HABERLER
Dini Haber

ANTİK MEZOPOTAMYA NİNNİLERİ

Hazırlayan: A.Kara

ANTİK MEZOPOTAMYALILARIN BEBEKLERİ YATIŞTIRMAK VE UYARMAK İÇİN OKUDUKLARI NİNNİLER

Ninniler yeni icatlar değiller tabi. Tarihleri binlerce yıl öncesine hatta şüphesiz yazılı tarih öncesine kadar uzanır. Babil, Asur, Sümer ve Hattuşa kültürlerine ait birçok eski Mezopotamya ninnisi günümüze kadar gelmiştir. Dicle ve Fırat nehirlerinden günümüz Suriye'sine kadar uzanan Mezopotamya son derece verimli toprakları nedeniyle “Medeniyetin Beşiği” olarak biliniyordu. Ayrıca bölge, "yazının, şehir kültürünün ve dünyamızı bugüne kadar şekillendiren diğer birçok kavram ve kurumun doğduğu yer" olarak bilinir. Bu kültürel bölgeden gelen eski Mezopotamya ninnilerinin hayatta kalması, dünyanın bu bölgesinden gelen geleneklerin uzun ömürlülüğünün de bir kanıtıdır.

Ninniler çocukluk kültürünün önemli bir yönüdür. Ninniler söylenirken kasıtlı olarak daha kolay hatırlanıp söylenebilecek şekilde tasarlanmışlardır. Sözlerinin içinde genellikle bir nesilden diğerine aktarılan kültürel gelenekler ve uygulamalar bulunur. Bu tür ninnilerin ardındaki anlam çoğu kez unutulsa da sözleri aktarılmaya devam ediyor. Örneğin Avrupa'da “Gülün Çevresindeki Yüzük” diye bir ninni vardır ve çoğu insanlar bunun aslında Kara Veba'ya atıfta bulunduğunu unutmuşlardır.

Babil'den gelen bir Mezopotamya ninnisi yaklaşık olarak MÖ 2000 yılına tarihlenir. Eski Mezopotamya'da yaygın olan ilk yazı biçimi olan çivi yazısıyla yazılan bu özel ninni, ilginç bir şekilde korkunç bir anlatıya sahiptir:

"Karanlığın evinde yaşayan ufaklık -
peki, şimdi dışarıdasın, güneşin ışığını gördün.
Neden ağlıyorsun, neden bağırıyorsun?
Orada neden ağlamadın?
Evin tanrısını uyandırdın, Kusarikkum uyandı:
"Beni kim uyandırdı? Beni kim irkiltti? "
Ufaklık seni uyandırdı, küçük seni irkiltti!
"Şarap içenlere, içki içenlere olduğu gibi uyku onun üzerine çökebilir!"
(Çev. W. Farber)

Bebek ağlarken anne yada süt anne, bebeğin ev hayaletini uyandırma suçundan dolayı ninni söyler çünkü bu durum feci sonuçlar doğurabilir. Ninni, çocuğun "rahmin sessiz karanlığından" yaşayanların dünyasındaki mevcut konumuna olan yolculuğunu detaylandırsa da "ağlayan bebeğin tıpkı bir ayyaş gibi sonunda uykuya dalacağına" dair yakarış ile biter.

Ninninin anlamı çok açık: Bir çocuk ışığın olduğu ve annesi tarafından tutulabildiği bir dünyada neden huzur bulmasın? Bu yüzden ninni bebeği hem sakinleştirmeyi hem de tehdit edici motiflerle de olsa uykusuna geri dönmesini sağlamayı amaçlıyor.

Rahatsız edilmediği sürece zararsız olan Kusarikku gibi doğaüstü varlıkların bizonlara benzer şekle sahip ev hayaletleri olduğuna inanılırdı. Dolayısı ile bebeğin aralıksız ağlamalarından rahatsız olabilirdi. Böyle bir noktada ninni, çocuğun aralıksız ağlamalarından öfkelenen bir Kusarikku'nun insanlara tanrıların bile yapmayacağı kadar korkunç şeyler yapabileceğini söyleyerek bebek yada çocuğu uyarır. Bu nedenle şarkı muhtemelen ikili bir amaca hizmet etmeyi amaçlıyordu: Birincisi çocuğu tekrar uykuya daldırmak ve bebeklikten çıkmış olan çocuğu uyarmak,
İkincisi; Çocuk ağlamaya devam etmeyi seçerse başlarına ne geleceği konusunda ona ikazda bulunmak.

Yani bebeğin susması yalnızca anne ve babanın dinlenmesi için bir fırsat değil, aynı zamanda evdekilerin başına Kusarikku tarafından bir felaket gelmesini önlemek için gerekliliktir.

