HABERLER
Dini Haber
A etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
A etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

JAİNİZM VE YARATILIŞSIZLIK

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


JAİNİZM VE YARATILIŞÇILIK KARŞITLIĞI

Jainizm öğretisine göre evren ve bileşenleri olan ruh, madde, uzay, zaman ve hareket ilkeleri her zaman var olmuştur. Jainizm bir yaratıcı tanrıya olan inancı desteklemez. Tüm bileşenler ve eylemler evrensel doğa kanunlarına tabidir. Maddeyi yoktan yaratmak mümkün değildir ve inanışlarına göre kütlenin korunumu yasasına benzer şekilde evrendeki maddenin toplamı aynıdır. Jain metinleri evrenin jiva yani yaşam gücü veya ruhlardan ve ajiva adı verilen cansız nesnelerden oluştuğunu iddia eder. Her canlının ruhu eşsizdir, yaratılmamıştır ve başlangıçsız bir zamanda var olmuştur.

Jain nedensellik teorisi neden ve sonucun doğada her zaman aynı olduğunu ve dolayısıyla Tanrı gibi bilinçli ve maddi olmayan bir varlığın evren gibi maddi bir varlık yaratamayacağını savunur. Dahası, Jainlerin ilahiyat kavramına göre karmalarını yok eden ve arzulayan herhangi bir ruh kurtuluşa yani nirvanaya ulaşır. Tüm tutku ve arzularını yok eden ruh, evrenin işleyişine müdahale etme arzusu duymaz. Ahlaki ödüller ve ıstıraplar ilahi bir varlığın işi değil, kozmostaki doğuştan gelen ahlaki düzenin bir sonucudur. Bu da bireyin, karmaların işleyişi yoluyla kendi eylemlerinin meyvelerini topladığı kendi kendini düzenleyen bir mekanizmadır.

Jain filozofları çağlar boyunca yaratıcı ve her şeye gücü yeten Tanrı kavramını reddetmiş ve karşı çıkmışlardır. Bu durum Jainizm'in rakip din felsefeleri tarafından Nastika Darsana yani ateist felsefe olarak etiketlenmesine neden oldu. Yaratılışsızlık teması, her şeye gücü yeten Tanrı ve ilahi lütufun yokluğu, kozmolojisi, karması, mokşa ve ahlaki davranış kuralları dahil Jainizmin tüm felsefi boyutlarında güçlü bir şekilde işlemektedir. Jainizm bir yaratıcı tanrı fikri olmaksızın dini ve erdemli bir yaşamın mümkün olduğunu ileri sürer. [2]

JAİN EVREN ANLAYIŞI

Jain kutsal yazıları evrenin yaratıcısı olarak Tanrı'yı reddeder. Jainizm, Göksel varlıklar / Devalar da dahil olmak üzere ayrıntılı bir kozmoloji sunar. Bu Göksel varlıklar yaratıcı olarak görülmez, diğer tüm canlılar gibi acıya, değişime maruz kalırlar ve sonunda ölmek zorundadırlar. Tanrısallık kişinin ruhunu karmalardan kurtarması ve aydınlanması yani Nirvana'ya ulaşması ile olur ve ancak böyle bir duruma ulaşmış olanlar Tanrılar / Tirthankara olarak adlandırılabilirler. Bu nedenle Mahavira bir Tanrı yani Tirthankara idi.

Jainlere göre bu loka yani evren, başlangıcı veya sonu olmayan, her zaman farklı şekillerde var olmakta olan bir varlıktır. Jain metinleri evrenin şeklini bacakları açık duran ve kolları beline yaslanmış bir adam olarak tanımlar. Bu nedenle evrenin tepesi dardır, aşağı doğru genişler, ortaya doğru daralır ve alt kısımda tekrar genişler. [3] [b]

ZAMAN ÇARKI

Jainizme göre zaman başlangıçsız ve ebedidir. Zamanın kozmik çarkı durmaksızın döner. [4] Bu döngüsel yapı evreni sürdürmek için bir yaratıcı, yok edici veya harici tanrıya olan ihtiyacı ortadan kaldırır.

Zaman çarkı iki yarım dönüşe bölünmüştür. Artan zaman döngüsü Utsarpiṇī ve azalan zaman döngüsü Avasarpiṇī birbiri ardına sürekli olarak meydana gelir. Utsarpiṇī, zaman aralıklarının ve yaşların artan bir ölçekte olduğu ilerleyen bir refah ve mutluluk dönemidir, Avsarpiṇī ise artan bir üzüntü ve ahlaksızlık dönemidir. [5]

GERÇEKLİK KAVRAMI

Evren Jainlerin altı dravya veya öz olarak sınıflandırdığı altı maddeden oluşur:

1) Jīva yani Canlı maddeler
Jainler ruhların (Jīva) onu barındıran bedenden ayrı bir varoluşla bir gerçeklik olarak var olduğuna inanır. Cetana (bilinç) ve upayoga (bilgi ve algı) ile karakterizedir. [6] Ruh hem doğumu hem de ölümü deneyimlese de ne yok edilir ne de yaratılır. Çürüme ve köken, her ikisi de sırasıyla ruhun çeşitli biçimlerinin ortadan kaybolmasına ve bir diğerinin ortaya çıkmasına atıfta bulunur. [7]

2) Ajīva - Canlı Olmayan Maddeler

3) Pudgala yani Madde
Jainizm'de madde, katı, sıvı, gaz, enerji, hassas karmik malzemeler ve ekstra hassas maddeler veya nihai parçacıklardır. Paramānu veya nihai parçacıklar maddenin temel yapı taşıdır. Paramānu ve pudgala'nın önemli niteliği kalıcılık ve dayanıklılıktır. Biçimlerini birleştirir ve değiştirir ancak nitelikleri aynı kalır. Jainizm'e göre madde yaratılamaz veya yok edilemez.

4) Orta hareket yani Dharma-tattva ve Orta dinlenme yani Adharma-tattva
Bunlar Dharmāstikāya ve Adharmāstikāya olarak da bilinirler. Hareket ve dinlenmeyi betimleyen Jain düşüncesinden farklıdırlar. Tüm evreni kaplamışlardır. Dharma-tattva ve Adharma-tattva kendi başına hareket veya dinlenme değil, diğer bedenlerde hareket ve dinlenmeye aracılık eder. Dharmāstikāya olmadan hareket imkansızdır ve adharmāstikāya olmadan evrende dinlenmek imkansızdır.

5) Ākāśa yani Uzay
Uzay yaşayan ruhları, maddeyi, hareket ve dinlenme ilkelerini ve zamanı barındıran bir maddedir. Sonsuzdur ve her yeri kaplayan sonsuz uzay-noktasından yapılmıştır.

6) Kāla yani Zaman
Zaman Jainizm'e göre gerçek bir varlıktır ve tüm faaliyetler veya değişiklikler yalnızca zamanında gerçekleştirilir. Zaman, alçalan ve yükselen olmak üzere ikiye ayrılmış on iki telli bir tekerlek ve yarısı her biri milyarlarca "okyanus yılı" (sagaropama) olarak tahmin edilen, engin sürelere sahip altı aşamalı bir tekerlek gibidir. [8] Her inen aşamada üzüntü artarken yükselen her aşamada mutluluk ve refah artar.

Evrenin bu yaratılmamış bileşenleri birbirleriyle etkileşime girerek evrene dinamikler kazandırır. Bu bileşenler dış varlıkların müdahalesi olmadan doğal yasalara göre davranırlar. Jainizm'e göre Darma ya da (Dharma) gerçek din, "bir maddenin içsel doğası onun gerçek darmasıdır" olarak çevrilen 'vatthu sahāvo dhammo' dur. [C]

MADDE NEDEN VE SONUÇ İLİŞKİSİ

Jainizme göre maddenin neden-sonuç ilişkisi iki türdendir: Önemli veya maddi neden Upādanā kārana ve araçsal neden Nimitta kārana. Upādanā kārana etkisiyle her zaman özdeştir. [9] Örneğin, kilden yalnızca bir toprak kap üretebilirsiniz, dolayısıyla kil maddi nedendir ve kil kap onun sonucudur. Sonuç nerede olursa olsun bir neden mevcuttur ve bunun tersi de geçerlidir. Etki her zaman maddi nedende gizli biçimde mevcuttur. Kili çömleğe dönüştürmek için çömlekçi, çark, çubuk ve çeşitli araçlar ve katalizörler gereklidir. Maddi neden her zaman kil olarak kalır. Dolayısıyla neden ve sonuç doğası gereği her zaman tamamen aynıdır. [G] Bir çömlekçi tencerenin maddi nedeni olamaz. Öyle olsaydı çömlekçinin tencereyi kil olmadan da hazırlayabilmesi gerekirdi. Ama durum öyle değil. Yani bir çömlek yalnızca kilden, altın takılar sadece altından yapılabilir. Benzer şekilde bir ruhun farklı varoluş tarzları ruhun kendisinin faaliyetlerinin bir sonucudur. Herhangi bir çelişki veya istisna olamaz.

Böyle bir senaryoda Jainler bilinçli varlık (cetana) ile yaşayan bir ruhun maddi nedeninin her zaman ruhun kendisi olduğunu ve cetana olmayan yani bilinçsiz, ölü, hareketsiz maddenin sebebinin her zaman maddenin kendisi olduğunu iddia eder. [10 ] Tanrı gerçekten yaratıcı ise o zaman bu imkansız bir öngörüdür çünkü yaşam (cetana) ve maddenin (asetana) çelişkili iki sonucundan da aynı neden sorumlu olacaktır. [11] Bu durum mantıksal olarak maddi olmayan ve bilinçli bir varlık olan Tanrı'nın maddi maddelerden oluşan bu evreni yaratmasını engeller.

