamemnon’la olan tartışmasını bir kenara bıraktı.

Öfkeden gözü dönen Akhilleus yüzlerce Troyalı yiğidi öldürerek Troya surlarına doğru ilerler. Ondan moral bulan orduda peşi sıra surlara doğru ilerler. Akhilleus Hektor'u sur tarafında görür, birçok Truvalı asker şehrin içine sığınmıştır fakat Hektor öyle yapmaz. Akhilleus'dan bir süre kaçar ama sonra durur ve onunla dövüşmeye başlar. Akhilleus Hektor'u, Troyalıların en kuvvetli yiğidini öldürür.

SAVAŞTA TANRILARIN TARAFI

AHKALAR;
  • Athena
  • Hera
  • Poseidon
  • Hephaistos
  • Hermes

TROYALILAR;
  • Artemis
  • Afrodit
  • Leto
  • Ares
  • Apollon

TANRILARIN ROLÜ

Görüldüğü gibi elmayı alamayan Hera ve Athena savaşta Akhaları tutmaktadır. Apollon ise Troya kentini kurmuş olduğu için kentin yıkılmasına göz yummaz bu yüzden o kardeşi Artemis ve annesi Leto Troyalıları tutmaktadır. Gözünü kan bürümüş Ares ise sadece savaş ister, bu yüzden oğlu bir Troya askeri olduğu için Troyalıların tarafını tutsa da istediği tek şey tuncun çangırtısı ve atardamardan fışkıran kızıl kandır.

Troya Savaşı adeta savaş gücüne değilde tanrıların isteğine bağlıdır çünkü tanrılar sevdiği askerlere yardımcı olur hatta onların ölümden bile korur. Homeros’un eşsiz anlatısında ister istemez bir tarafı desteklediğiniz için bu bazen sinir bozucu olabiliyordu. Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse.

Savaşın başlarında Menalous Hektor'a doğru kuvvetli mi kuvvetli bir ok atar, bu ok onu rahatça öldürebilecek hızdadır. Üstelik Hektor o sırada başka bir Akha eri ile savaşmaktadır. Onu koruyacak hiçbir şey olmamasına rağmen okçu tanrı Apollon çok sevdiği Hektor'un ölmesine göz yumamaz ve okun yönünü saptırır.

Genel bir örnek verecek olursak: Tanrılar savaşa o kadar kapılmışlar ki Hera Troyalıların Akha gemilerinin önünde kamp kurmasına dayanamaz. Sevdiği Akhalara acır, onlara yardım etmek ister fakat tanrı Zeus sonlara doğru buna izin verecek olsa da o an tanrıların gruplara yardım etmesini yasaklamıştır. Tabii ki Zeus'un kendisi bu yasağa dahil değildir. İki tarafa da eşit sevgi duymasına rağmen Hektor'a ve Troyalılara sevgisi biraz daha büyüktür. Yani Zeus tek başına savaşı yönetecek olursa Troyalıların üstünlüğü kaçınılmazdır.

Hera ise buna dayanamaz Poseidon'la bir oyun yapar. Hera güzel kıyafetler gidip uykunun da yardımıyla Zeusla sevişip onu tatlı uykunun kucağına bırakacak, bu sırada da Poseidon Akha ordusunun arasında karışıp onların moralini yükseltip savaşta onlara yardım edecektir.

Başka bir bölümde ise Athena sevdiği Diomedes'in gözündeki perdeyi kaldırır, artık savaştaki tanrıları da görebilmektedir. Athena onun içini o kadar büyük bir savaş aşkı ile doldurur ki Diomedes savaşın içinde Ares'i görür. Athena'nın da yardımı ile Ares'in üstüne yürür ve ona sanki bir tanrıymışçasına saldırır ve onu yaralar. Ares de Olimpos'a doğru yükselip yarasını ölümsüz nektar ile iyileştirmek zorunda kalır.

Akhilleus’un Hektor'u öldürmesinde de bir tanrının, Athena'nın parmağı vardır. Hektor ayağı tez Akhilleus'dan canhıraş kaçarken ve tam kurtulacak iken Athena Hektor'a bir arkadaşı gibi görünür Hektor'u koşmayı bırakıp Akhilleus ile savaşması için kışkırtır. Hektor arkadaşına güvenir ve durur Akhilleus ile savaşmaya başlar ama bu onun için iyi olmaz zira Akhilleus Hektor'u öldürür.

Tanrıların savaşa en büyük etkisi ise insanlar için kendi ırkında ölümsüzlerle savaşmasıdır olaylar öyle bir raddeye gelir ki Athena Ares ile Hermes de Afrodit ile savaşmaya başlar. Afrodit savaşmaktan çekilse de Athena ile Ares ciddi bir şekilde savaşır.

Tanrılar tüm savaş boyunca iyi veya kötü şekilde savaşçılara yardım etmiştir. Homeros’u okuduğumuzda Tanrıları tanrı değilde daha çok bazı üstün element güçleri olan yaratıklar gibi görürüz. Tapınılıcak yanları yok gibidir. Ama buraya şahsi bir görüş ekleyeyim: Eğer Homeros'a bir soru sorma hakkım olsaydı "Bu yazdıklarına kendin inanıyor musun?" diye sormak isterdim.
Kaydol: Kayıtlar ( Atom )

PATREON İLE DESTEK OL

Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin : TIK

KUR'AN ANALİZİ

● Sırasıyla tüm ayetleri incelemeye başladığım ve kökenlerini gösterdiğim "Kur'an Analizi" videoları İçin TIK!