Benzer bir mesaj içeren Mezopotamya ninnilerine ikinci bir örnek:

"Sen oradaki küçük, yeni doğmuş insan,
gerçekten dışarı çıktın, güneş ışığını gördün.
Neden orada (anne karnında) annene hiç böyle davranmadın?
Babana iyi davranmak yerine annenin normal bir hayat sürmesine izin ver,
Dadının ödünü kopardın, süt anneyi rahatsız ettin.
Sen ağladığın için evin tanrısı uyuyamıyor, evin tanrıçası uykusuz kalıyor.
Gece saatini üç olarak sabitleyen Enkidu'ya kimi göndermeliyim [ona söyleyerek]:
"Ceylanı yenen onu da yensin.
Ceylanın oğlunu bağlayan da onu bağlasın.
Taşradan rastladığı biri ona uykusunu versin,
Bir öküz sürücüsünün uykusuna yatsın!
Annesi onu uyandırana kadar uyanmasın!"
(Çev. W. Farber)

Her iki Mezopotamya ninnisinde de çocuğun tekrar uykuya dalmaması durumunda ona veya ailesine yönelik tehdidin altı çiziliyor. İkinci ninni ev hayaletinin uyanma riskinden açıkça bahsetmese de ilk ninni dikkate alındığında bu ninni de hayaletin uyanma tehlikesinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Bebek tabi ki ninninin içerdiği ince tehdidinin ardındaki sonuçları anlayamaz fakat büyüdükçe ev hayaletinin rahatsız edilmesinin tehlikeli olduğu inanışını anlatan sözler anlaşılır hale gelir.

Zaten Londra'daki İngiliz Müzesi araştırmacılarından Richard Dumbrill de antik dünyada insan dünyası ile tanrıların dünyası arasındaki ilişki nedeniyle "korkutucu temaların dönemin tipik ninnileri olduğuna" dikkat çekiyor.
Özellikle Yale Üniversitesi'nde Yakın Doğu'da uzman bir profesör olan Eckart Frahm, Mezopotamya'da insan ve ilahi dünyalar arasında bir ayrım olmadığını ve birinin diğerini doğrudan etkileyebileceğine dair inanışlar olduğunu açıkça ortaya koyar. Bu nedenle evdeki tanrıları rahatsız etmemek konusunda ciddi bir ders içeren sakinleştirici şarkılar söylemek çocuğa çok küçük yaşlardan itibaren doğaüstü alemin olası sonuçları nedeniyle eylemlerine karşı dikkatli olması gerektiği inancını aşılar.

Eski Mezopotamya ninnilerinin derin doğaüstü çağrışımlara sahip olduğunun bir başka göstergesi de şarkıların söylenmesiyle birlikte yürürlüğe girdiğine inanılan ritüellerdir. Nippur bölgesinden (modern Bağdat'ın biraz güneyinde) bir Babil tableti, "önemli bir caddeden, kapıdan, hatta bir mezardan" toz alma ve şarkı söylerken ağlayan bebeğin üzerine serpme veya sürme uygulamasını içerir. MÖ 500 ile 300 yılları arasında çivi yazısıyla yazıldığına inanılan bu tablet, ayinleştirilmiş ninnilere yapılan en eski referanslardan biri olarak günümüze ulaşmaktadır. Tıpkı bugün bir annenin şarkı söylerken bebeğini kollarında sallaması gibi, doğaüstü olanın her güne ayrılmaz bir şekilde bağlı olduğu dünyadaki uygulama, çocuğun çevresinde yaşayan varlıkları rahatsız etmeyeceğine dair daha fazla güvence gerektiriyordu. Bu nedenle toz serpme, çocuğu (ve muhtemelen ebeveynleri) uyanmış veya huzursuz tanrıların "öfkesinden" korumak için ek bir adımdı.

Literatürde Mezopotamya'daki eski ninnilerde atıfta bulunulan bir başka tanrı da "bebekleri kaçırdığına ve hamile anneleri öldürdüğüne inanılan" iblis Lamaştu'dur. Çocuğu gece yarısı uyanan ve ağlamaktan vazgeçmeyen bir annenin korkusunu hayal edin. “Yarı kuş, yarı (dişi) aslan ve memelerinden süt emerek sarkan köpek yavruları ve domuzların olduğu bir yarı insan” şekilli iblisin gelip çocuğu kaçıracağı inancı her anne için korkutucu olurdu. Bu nedenle ekstra bir güvence ve korunma ihtiyacı eski Mezopotamya ninnilerinde güçlü bir rol oynar.

Çocukları korkutmak için sıklıkla eski Mezopotamya ninnilerinde bahsedilen Mezopotamya iblisi Lamaştu

Tanrılara yapılan duaların Lamaştu gibi şeytanlara karşı korunmanın yanı sıra çocuğun zamansız ölümüne yol açabilecek bilinmeyen tıbbi nedenlerden ötürü ağlamamasını sağlamak için ninnilere dahil edilmesi de alışılmadık bir durum değildi. Antik dünyada yaşam sürelerinin çok uzun olmadığı ve bebek ölüm oranlarının oldukça yüksek olduğu her zaman hatırlanmalıdır. Ninnilere diğer tanrılara yönelik duaları dahil etmek hem iç hem de dış kötü güçlere karşı ikili bir koruma amacına hizmet ederdi.

Eski hayaletler ve şeytanlarla ilgili açıklamalarıyla bağlantılı olarak, bazıları tarafından eski ninnilerin, şarkıların doğasına bağlı olarak, sihirli ruhlar lehine veya aleyhine uygun büyülü sözlere dönüştüğüne inanılmaktadır. Bu ninnilerden bazıları okumaktan ziyade söylenmeye meyilli olduğundan ve bu ninnilerin bazıları tabletlere kaydedilmiş olduğundan bunların büyülü sözlere dönüştürülmüş olabileceklerine dair görüşler yoğunluktadır.

« ÖNCEKİ YAYIN
SONRAKİ YAYIN »