RUH

Jainizm'e göre ruh kendi kaderinin efendisidir. Ruhun niteliklerinden biri kendi kaderine tamamen sahip olmasıdır. [12] Yalnızca ruh eylemlerini seçer ve sonuçlarını da yalnızca ruh alır. Hiçbir tanrı, peygamber veya melek ruhun eylemlerine veya kaderine müdahale edemez. Dahası herhangi bir ilahi lütuf olmaksızın kurtuluşa ulaşmak için gerekli çabayı gösteren de tek başına ruhun kendisidir. [13] [14]

Jainler sık sık bu dünyada “yalnızız” derler. [H] Jainlerin Oniki Düşüncesi (anupreksas) arasından biri kişinin ruhunun yalnızlığı, evrenin doğası ve göçtür. Dolayısıyla yalnızca kendi eylemlerimizle ruhumuzu arındırarak kendimize yardım edebiliriz. [15]
Jainizm bu yüzden arzu edilen kurtuluş hedefine ulaşmak için ruhun çabalarına ve özgür iradesine güçlü bir vurgu yapar.

JAİN İLAHİYAT ANLAYIŞI

Jainizme göre tanrılar Tirthankara, Arihant veya sıradan Kevala ve Siddha olarak kategorize edilebilir. Jainizm Devī ve Deva'ları geçmiş yaşamlarındaki değerli eylemleri nedeniyle göklerde yaşayan göksel varlıklar olarak kabul eder.

Arihantlar
Kevalinler olarak da bilinen Arihantlar, nirvanaları sırasında nihayetinde somutlaşarak Siddhalar veya özgürleşmiş ruhlar haline gelen "Tanrılar" (yüce ruhlar) 'dır. Bir Arihant, tüm tutkularını yok etmiş, tamamen serbest ve herhangi bir arzusu olmayan ve dolayısıyla dört ghātiyā karmayı yani ruh güçlerini, algısını, bilgisini ve enerjisini engelleyerek doğrudan etkileyen ve yanılgıya neden olan dört yıkıcı karmayı yok eden ve her şeyi bilme yetisine ulaşan (kevala Jñāna) bir ruhtur. Böyle bir ruhun hala bir bedeni ve dört aghātiyā karması vardır. Bir Arhata ömrünün sonunda, kalan agh agtiyā karmasını yok eder ve özgürleşmiş ruh (Siddha) olur.

Tīrthankaralar
Tīrthankaralar ("Jinalar" olarak da bilinir) Jain felsefesinin öğretmenleri ve canlandırıcıları olan Arihantlardır. İnanışa göre her zaman döngüsünde 24 Tīrthankara vardır ve Mahāvīra şimdiki zaman döngüsünün 24. ve son Tīrthankara'sıdır. Tīrthankaralar kelimenin tam anlamıyla yeniden doğuş ve göç okyanusunu geçmenin yolunu gösteren ve dolayısıyla Jainler arasında saygı ve ibadetin odağı haline gelen geçit yapımcılarıdır. Ancak Jain ve Hindu ibadet tarzındaki yüzeysel benzerliklere rağmen Tīrthankaraları Hindu panteonunun tanrılarına benzer tanrılar olarak görmek yanlış olur. [16] Arhatalar gibi Tīrthankaralar da nihayetinde kurtuluşa ererek birer özgür ruh (Siddha) olurlar. Kurtulmuş olan Tīrthankaralar evrenin geri kalanının ve her türlü işlemin ötesindedir. Onlar herhangi bir yaratıcı faaliyette bulunan veya dualara cevap verme kapasitesine veya yeteneğine sahip olan varlıklar değillerdir.

Siddhalar
Nihayetinde tüm Arihant ve Tīrthankaralar birer özgür ruh yani Siddha olur. Bir Siddha doğum ve ölümün süreklilik gösteren döngüsünden kalıcı olarak kurtulmuş ruhtur. Gerçek benliğini idrak etmiş böyle bir ruh tüm Karmalardan ve bedenlenmeden özgürdür. Biçimsizdirler ve sonsuz mutluluk, sonsuz algı, sonsuz bilgi ve sonsuz enerji içinde evrenin tepesinde "Özgürleştirilmiş Varlıkların Alemi'nde" (Siddhashila) yaşarlar. Bu tüm ruhların nihai hedefidir.

Jainler bu tutkusuz tanrılara herhangi bir iyilik ya da ödül için değil, karmalarını yok etmek ve tanrılığa ulaşmak amacıyla, tanrının niteliklerine dua ederler. Bu durum en iyi şekilde şu Jain sözüyle (vandetadgunalabhdhaye) anlaşılır: "bu tür tanrıların niteliklerine bu tür nitelikleri elde etmek için dua ediyoruz". [F] [17]

GÖKSEL VARLIKLAR, YARI TANRI VE TANRIÇALAR

Jainizm, Tīrthankara'ya eşlik eden śāsanadevat ve śāsanadevī'lerin, bir Tīrthankara'nın ilahi vaaz topluluğunu (Samavasarana) yaratan Tanrı ve Tanrıçaların varlığını tanımlar.

Bu Tanrılar yanlarında kadın ve silah bulundurmak, bazılarını kayırıp, bazılarını küçümsemek nedeniyle bağlılık ve tutku ile lekelenmiştir.

Jain inanışına göre kurtuluş isteyenler bu tür tanrılara tapınmamalıdır ”[18]
Bu tür tanrılara tapınma karma esaretine (mithyātva) yol açan yanlış inanç olarak kabul edilir. Fakat bazı Jainlerin maddi kazanç elde etmek için bu tür tanrılara taptığı da bilinmektedir.

ÇİN YARATILIŞ EFSANESİ VE PANGU

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


YARATILIŞIN BABASI : PANGU
(KAOSTAN YARATILIŞA UZANAN EFSANE)

Bir önceki makalede Çin yaratılış mitoslarındaki önemli karakterlerden biri olan tanrıça Nügüa'dan (Nuwa) bahsetmiştim. Sırada başka bir Çin yaratılış mitosu ve onun baş karakteri tanrı Pangu var.

Pangu, Çin mitolojisinin bazı versiyonlarında yaşayan ilk varlık ve bunların yaratıcısıdır.

Kökeni Taoist geleneklere dayanan Pangu genellikle kaba tüylü, uzun-sık sakallı, kafasında boynuzları olan, elinde çekiç tutan ilkel bir dev olarak betimlenir ve Pangu'ya ilişkin en eski mit Üç Krallık (三國) döneminin yazarlarından Xu Zheng tarafından kayda alınmıştır. Son zamanlarda ise adı Pangu'nun ismine MS 156 tarihli bir mezarda da rastlanmıştır. [1]

Efsaneye göre başlangıçta hiçbir şey yoktur, kaos vardır ve evren niteliksiz, biçimsiz bir ilkel durum içindedir ve dualizm yoktur. Şekilsiz olan kaos 18.000 yıl gibi bir süre içerisinde bir kozmik yumurtaya dönüşür. Bunun içinde Yin ve Yang'ın zıt ilkeleri mükemmel bir şekilde dengelenir ve iyice büyüyen Pangu yumurtadan çıkar (veya uyanır). Kozmik yumurtanın içindeki Pangu Çinlilerin Yin ve Yang'dan önceki birliği vurgulayan, farklılaşmamış, mutlak ve sonsuz potansiyelin "Yüce Nihai" durumu için kullandığı bir terim olan Taiçi'yi simgeleyen kozmolojik bir terimdir. [2]

Kozmik yumurtadan çıkan Pangu dünyayı yaratmaya başlar; Dev baltasını sallayarak Yin ve Yang'ı birbirinden ayırır ve Yin yeryüzünü Yang ise gökyüzünü oluşturur. Pangu onları ayrı tutmak için aralarında durur ve gökyüzünü yukarı iter. Geçen her gün gökyüzü 3 metre yukarı çıkarken, yeryüzü 3 metre kalınlaşır ve Pangu 3 metre daha uzar çünkü onları birbirinden ayrı tutmaya çalışmaktadır. Bu görev 18.000 yıl daha sürer.
Hikayenin bazı versiyonlarında Pangu'ya bu görevde en önde gelen dört yaratık yardımcı olur. Bunlar: Kaplumbağa, Anka Kuşu, Ejderha ve Erderha başına, tırnaklı hayvan bedenine ve geyik boynuzlarına sahip olan mitolojik yaratık Kirin'dir.

Pangu dünyadaki tek varlık olduğu için karakterindeki farklı özellikler dünyada farklı değişikliklere neden oldu. O huzurlu olduğunda gökyüzü açık, kızdığında kapalı olur, ağladığında yağmur yağar, nehirler ve göller oluşur, içini çektiğinde rüzgarlar eser, gözlerini kırptığında gökyüzünü şimşeklerle doldurur, horlarken gökyüzü gök gürültüsüyle dolup taşar.

Pangu yeryüzünde durup on sekiz bin yıl boyunca gökyüzünü kaldırdıktan sonra iki parça arasındaki mesafenin yeterince büyük olduğunu hisseder, yorulur ve uykuya dalar. Öyle yorgundur ki sonunda uykusunda ölür.

Öldüğünde nefesi rüzgar, sis ve bulutlarını; sesi, gök gürültüsünü; sol gözü Güneşi, sağ gözü Ay'ı, başı dağları ve dünyanın sınırlarını, kanı nehirleri, kasları bereketli toprakları, yüz kılları yıldızlar ve Samanyolunu, kürkü çalıları ve ormanları, kemikleri değerli mineralleri, ilikleri değerli mücevherleri, teri yağmuru oluştururken rüzgarın taşıdığı kürkündeki pireler ise hayvanlara dönüşürken ruhundan ise insanlar meydana gelir.

Bazı efsaneler köpek başına ve insan vücuduna sahip olan Pangu'dan doğrudan insanlığın babası olan göksel bir yaratık olarak bahsederken, efsanenin başka bir varyantı onun insanları çamurdan şekillendirdiğini iddia eder.

EFSANENİN KÖKENLERİ

Derk Bodde bu efsaneyi Güney Çin'deki Miao halkı ve Yao halkının ata efsanelerine bağlar. [3]

Guangxi Milliyet Araştırmaları Enstitüsü başkanı Profesör Qin Naichang [4] Pangu mitinden önceki gerçek yaratılış mitini şu sözleriyle yeniden inşa ediyor. Fakat okurken unutmayın ki bu aslında gerçek bir yaratılış efsanesi değildir:

Bir erkek ve kız kardeş tarih öncesi dönemde gerçekleşen Tufan'da su üzerinde yüzen bir su kabağına sığınıp içinde çömelerek hayatta kalan tek çift olurlar. İkili daha sonra evlenir ve bileme taşı şeklinde bir et kütlesi doğar. Onu kesip parçalarlar ve bu et parçaları çoğalmaya-üremeye başlayan büyük insan topluluklarını oluşturur. Bu kız ve erkek kardeş çifti Zhuang etnik dilinde sırasıyla "bileme taşı" ve "kabak" anlamına gelen 'Pan' ve 'Gou' olarak adlandırılır.

Paul Carus konuya dair şunları yazmıştır:
Yih felsefesinin temel fikri öylesine ikna ediciydi ki dünyayı elindeki keskisi ile sonsuzluğun kayalarından oyduğu söylenen P'an-Ku'nun Taocu kozmolojisini neredeyse yok etti. Efsane edebiyatçılar tarafından ele alınarak onurlandırılmamış olsa da yorumu hak eden bazı ilgi çekici özellikler içermektedir.

P'an-Gu iki şekilde yazılmıştır: Biri edebi tercümelerde "eski havza", diğeri "havza katı" anlamına gelir. Her ikisi de sesteş sözcüklerdir, yani aynı şekilde telaffuz edilirler fakat orijinal ve doğru yazım olarak birincisi tercih edilebilir. Açıkçası bu ad "yerli uçurum" anlamına geliyor ve bunun Babil mitosundaki Tiamat'ın "Derin" kelimesinin çevirisi olduğuna inanmak için geçerli nedenlerimiz var.

Çin efsanesi bize P'an-Ku'nun kemiklerinin kayalara dönüştüğünü söyler; eti toprağa; iliği, dişleri ve tırnakları madenlere; saçları ot ve ağaçlara; damarları nehirlere; nefesi rüzgara ve dört bacağı dünyanın dört bir köşesini işaretleyen sütunlar haline gelir. Bu sadece İskandinav mitolojisindeki Dev Ymir mitinin değil aynı zamanda Babil'in Tiamat efsanesinin de Çin varyantıdır.

P'an-Ku'ya dair yapılmış olan resimler onu yaşlılığı veya ölümsüzlüğü sembolize eden ve doğaüstü güçleri olduğuna inanılan kaplumbağa ve turna gibi hayvanlar eşliğinde çizilmiştir. Bu çizimlerde 
bazen de gücün simgesi olan ejderha ve mutluluğun simgesi olan anka kuşu yer alır.

P'an-Ku'nun gövdesinden Yeryüzü oluştuktan sonra sırasıyla üç büyük kaynağın hüküm sürdüğü söylenir. Bunlar; İlki göksel, ikincisi karasal, üçüncüsü ise insan egemenliği olan üç kaynaktır. Daha sonra bunları da zamanla insanlığa gökten ateşi indiren ve insana onu kullanmayı öğreten Prometheus'a dönüşen Çin efsanesinin ateş adamı Sui-Jen izler.

Günümüzde klasik hatlarıyla bildiğimiz Prometheus miti Yunan mitolojisine özgü değildir. Daha sonraları akla gelen yaratıcı bir düşünceyle "ön düşünür" olarak açıklanan bu isim aslında Sanskritçe'deki "burç" veya "ateş çubuğu" anlamlarına gelen Pramantha'dır.

Mitin Hindistan ve Yunanistan arasındaki medeniyetin ana merkezi olan Mezopotamya'da da bilinmesi gerektiğini inkar edemeyiz ve (Çin mitolojisindeki) Sui-Jen figürünün Yunan mitolojisindeki Prometheus ile aynı prototipten türetilmiş olması muhtemel hale geliyor. [5]

Çevirmen James Legge, Pangu'dan şöyle bahseder:
P'an-ku sıradan insanlar tarafından "göğü ve yeri yaratan ilk insan" olarak anlatılır. Bana "pidgin" yani İngilizce karşılığı ile "o senin Adem'inle aynı" denildi. Resimli Taoist kitaplarına baktığımda onu tüylü, bodur, kaotik kayaları kırdığı muazzam bir çekiç ve keski kullanan, maymundan ziyade ayıdan evrimleşen cüce bir Herkül olarak görmüştüm. [6]

Pangu mitosunun eski Çin klasik metinlerin teolojisinde "Yücelik" veya "Yüce Tanrı" anlamında kullanılan bir terim olan "Shangdi" den [7] veya MÖ 300'lere ait olan ve Taoist yaratılış efsanesini anlatan antik Çin metni Taiyi'den (Taiyi Shengshui) önce var olduğu görülmektedir. Birçok çeşidi olan Nuwa ve Yeşim İmparatoru gibi Çin mitleri insanların nasıl yaratıldığını açıklamaya çalışır fakat dünyanın yaratılışını açıklamaya özen göstermez. [8]

BUYEİ KÜLTÜRÜNDE PANGU

Çin'in 56 etnik resmi gruplarından biri olan Buyei'lerin mitoloslarına göre [9], Pangu dünyayı yarattıktan ve pirinç tarımı konusunda uzman olduktan sonra Ejderha Kralının kızıyla evlenir ve onların birlikteliği Buyei halkını doğurur.

Ejderha Kralı'nın kızının ve Pangu'nun Xinheng (新 横) adında bir oğlu vardır. Xinheng annesine saygısızlık edince annesi gökyüzüne döner, kocasının ve oğlunun tekrarlanan ricalarına rağmen asla aşağı inmez. Yeniden evlenmek zorunda kalan Pangu ay takviminin altıncı ayının altıncı gününde ölür.

Xinheng'in üvey annesi ona kötü davranır, öyle ki neredeyse onu öldürür. Xinheng onu pirinç hasadını yok etmekle tehdit ettiğinde üvey annesi hatasını fark eder. Onunla barışır ve her yıl ay takviminin altıncı ayının altıncı gününde Pangu'ya saygılarını sunmaya devam ederler. Bu gün daha sonra Buyeilerin atalara ibadetleri için önemli bir geleneksel bayram haline gelir.

Bu farklı yaratılış efsanesi, Buyei'yi Zhuang'dan ayıran temel özelliklerden biridir.

Pangu'ya genellikle Taoist kozmolojisinde gerçekliğin temel ilkelerini temsil etmek için kullanılan, birbiriyle ilişkili sekiz kavramdan oluşan bir dizi sembol olan Bagua gibi Taoist semboller aracılığıyla Çin'deki bir dizi tapınakta ibadet edilir.

1809 yılında inşa edilen Kral Pangu Tapınağı, Pangu Kral Dağı'nın eteklerinde yer almaktadır. [10]

TANRIÇA NÜGÜA VE İNSANIN YARATILIŞI

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


ÇİN'İN YARATICI TANRIÇASI NÜGÜA (NÜWA / NÜGUA)

Nügua şeklinde de okunan Çin mitolojisinin ana tanrıçası Nüwa, imparator-tanrı Fuxi'nin kız kardeşi ve karısıdır. Kendisi de eşi de yarı yılandır. İnsanlığı yaratması ve Cennetin (göğün) Sütunu'nu onarması ile tanınır. [1]

Huainanzi, Nüwa'yı Cennet ve Dünya'nın bozulduğu zamanla ilişkilendirir:
Daha eski zamanlara dönersek dört sütun kırılmıştır ve dokuz vilayet perişan haldedir. Gökyüzü dünyayı tamamen örtmez ve yerüzü gökyüzünü baştan sona üzerinde tutamaz. Yangınlar kontrolden çıkar ve söndürülemez. Su büyük genişlikte alan kaplar ve geri çekilemez. Vahşi hayvanlar masum insanları yer, yırtıcı kuşlar yaşlıları ve zayıfları kapar. Bunun üzerine Nüwa, masmavi gökyüzünü onarmak için beş renkli taşı eritir ve büyük kaplumbağanın bacaklarını göğü destekleyecek dört sütun olarak keser.
Beş renkli taşlar beş Çin elementi olan odun, ateş, toprak, metal ve suyu simgeler. İnanışa göre suyun özü siyah ejderha olduğundan sık sık sellere neden olur. [3]
Nügüa, Ji eyaletine rahatlık sağlamak için siyah ejderhayı öldürür. Kabaran suları durdurmak için saz ve küller yığar. Mavi gökyüzü onarılır ve kaplumbağa bacağından dört sütun ile desteklenir. Kabaran sular boşaltılır, haşeratlar öldürülür ve suçsuz insanların yaşamları korunur ve böylece Ji eyaletine huzur gelir. [2] [a]

Nüwa'nın düzelttiği bu felaketlerin Gonggong ve Zhuanxu arasındaki savaştan kaynaklandığı tahmin edilir [b] 
Bu durumdan Huainanzi'de şöyle bahsedilir:
Yenilgisini kabullenemeyen Gong Gong kasıtlı olarak kafasını dört sütundan biri olan Buzhou Dağı'na vurur. Gökyüzünün yarısı düşerek büyük bir boşluk yaratır ve yeryüzü çatlar. Gökyüzü kuzeybatıya yükselirken dünyanın ekseni mundi güneydoğuya doğru eğilir. İnanışa göre Çin'in batı bölgesinin doğudan daha yüksek olmasının ve nehirlerinin çoğunun güneydoğuya doğru akmasının nedeni de budur. Aynı açıklama kuzeybatıya hareket eden güneş, ay ve yıldızlar için de geçerlidir. Gökyüzü zarar gördükten sonra başlayan orman yangınları vahşi hayvanları çıldırtınca masum insanlara saldırırlar. Bu sırada göğün yarısının düşerek çatlattığı yeryüzündeki yarıklardan dışarı çıkan sular yavaşlamak bilmemektedir. [9]

Nüwa yarattığı insanlara acıyarak gökyüzünü onarmaya çalışır. Nehir yatağından kırmızı, sarı, mavi, siyah ve beyaz olmak üzere beş renkli taş toplar, onları eritir ve gökyüzünü yamamak için kullanır. O zamandan beri gökyüzü (bulutlar) renklidir. Daha sonra bazı anlatılarda adı Ao olarak geçen dev bir kaplumbağayı öldürür ve gökyüzünü desteklemesi için yeni sütunlar olarak kullanmak üzere yaratığın dört bacağını keser. Ancak Nüwa bunu kusursuz bir şekilde yapamayınca bacakların eşit olmayan uzunluklarından dolayı gökyüzü eğilir. İş bittikten sonra vahşi hayvanları uzaklaştırır, yangını söndürür ve yanan sazlıklardan gelen büyük miktarda kül ile selleri kontrol altına alır. Böylece dünya eskisi gibi barışçıl, yaşanabilir hale gelir. [9] [10]

Bunu takiben Huainanzi, bilge hükümdarlar Nüwa ve Fuxi'nin Yolu (道) ve onun gücünü (德) izleyerek krallık üzerinde nasıl bir düzen oluşturduğunu anlatır. [2]

Savaşan Devletler dönemi ile Han Hanedanlığı arasında tarihlenen Dağlar ve Denizler Klasiği, Nüwa'nın bağırsaklarının on ruha dağılmış olduğunu anlatır. [4]

MÖ 340 - 278'lere ait olan Chu'nun Şarkıları'nın 3.Bölümündeki "Cennete Sormak" (Çince: 问 天) adlı şiirde yazar Qu Yuan, Nüwa'nın sarı topraktan figürler kalıba dökerek onlara hayat ve çocuk doğurma yeteneği verdiğini yazar. İblisler savaşıp gökyüzünün sütunlarını kırdıktan sonra Nüwa hasarı gidermek için durmaksızın çalışır ve gökyüzünü onarmak için beş farklı renkli taş eritir.

MS 58 - 147 arasında yazılmış olan Çin'in en eski sözlüğü Shuowen Jiezi'de, Nüwa'nın hakkında yazan Xu Shen, onu Fuxi'nin hem kız kardeşi hem de karısı olarak tanımlar. Nüwa ve Fuxi, Jiaxiang şehrinde yer alan Shandong eyaletindeki Wuliang Tapınağı'ndaki Doğu Han Hanedanlığına ait bir duvar resminde yılan benzeri kuyruklara sahip olarak resmedilmiştir.

Çin mitolojik ögelerinden bahsedilen Duyi Zhi (獨 異 志; c. 846 - 874 AD), adlı eserin 3.cildinde yazar Li Rong şunları yazmıştır:
Uzun zaman önce dünya ilk var olduğunda iki kişi vardı: Nü Kua ve ağabeyi. K'un-lun Dağı'nda yaşadılar ve dünyada henüz sıradan insanlar yoktu. Birbirlerine karı koca olmaktan bahsettiler ama utandılar. Böylece kardeş hemen kız kardeşi ile K'un-lun Dağı'na çıktı ve şöyle dua etti: "Ey Tanrım, eğer bizlere karı koca olarak iki başka kadın ve erkek gönderirsen o zaman tüm buğulu buharı topla. Göndermezsen o zaman tüm puslu buharı dağıt." Bunun üzerine puslu buhar hemen toplandı. Kız kardeş erkek kardeşiyle yakınlaştığında yüzlerini perdelemek için çimleri örerek yelpaze yaptılar. Bugün bile bir adam bir eş aldığında uzun zaman önce olanların bir sembolü olarak ellerinde yelpaze tutarlar. [5]

Nüwa, Ming hanedanlığının ünlü romanı Fengshen Bang'de de yer alır. Bu romanda belirtildiği üzere Nüwa Yeşim İmparatorunun kızı olduğu için Xia Hanedanlığı zamanından beri büyük saygı görür ve ondan sık sık "Yılan Tanrıçası" olarak bahsedilir. Shang Hanedanlığı yaratıldıktan sonra Nüwa hanedanlığı ara sıra yağan yağmurlardan korumak ve iyileştirici nitelikler sağlamak için beş adet renkli taş yaratır. Bir süre sonra Shang Rong derin bir saygı göstergesi olarak Shang Kralı Zhou'dan onu ziyaret etmesini ister. Ziyarete giden Zhou ışık perdesinin arkasında oturan güzel tanrıça Nüwa'yı tamamen görünce şehvete kapılır ve yakınındaki duvara küçük bir şiir yazarak vedalaşır. Daha sonra Nüwa, Sarı İmparator'u ziyaret ettikten sonra tapınağına döndüğünde Zhou'nun sözlerinin iğrençliğini görür. Öfkelenir ve Shang Hanedanı'nın suçunun karşılığını alacağı üzerine yemin eder. Nüwa kralı öldürmek için yerinden yükselerek saraya çıkar ancak aniden iki büyük kırmızı ışık huzmesi tarafından vurulur.

Nüwa, Kral Zhou'nun kaderinde krallığı yirmi altı yıl daha yönetmek olduğunu fark ettikten sonra üç astını çağırır. Bunlar: Bin Yıllık Vixen (daha sonra Daji oldu), Yeşim Pipa ve Dokuz Başlı Sülün'dür. Nüwa onlara "Cheng Tang'ın altı yüz yıl önce kazandığı şans azalıyor. Size herkesin kaderini belirleyen göklerin yeni bir görevinden bahsediyorum. Üçünüz Kral Zhou'un sarayına girecek ve onu büyüleyeceksiniz. Ne yaparsanız yapın, kimseye zarar vermeyin. Eğer buyruğumu yerine getirirseniz ve bunu iyi yaparsanız insan olarak reenkarne olmanıza izin verilecek." Bu sözlerinden sonra Nüwa'dan bir daha hiç haber alınmadı ancak yine de Shang Hanedanı'nın düşüşe geçmesinde önemli ve dolaylı bir faktör oldu.

Efsaneye göre Nüwa insanlığı zamanla daha derinden hissettiği yalnızlık hissi nedeniyle yaratmıştır (tıpkı "Allah insanı bilinmek istediği için yarattı" görüşü gibi). Bazı efsanelerde sarı toprağı, bazılarında ise sarı kili biçimlendirerek onlara insan biçimi vererek insanı yaratır. Bu bireyler daha sonra toplumun zengin soyluları olurlar çünkü bizzat Nüwa'nın kendi elleriyle yaratılmışlardır. Bunların dışında insanların büyük kısmı Nüwa onları daha seri şekilde yaratmak istediği için çamura batırdığı ipi kullanır çünkü her insanı tek tek el ile yaratmak fazla zaman ve enerji tüketir. Anlaşıldığı üzre bu yaratılış hikayesi antik Çin'deki sosyal hiyerarşi hakkında etyolojik bilgiler verir.
Soylular insanlığın kitlesel olarak üretilen çoğunluğundan daha önemli olduklarına inanıyordu çünkü Nüwa onları yaratmak için zaman ve emek harcamış, en önemlisi de onlara doğrudan kendi eliyle dokunmuştu. [6]
İnsanlığın yaratılışının başka bir versiyonunda Nüwa ve Fuxi büyük bir selden kurtulurlar. Cennetin Tanrısının emriyle evlenirler ve Nüwa bir et yumağı doğurur. Daha sonra bu et topu küçük parçalara bölünür ve bu parçalar dünyanın dört bir yanına dağılınca insanoğlu var olur. [7]

Evlilik olgusunu doğuran şeyin Nüwa'nın kendinden 3 ay önce doğan abisi Fuxi ile evlenmesi olduğu da inanışlar arasındadır. [6]

Nüwa ile Fuxi ikilisi Yin ve Yang ile ilişkilidir. Fuxi Yang'ı ve erkekliği, Nügüa ise Yin ve dişiliği temsil eder. Bu durum Fuxi'nin fiziksel dünya ile özdeşleşimini sembolize eden bir marangoz karesi (L cetvel) almasıyla tanımlanır çünkü bir marangoz karesi daha basit bir düşünce yapısına götüren düz çizgiler ve karelerle ilişkilendirilir. Nüwa'ya ise göklerle özdeşleşimini sembolize etmesi için bir pusula verilmiştir çünkü pusula daha soyut bir düşünce yapısına götüren eğriler ve dairelerle ilişkilendirilir. Dolayısı ile ikisinin evlenmesi gök ve yeryüzü arasındaki birliği simgeler. [6] Efsaneye dair diğer varyasyonlarda Nüwa'nın pusulayı hediye olarak almak yerine bizzat kendisi icat ettiği görülür. [8]

Pek çok Çinli, Kuzey Çin inanç ve kültüründeki Üç Egemen ve Beş İmparatoru, yani insanlığın ilk lider ve kahramanlarını iyi bilir. Ancak kullanılan kaynaklara bağlı olarak listeler değişiklik gösterir. [11] Örneğin efsanenin bir varyantı Nüwa'yı Fuxi'den sonra ve Shennong'dan önce hüküm süren Üç Egemenden biri olarak anlatır. [12]

Anaerkil saltanatında, komşu bir kabile şefine karşı savaşır, onu mağlup ederek bir dağın zirvesine çıkarır. Bir kadın tarafından mağlup edilen şef, yaşıyor olmaktan utanır, kendini öldürmek ve intikam almak için başını göksel bambuya vurur. Yaptığı hareket gökyüzünde bir delik açar ve tüm dünyaya bir sel felaketi getirir. Sel, Nüwa ve onun ilahiliği tarafından korunan ordusu dışında tüm insanları öldürür. Nügüa tıpkı diğer efsanelerdeki gibi sel azalıncaya kadar gökyüzünü beş renkli taşla yamar. [13]

İNKA TANRISI VİRAKOÇA

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


İNKALARIN BÜYÜK YARATICISI VİRAKOÇA (VİRACOCHA)

Güney Amerika'nın Andes bölgesinde inanılmış olan Virakoça İnka mitolojisindeki büyük tanrıdır. Tam adı ve bazı yazım alternatifleri Viraçoça (Wiracocha), [1] Apu Kun Tiksi Virakotra (Apu Qun Tiqsi Wiraqutra) ve Kon-Tiki'dir.

Virakoça İnka panteonundaki en önemli tanrılardan biriydi. Her şeyin yaratıcısı olduğu gibi her şeyin yaratıldığı madde olarak görülüyordu ve deniz ile yakından ilişkiliydi. [2]

Virakoça evreni, ayı, yıldızları, güneşi, güneşe gökyüzünde hareket etmesini emrederek zamanı ve bizzat uygarlığı yarattı. [3] Virakoça'ya güneş ve fırtınaların tanrısı olarak ibadet edilmişti. Güneşi bir taç olarak giyerken, elinde yıldırımlar tutup ve gözlerinden gözyaşları gibi düşen yağmurlar yağdırır şekilde temsil ediliyordu. İnka kozmogonisine uygun olarak Virakoça güneşin etrafında gözle görülebilen gezegenler arasında yer alan ve "eski tanrı", zamanın yaratıcısı veya "deus faber" yani "tanrı yaratıcısı" sıfatlarına karşılık gelen Satürn gezegeni ile benzeşir. [4]

İSPANYOL VERİLERİNE GÖRE İNKA KOZMOGONİSİ

Juan de Betanzos tarafından kaydedilen bir efsaneye göre [5] Virakoça karanlığı aydınlatmak, ışık getirmek için Titikaka Gölü'nden (bazı anlatılara göre Paqariq Tampu mağarasından) yükselir. [6] Güneşi, ayı ve yıldızları yaratır. Daha sonra taşlara üfleyerek insanlığı yaratır ancak ilk yaratımı onu memnun etmeyen beyinsiz devlerdir. Bu yüzden onları bir selle yok eder ve daha küçük taşlardan yeni, daha iyisini yapar. [7]

Virakoça sonunda Pasifik Okyanusu'nda (suda yürüyerek) kaybolur ve bir daha geri dönmez. Bir dilenci kılığına girerek dünyayı dolaşır, yeni yarattıklarına medeniyetin temellerini öğretir ve iyi işleyen sayısız mucize yaratır.
İnkalılar Virakoça'nın zor zamanlarda yeniden ortaya çıkacağı düşünüyordu. Pedro Sarmiento de Gamboa, Virakoça'nın "orta boylu, beyaz cüppe giymiş, beyaz tenli ve elinde bir asa ve kitap taşıyan bir adam" şeklinde tanımlandığını yazar. [8]

Bir efsaneye göre onun Inti adında bir oğlu, Mama Killa ve Pachamama adında iki kızı vardır. Bu efsaneye göre tanrı Virakoça Titikaka Gölü çevresindeki insanları 60 gün 60 gece süren Unu Pakhacuti (Unu Pachakuti) adlı büyük bir tufan ile yok eder ve dünyanın geri kalanına medeniyet getirmek için iki kişiyi kurtarır. Bu iki varlık, adları "muhteşem dayanak" anlamına gelen ve bazen Inti'nin oğlu, bazen ise Virakoça'nın oğlu olarak anılan Manko Kapac (Manco Cápac) ve "anne doğurganlığı" anlamına gelen Mama Uklu'dur (Mama Uqllu). Daha sonra 'tapac-yauri' adı verilen altın asa taşıyan bu ikisi İnka medeniyetini kurar.
Farklı bir efsanede onun ilk sekiz uygarlığın babası olduğu görülür ve bazı hikayelerde Mama Kuça (Mama Qucha) adında bir karısı vardır.

Başka bir efsanede [9] Virakoça'nın iki oğlu vardır: İmahmana Virakoça ve Tokapo (Tocapo) Virakoça. Virakoça Büyük Tufan ve Yaratılış'tan sonra oğullarının hala emirlerine uyup uymadıklarını belirlemek için onları kuzeydoğu ve kuzeybatıdaki kabileleri ziyaret etmeye gönderir. Virakoça kuzeye gider. Yolculukları sırasında İmahmana ve Tokapo tüm ağaçlara, çiçeklere, meyvelere ve bitkilere isim verirler. Ayrıca kabilelere bunlardan hangilerinin yenilebilir, hangilerinin tıbbi özelliklere sahip veya zehirli olduğunu da öğretirler. Sonunda Virakoça, Tokapo ve İmahmana günümüz modern Peru'sundaki Kusko'ya ve Pasifik sahiline ulaşırlar ve orada ortadan kaybolana kadar su üzerinde yürürler. Zaten "Virakoça" kelimesi kelimenin tam anlamıyla "Deniz Köpüğü" anlamına gelmektedir. [9]

Tiksi Huirakoça'nın (Tiqsi Huiracocha'nın) birkaç anlamı olabilir.  Güney Amerika'nın And Dağları'ndaki bölgelerinde konuşulan bir dil olan ve And-Ekvator dil ailesine ait olup yerli Amerika dilleri içinde en çok konuşanı olan dillerden Keçuva dilinde tiksi (tiqsi) temel veya taban, vira (wira) yağ anlamına gelirken koça (qucha) göl, deniz veya hazne anlamlarına gelir. [10]
Virakoça'nın birçok lakabı vardır ve bunlardan bazıları büyük, her şeyi bilen, güçlü gibi sıfatları içerir. Bazı insanlar Virakoça'nın (Wiraqucha) "Deniz yağı (veya köpüğü)" anlamına gelebileceğini söylerler. [2] [11]

Bununla birlikte dil bilimsel, tarihi ve arkeolojik kanıtlar Virakoça adının İnka medeniyeti öncesi Aymara dilini konuşan And kültürleri tarafından devegillerin kurban edilerek yapıldığı kutlamalar nedeniyle Aymara Vila Kota (Aymara Wila Quta'dan) (wila "kan"; quta "göl") adıyla andığı günümüz Titikaka Gölü'nden ödünç alınmış olabileceğini düşündürmektedir. Aymara dilinde vila (wila): kan, kuta (guta) ise göl demektir. [12]

Virakoça sık sık hem efendi Tunupa ile ilişkilendirilir.
Tunuupa adını incelemek gerekirse hem Keçuva hem de Aymara'da "Tunu" dairesel bir evin değirmen veya merkezindeki destek sütununu anlamına gelirken "upa" taşıyıcı veya taşıyan anlamlarına gelir. [4 ]
Bu nedenle Tunuupa yada Tunupa "değirmenin taşıyıcısı" olarak okunabilir fakat Eski Dünya'da değirmenin veya değirmen taşının zamanı, zamanın oluşumunu veya "uygarlaştırıcı işleri" sembolize ettiği bilinmelidir.
Virakoça'nın bu sıfatı İnka kozmogonisiyle ve onun Satürn olarak özümsenmesi ile oldukça uyumludur. [4]

BEYAZ TANRI HAKKINDAKİ İHTİLAFLAR

16. yüzyılda yaşamış olan ilk İspanyol tarihçiler Virakoça hakkında herhangi bir kimlik saptamadan, tanımlamadan söz etmemişlerdir. Bunu ilk olarak 1553'te Pedro Cieza de León yapmıştı. [13] İspanyol tarihçilerin (örneğin Juan de Betanzos) benzer açıklamaları Virakoça'yı genellikle ak sakallı "beyaz tanrı" olarak tanımlar. [14] Ancak Virakoça'nın beyazlığından İnkaların yerli otantik efsanelerinde bahsedilmemiştir ve bu nedenle çoğu modern bilim adamı "beyaz tanrı" hikayesini fetih sonrası İspanyol icadı, uydurması olarak görmüşlerdir. [15] [16]

İnka tanrısı Virakoça'ya benzer şekilde Aztek tanrısı Quetzalcoatl ve Muisca tanrısı Boçika (Bochica) gibi Orta ve Güney Amerika panteonlarından bazı diğer tanrılarda efsanelerde sakallı olarak tanımlanır. [17] Tarih öncesi Avrupa döneminin etkisinin bir işareti olduğuna inanılan ve sömürge döneminin ruhları ile güzellemesi yapılan sakal, daracık Mezoamerika'n kıtası kültüründe tek bir öneme sahipti. Anales de Cuauhtitlan, aslen Nahuatl'da yazılmış olduğu için çok değerli ve önemli bir erken kaynaktır. Anales de Cuauhtitlan, Quetzalcoatl'ın Tula'daki kıyafetini şöyle anlatır:

Hemen onun yeşil maskesini yaptı; kullandığı kırmızı boya ile dudakları kızıl kahverengi rengi aldı, yüzünü boyamak için sarıyı aldı, pençeleri yaptı, devam etti ve tüylerden sakalını yaptı ... [18]

Bu alıntıda sakal Mezoamerikan sanatının akademik izlenimlerine rahatça uyan bir tüy sargısı olarak temsil edilmektedir. Bununla birlikte, hikaye Virakoça'nın çirkin görünümünü örtmek için ve yüz kılları olmadığı için ona bir maske ve sembolik tüylü sakal takıldığından bahsetmiyor çünkü Virakoça şöyle diyordu "Eğer beni görselerdi yapacakları şey kaçmak olurdu! "[19]

Virakoça'nın fiziksel görünümünün tasvirleri yoruma açıkken, sakallı adamlar Perulu Moçe kültürü tarafından İspanyolların gelişinden çok önceki dönemlerde meşhur çanak çömleklerinde sık sık tasvir edilmişti. [20]
Kolomb öncesi Avrupalıların Peru'ya göç ettiği yönündeki teorilerin modern savunucuları, bu sakallı seramikleri ve Virakoça'nın sakalını Peru'da Amerikan yerlisi olmayan toplulukların erken varlığının kanıtı olarak gösteriyor. [21] [22] Kızılderililerin çoğunun kalın sakalları olmasa da Avrupalılar ve Afrikalılarla herhangi bir karışımı olmadığı bilinen Paraguaylı Açe halkı gibi açık tenli ancak sakallı toplulukların da var olduğu bildirilmiştir. [23] 1776'da Güney Pauti (Paiute) ile Avrupalılar ilk kez temasa geçtiğinde peder Silvestre Vélez de Escalante ve Francisco Atanasio Domínguez tarafından bir rapor hazırlanmıştı ve raporda şöyle yazıyordu "Adamların bazılarının kalın sakalları vardı ve görünüşte yerli Amerikalılardan çok İspanyol erkeklerine benziyorlar" [24]

İNKALILARI HRİSTİYANLIĞA GEÇİRME

İspanyol akademisyenler ve tarihçiler Virakoça'nın kimliğiyle ilgili birçok fikir öne sürerler.

Bartolomé de las Casas, Virakoça'nın "her şeyin yaratıcısı" anlamına geldiğini belirtir [25]
Juan de Betanzos, "Virakoça'nın Tanrı olduğunu söyleyebiliriz" diyerek yukarıdakileri doğrular [26]
Polo, Sarmiento de Gamboa, Blas Valera ve Akosta'nın yaratıcı olarak Virakoça'ya atıfta bulunurlar [25]
Yerli bir tarihçi olan Guamán Poma, "Virakoça" terimini "yaratıcı" ile eşdeğer kabul eder [27]

Garcilaso de la Vega, [17] Betanzos ve Pedro de Quiroga [28] gibi diğer yazarlar Virakoça'nın İnkalar için "Tanrı" nın orijinal adı olmadığını savunurlar. [25]
Garcilaso'ya göre İnkaların dilinde Tanrı'nın adı Virakoça değil "Pachamama" idi. [29] Yine de İspanyol tercümanlar genel olarak kolonizasyonun ilk yıllarındaki yüce yaratıcı kimliğini Virakoça'ya bağlamışlardır. [25]

Antoinette Molinié Fioravanti'ye göre İspanyol din adamları kendilerine göre putperest olan İnkaların çok tanrılı ibadetine karşı savaşmak için "Yaratılışın Tanrısı" nı Virakoça ile bir tutmaya başladılar. İnkalıların görüşüne göre "yüce bir Tanrı" nın varlığı din adamları tarafından tek ve evrensel bir Tanrı'nın vahyinin insanlık için daha "doğal" olduğunu göstermek için kullanılıyordu. [30]

Augustinus ve Thomas Aquinas gibi Hristiyan bilim adamları, tüm milletlerden filozofların yüce bir Tanrı'nın varlığını öğrendiklerini savundular. [31] Yine de orta çağ Avrupa felsefesi vahyin yardımı olmadan hiç kimsenin "Üçlü Birliğin" doğası gibi büyük gerçekleri tam olarak anlayamayacağına inanıyordu. [25]

"Virakoça" yerine "Tanrı" terimini kullanma kararı İnkaların Hristiyanlaştırılmasındaki ilk adım olarak görülüyor. [25] Bu stratejinin arkasındaki mantık Hristiyanlığın "Tanrı" görüşünü ve konseptini anlama konusunda başarısız olan İnkalara tanrıyı açıklamanın zor olduğu gerçeğini içeriyordu. Ek olarak, Virakoça'ya yapılan atıfın "Tanrı" ile değiştirilmesi yerel ilahiyat kavramının Hristiyan teolojisiyle yer değiştirmesini kolaylaştırmıştı. [25]

MANDE AFRİKALILARININ YARATILIŞ MİTİ

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


BİTKİ TOHUMLARINDAN DÜNYA VE İNSANA: MANDE YARATILIŞ MİTİ

Mandé'ler Batı Afrika'da yaşayan ve Mande dilinden herhangi birini konuşan bir etnik grup ailesidir.

Mandé yaratılış efsanesi Güney Mali'deki Mandé halklarının geleneksel yaratılış efsanesidir. Hikaye, yaratıcı tanrı Mangala'nın bir balaza bitkisi tohumu yaratmaya çalıştığı ancak başarısız olduğu anlatı ile başlar. Daha sonra tanrı, Keita halkının "dünyanın üreyecek olan iki çift parçalı yumurtası" dediği farklı türden iki eleusin bitkisi tohumu yaratır. [1]

Sonra Mangala üç çift tohum daha yaratır ve her bir çift dünyanın yaratılışı çerçevesinde köşeler olarak dört unsur, dört yön haline gelir. Tanrı daha sonra bunu bir ebegümeci tohumunun içine ekleyerek katlar. Karşı cins olarak görülen iki parçadan oluşan çift tohumlara dünyanın yumurtası veya plasentası denir. Bu yumurtada insanların prototipi, ilk örnekleri olan biri erkek biri dişi olmak üzere iki çift ikiz daha vardı.

İnanışa göre bunların arasında yer alan ve hükmetmek isteyen Pemba yumurtayı erken terk ederek plasentasının bir parçasını yırttı. Pemba uzaya düştü ve yırtık plasentası toprağa dönüştü. Yumurtayı erken terk ettiği için bu parçadan oluşan toprak kurak ve çoraktı ve Pemba'ya hiçbir faydası yoktu. Böyle olunca Pemba ikizine geri bağlanmak ve plasentanın geri kalanındaki yerini almak için geri dönmeye çalıştı. Ama aradığını bulamamıştı çünkü tanrı Mangala kalan plasentayı güneşe çevirmişti. Böylece Pemba, Mangala'nın köprücük kemiğinden erkek tohumları çaldı ve onları götürüp çorak toprağa dikti. Plasentanın kanından oluşan bu kuru topraklardan yalnızca bir erkek eleusin tohumu filizlenip büyüyecekti. Pemba tohumu çaldığı ve tohum Pemba'nın kendi plasentasında filizlendiği için toprak saf olmayan kirli bir hal aldı ve eleusin tohumu kırmızıya döndü.

İkiz balık şeklini aldıkları farz edilen diğer erkek ikiz çifti olan Faro, Pemba'nın yaptıklarından dolayı kefaret olarak, dünyayı arındırmak için kurban edildi. 60 parçaya bölünen Faro yeryüzüne düşerek ağaç haline geldi. Bunun üzerine tanrı Mangala, Faro'ya bir insan formu vererek hayata döndürdü ve onu plasentasından yapılmış bir gemiyle (ark) dünyaya gönderdi. Onunla birlikte hepsi Faro'nun plasentasından yapılmış ve insanlığın orijinal ataları haline gelen dört çift erkek ve dört çift dişi çift de dünyaya geldi. Dünyaya gönderilen ve plasentadan yapılmış olan ark ayrıca erkek ve dişi yaşam gücünü taşıyan tüm hayvanları ve bitkileri barındırıyordu. Yaratılan insanlardan Sourakata kendini kurban eden Faro'nun kafatasından yapılan kutsal davulu kullanarak yağmur yağmur yağdırmaya çalışıyordu. Yağmur gelmeyince demirci ataları yeryüzüne gelip çekiciyle bir kayaya vurunca yağmur yağmaya başladı.

Faro insanlığın bildiği tüm dünyayı tanrı Mangala'nın ilk yumurta tohumlarının torunlarından yarattı. Faro, kardeşi Pemba'nın saf olmayan kirli tohumlarını yıkamaya çalışırken suların toprağı basmasına neden oldu. Oluşan bu tufandan sadece Faro'nun gemisi tarafından korunan iyiler kurtarıldı. [2][3]

Efsaneye genel hatları ile bakıldığında yaşadıkları coğrafya dolayısı ile bitki ve tohumların baş rolde olması, yağmur için dua edilmesi ve verimli-verimsiz topraklara dair anlatıların varlığı Afrikalı Mande topluluğunun yaşam şeklinin, hayatlarının ve tabiatı anlamlandırma çabalarının efsanenin oluşumundaki güçlü ve ana etkenler olduğu açıktır. Fakat Hristiyan misyonerlerin özellikle Afrika ülkelerindeki etkisi ile (ki Müslüman misyonerler de aynı bölgelerde İslamı yayma çalışmaları yürütmektedir) bölge insanın mitlerinde İbrahimi dinlerdeki Tufan efsanesine benzer bir anlatının da yer aldığı görülmektedir.

TANRININ SU YARATIĞI LİVYATAN (LEVİATHAN)

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


YAHUDİ MİTOLOJİSİNDE BİR YARATIK: LİVYATAN


Leviathan (İbranice: לִוְיָתָן, Livyatan) Yahudi inancında deniz yılanı şeklinde bir yaratıktır ve bu yaratıktan Tevrat, Eyüp Kitabı, Mezmurlar, Yeşaya Kitabı, Amos Kitabı ve doğruluğuna şüpheli bakılan Hanok'un ilk kitabında bahsedilmektedir.

Hem adı hem de mitolojik figürün kendisi Baal Döngüsü'nde Hadad tarafından mağlup edilen deniz tanrısı Yammu'nun hizmetkarlarından biri olan Ugarit deniz canavarı Lôtān'un doğrudan devamıdır ve Eyüp Kitabı'ndaki Livyatan eski Kenanlı deniz tanrısı Yam'ın hizmetkarı olan Lotan adlı ilkel su yaratığının tanrı Baal Hadad tarafından öldürüldüğü inancının bir yansımasıdır.

Marduk tarafından mağlup edilen Mezopotamya tanrıçası Tiamat ile özellikle üstlendiği rol bakımından paralellikler gösterirler. Benzer ejderda ve dünya sürüngeni mitleri konusunda daha geniş bir karşılaştırma yapmak gerekirse Hinduizm hava ve savaş tanrısı İndra Vritra adlı sürüngeni, İskandinav tanrısı Thor ise  Jörmungand adlı sürüngeni öldürür. [1]

Zaten Leviathan Tevratta'da yer almaktadır ve güçlü bir düşman olan Babil için bir mecaz olarak kullanılmıştır. Bunu Yeşaya 27: 1'de de görmek mümkündür.
Bazı 19. yüzyıl alimleri ise bunu pragmatik bir şekilde değerlendirmiş ve suda yaşan timsah gibi büyük canlılara atıfta bulunulmuştur şeklinde yorumlamışlardır. [2] Kelime daha sonraları zamanla "büyük balina" ve genel anlamda deniz canavarları için bir terim olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Livyatan'dan Tanah'ta Eyüp 3:8, Eyüp 40:15 - 41:26, Mezmurlar 74:14, Mezmurlar 104:26 ve İşaya 27:1'de bahsedildiği görülür.

Eyüp 41:1–34'ün özellikle yaratığı tarif etmeye adandığı görülür:
  1. “Livyatan’ı çengelle çekebilir misin, dilini halatla bağlayabilir misin?
  2. Burnuna sazdan ip takabilir misin, kancayla çenesini delebilir misin?
  3. Yalvarıp yakarır mı sana, Tatlı tatlı konuşur mu?
  4. Seninle antlaşma yapar mı, onu ömür boyu köle edesin diye?
  5. Kuşla oynar gibi onunla oynayabilir misin,hizmetçilerin eğlensin diye ona tasma takabilir misin?
  6. Balıkçılar onun üzerine pazarlık eder mi? Tüccarlar aralarında onu böler mi?
  7. Derisini zıpkınlarla, başını mızraklarla doldurabilir misin?
  8. Elini üzerine koy da, çıkacak çıngarı gör, bir daha yapmayacaksın bunu.
  9. Onu yakalamak için umutlanma, görünüşü bile insanın ödünü patlatır.
  10. Onu uyandıracak kadar yürekli adam yoktur. Öyleyse benim karşımda kim durabilir?
  11. Kim benden hesap vermemi isteyebilir? Göklerin altında ne varsa bana aittir.
  12. “Onun kolları, bacakları, zorlu gücü, güzel yapısı hakkında konuşmadan edemeyeceğim.
  13. Onun giysisinin önünü kim açabilir? Kim onun iki katlı zırhını delebilir?
  14. Ağzının kapılarını açmaya kim yeltenebilir, dehşet verici dişleri karşısında?
  15. Sımsıkı kenetlenmiştir sırtındaki sıra sıra pullar,
  16. Öyle yakındır ki birbirine aralarından hava bile geçmez.
  17. Birbirlerine geçmişler, yapışmış, ayrılmazlar.
  18. Aksırması ışık saçar, gözleri şafak gibi parıldar.
  19. Ağzından alevler fışkırır, kıvılcımlar saçılır.
  20. Kaynayan kazandan, yanan sazdan çıkan duman gibi Burnundan duman tüter.
  21. Soluğu kömürleri tutuşturur, alev çıkar ağzından.
  22. Boynu güçlüdür, dehşet önü sıra gider.
  23. Etinin katmerleri birbirine yapışmış, sertleşmiş üzerinde, kımıldamazlar.
  24. Göğsü taş gibi serttir, değirmenin alt taşı gibi sert.
  25. Ayağa kalktı mı güçlüler dehşete düşer, çıkardığı gürültüden ödleri patlar.
  26. Üzerine gidildi mi ne kılıç işler, ne mızrak, ne cirit, ne de kargı.
  27. Demir saman gibi gelir ona, tunç çürük odun gibi.
  28. Oklar onu kaçırmaz, anız gibi gelir ona sapan taşları.
  29. Anız sayılır onun için topuzlar, vınlayan palaya güler.
  30. Keskin çömlek parçaları gibidir karnının altı, düven gibi uzanır çamura.
  31. Derin suları kaynayan kazan gibi fokurdatır, denizi merhem çömleği gibi karıştırır.
  32. Ardında parlak bir iz bırakır, insan enginin saçları ağarmış sanır.
  33. Yeryüzünde bir eşi daha yoktur, korkusuz bir yaratıktır.
  34. Kendini büyük gören her varlığı aşağılar, gururlu her varlığın kralı odur.”

Mezmurlar 104'te Tanrı Leviathan da dahil olmak üzere her şeyi yarattığı için övülür ve İşaya 27: 1'de Livyatan için "zamanın sonunda öldürülecek olan "kıvrımlı yılan" denir. [7]

Yaratılış bölümünde 1:21'de şöyle yazar: "Tanrı büyük deniz canavarlarını, sularda kaynaşan canlıları ve uçan çeşitli varlıkları yarattı. Bunun iyi olduğunu gördü."
Kral James Versiyonunda ise ifadenin deniz canavarı olarak değil de "büyük balinalar" şeklinde çevrildiği görülür [11][12] 
Mezmurlar 104'te ise Livyatan zararlı bir varlık olarak değil de tanrının yaratma eyleminin bir parçası olan okyanus canlıları olarak tanımlanır [13]
Tanrı ve deniz canavarı arasındaki rekabet ve Leviathan'ın İsrail'in [14] güçlü düşmanlarını tanımlamak için kullanılması Mezopotamya ve Kenan efsanelerinin etkisinin bir sonucu olabileceği gibi Mısır mitolojisindeki Apep yılanı ile güneş tanrısı Ra arasındaki yarışmayı da yansıtıyor olabilir. Alternatif olarak Tanrı ile Livyatan arasındaki rekabetin ortadan kaldırılması Livyatan'ı tanrısallıktan iblisliğe oradan da canavara indirgeyen bir girişimi yansıtmış da olabilir.

MUSEVİLİKTE LİVYATAN

Daha sonraki Yahudi kaynakları Livyatan'ı derinlerdeki kaynakları üzerinde yaşayan ve erkek kara canavarı Behemoth ile birlikte zamanın sonunda adilce hizmet edecek bir ejderha olarak tanımlamaktadır. Hanok Kitabı (60: 7-9) Leviathan'ı tıpkı Babil mitosunda yaratılışı başlatan güçlerden biri olan tanrıça Tiamat gibi su boşluğunda yaşayan dişi bir canavar olarak, Behemot'u ise Günaydın çölünde ("Cennet'in doğusunda") yaşayan bir erkek canavar şeklinde tanımlar. [7]

Tanah'ın açıklama ve izahlarının bulunduğu Yahudi Midraş'ında Tanrı'nın başlangıçta bir erkek ve bir dişi Livyatan yarattığı ancak çoğalarak dünyayı yok etmesinler diye dişiyi parçalayıp öldürdüğü ve etlerini de Mesih'in gelişinde doğru kişilere verilerek ziyafet çekilmesi için sakladığı yazmaktadır [17] [18]

Talmud ve Tanah'ın ilk kapsamlı tefsirlerinin yazarı Rashi'nin Tekvin 1:21 hakkındaki yorumu da aynı doğrultudadır:
Masallardaki (Agadah BB 74b) denizdeki büyük balık sözleriyle Leviathan ve onun eşine atıfta bulunur, çünkü onları erkek ve dişi yarattı ve gelecekteki doğrular için dişiyi öldürdü ve onu tuzladı. Çünkü eğer ürerlerse dünya var olamazdı.

Metinde הַתַּנִינִם yazılıdır. Yani çoğul olanı ifade eden ve sona gelen "yud" eki eksiktir. Bu da Livyatan sayısının iki olarak kalmadığı ve sayılarının bire indirildiği anlamına gelir.
[from Gen. Rabbah 7:4, Midrash Chaseroth V’Yetheroth, Batei Midrashoth, vol 2, p. 225].

Talmud'da Baba Batra 75a'da Leviathan'ın katledileceği ve etinin Mesih geldiğinde salih kişilere ziyafet olarak hizmet edeceği, derisinin ise ziyafetin yapılacağı çadırı örteceği anlatılır. Bu nedenle Sukot, diğer adı ile Çardak Festivali'nden ayrılırken son bir dua okunur.
Dua şöyledir: "Tanrımız Tanrımız ve atalarımızın Tanrısı Senin isteğin olsun. Bu çardağı yerine getirdiğim ve yaşadığım gibi gelecek yıl Kudüs'te Livyatan derisinin çardağında yaşamayı hak edebilir miyim? "[20]

Leviathan'ın muazzam boyutu, bu canavarla ilgili neredeyse tüm masalları (Agadahları) ele alan Yohanan bar Nafha tarafından şöyle anlatılır: "Bir kez bir gemiye bindiğimizde kafasını sudan çıkaran bir balık gördük. Üzerinde "Ben denizde yaşayan en acımasız yaratıklardan biriyim. Üç yüz mil uzunluğundayım ve bu gün Livyatan'ın ağzına giriyorum" yazılı boynuzları vardı". [21][18]

Haham Dimi, Haham Yohanan adına şöyle bildirir: Livyatan acıktığında ağzından derinlerin tüm sularını kaynatacak kadar büyük bir ısı gönderir ve eğer kafasını cennete (Aden'e) koyarsa hiçbir canlı onun kokusuna katlanamaz. [21]
Yaşadığı yer Akdeniz'dir ve Ürdün nehrinin suları onun ağzına dökülür. [22] [18]

Bir başka Midraş'ta (Pirke de-Rabbi Eliezer) kaydedilen bir efsaneye göre Yunus'u yutan balıkların her gün bir balina yiyen Livyatan adlı yaratıktan tarafından yenmekten kıl payı kurtuldukları belirtilir.

Leviathan'ın vücudu, özellikle gözleri, büyük bir aydınlatıcı güce sahiptir. Bu, muhtemelen Haham Yuşa ile birlikte çıktığı yolculuk sırasında aniden ortaya çıkan parlak ışıktan korkan ve bu ışığın Livyatan'ın gözlerinden geldiğine inanan Haham Eliezer'in görüşüydü.
Eyüp 41:18'de Livyatan hakkında "Aksırması ışık saçar, gözleri şafak gibi parıldar." [23] yazsa da doğaüstü gücüne rağmen Livyatan büyük balıkların solungaçlarına yapışan ve onları öldüren "kilbit" adlı küçük solucandan korkmaktadır. [24] [18]

11.yy'da Şavuot'ta okunan Akdamut şiirinde (piyut) Tanrı'nın nihayetinde "güçlü yüzgeçlere" sahip olduğu anlatılan Leviathan'ı katledeceği ve cennetteki tüm insanlara görkemli bir ziyafet ile sunulacağı öngörülür.

Yahudi Kabala'sının en önemli eserlerinden olan Zohar'da Livyatan aydınlanma için bir metafordur. Zohar günlerin sonunda Leviathan'ın derisini yiyen doğru insanlar efsanesinin gerçek olmadığını bunun sadece aydınlanma için bir metafor olduğunu söyler. [25]
Zohar ayrıca Leviathan'ın bir eşi olduğunu da ayrıntılı olarak belirtir [26] ve Leviathan metaforunu Zohar 2:11b ve 3:58a'daki "tzaddik" veya " doğru olan" ile ilişkilendirir.

Abraham Isaac Kook'a göre "Kuyruğu ağzına yerleştirilmiş" (Zohar) ve "tüm dünyayı çevreleyen, etrafında dönen" (Baba Batra 74b'de Rashi) Leviathan eşi olmayan tekil bir yaratıktır ve evrenin temeldeki birliğini yansıtan bir metafordur. Bu birlik ise ancak hak tanıyanlar gelecekte Leviathan ile ziyafet çekeceği zaman açığa çıkacaktır. [28]

HRİSTİYANLIK'TA LİVYATAN

Leviathan'ın Şeytan'ın bir imgesi olarak da kullanıldığı ve onları yemeye teşebbüs ederek hem Tanrı'nın yaratıklarını hem de Tanrı'nın yaratmasını kaos sularında yarattığı kargaşayla tehdit ederek tehlikeye atar. [29]
St. Thomas Aquinas, Leviathan'ı ilk olarak ona uyan günahkarları cezalandıran kıskançlık şeytanı olarak nitelendirdi (Secunda Secundae Soru 36).
Peter Binsfeld da Leviathan'ı kıskançlığın iblisi olarak sınıflandırdı ve yedi ölümcül günaha karşılık gelen yedi Cehennem Prensinden biri olduğunu belirtti.

Leviathan yaklaşık olarak 800'den itibaren Anglo-Sakson sanatında ve Avrupa'nın her yerinde görülen, Lanetlilerin mahşer gününde ağzında kaybolduğu bir yaratık olan Cehennem Ağzı'nın görsel motifiyle ilişkilendirildi. [30] [31]

Tüm bunlara ek olarak İncil'in Gözden Geçirilmiş Standart Versiyonu, Eyüp 41:1'deki bir dipnotta Livyatan'ın timsah için kullanılmış bir isim olabileceğini, 40:15'in bir dipnotunda da Behemot'un su aygırı için kullanılmış bir isim olabileceğini öne sürer. [32]

AHURA MAZDA'NIN İLAHİ KRALI CEMŞİD

-
Kaydı düzenle
Hazırlayan: A.Kara


AHURA MAZDA'NIN YOLDAN ÇIKAN SEÇİLMİŞ KRALI CEMŞİD

İron'ın mitolojik karakterlerinden biri olan Cemşid, Firdevsi'nin Şehname adlı eserine göre Keyânîler'den önceki krallık olan Pişdadiler hanedanının dördüncü kralıdır.

Asıl adı "Cem" olan bu karakterin güzel yüzlü olmasından ötürü "Şid" yani "ışık" lakabını aldığı belirtilir. Bu figür Avesta dilinde ışıltılı, ışık anlamlarına gelen Yima (-Kshaeta) adıyla görülür ve Zerdüşt yazıtlarında "Cemşid" adının da buradan türetildiği (örneğin Yasht 19, Vendidad 2) belirtilmiştir.

Cemşid, hala İran'ın çevresindeki bölgelerde popüler olan ortak bir İranlı ve Zerdüşt erkek adı olmaya devam etmektedir. Edward FitzGerald, ismin çevirisini biraz farklı yaptıysa da İran'ın doğu bölgelerinde, Orta Asya'da ve Hindistan alt kıtasının Zerdüştleri tarafından Cemşid olarak çevrilmiştir.

Zerdüşt dininin her şeyi bilen yaratıcısı Ahura Mazda, Avesta'nın ikinci bölümü olan Vendidad'da iyi bir çoban olan Yima'dan onun yasalarını alıp insanlara iletmesini ister. Ancak Yima reddedince Ahura Mazda ona farklı ve daha ağır bir görev yükler: Bu da canlıların geliştiğini görebilmesi için dünyayı yönetip beslemektir. Yima bu görevi kabul eder ve Ahura Mazda ona altın bir mühür ve altınla işlenmiş bir hançer sunar.

Yima üç yüz yıl boyunca kral olarak hüküm sürer ve dünya insanlarla, kuş ve hayvan sürüleri ile dolar. Fakat hükümdarlığı süresince kötü güç Ahriman'ın şeytani hizmetkârları olan devaları servetinden, topluluk ve itibarından mahrum bırakır. İyi insanlar bolluk bereket içinde yaşar ve ne hasta olur ne de yaşlanırlar. Her biri on beş yaşından büyük görünmeyen baba ve oğul birlikte yürürler. Ahura Mazda bir kez daha ziyaret ederek onu aşırı nüfus konusunda uyarır. Işıkla parıldayan Yima yüzünü güneye doğru çevirir, altın mührü toprağa bastırır ve hançeriyle onu delip geçerken şöyle der "Ey Spenta Armaiti, hayvan sürülerini ve toplulukları taşımak için kibarca birbirinden ayrı bölgelere açıl ve uzaklara uzan, genişle".

Aynı sorun bir kez daha meydana gelmeden önce dünya kabarır ve Yima altı yüz yıl daha hüküm sürer. Yima bir kez daha mührü ve hançeri toprağa bastırır ve yeryüzünün daha fazla insanı ve hayvanı taşıyacak şekilde kabarıp genişlemesini ister ve dünya yeniden şişer. Dokuz yüzyıl sonra dünya yeniden dolar, aynı çözüm kullanılır ve toprak tekrar şişer.

Hikayenin bir sonraki bölümü, Ahura Mazda ve Yazataların "mükemmel topraklar" ın ilki olan Airyanem Vaejah'da buluşmasını anlatır. Yima burada "ölümlülerin en iyileri" grubuna katılırken Ahura Mazda onu yaklaşan bir felaket konusunda uyarır: "Ey güzel Yima, Vivaŋhat'ın oğlu! Maddi dünyaya kötü kışlar düşmek üzere, bu şiddetli olacak, dağların en yüksek tepelerindeki bir arədvi bile olsan ölümcül don ile maddi dünyanın üzerine kötü kışlar düşmek üzere, bu kar tanelerini kalınlaştıracak. "

Ahura Mazda bu uyarısından sonra Yima'ya iki mil (3 km) uzunluğunda ve iki mil (3 km) genişliğinde çok katlı, mağara şeklinde bir Vara (Avesta dilinde: muhafaza/korunaklı yer) yapmasını tavsiye eder. Bu sığınak, en güçlü, sağlıklı erkek ve kadınlarla, her hayvan, kuş ve bitkiden çift olacak şekilde doldurulur ve önceki yaz toplanan yiyecek ve sular da burada depolanır. Yima, toprağı ezerek bir ayağının damgası yani iziyle tıpkı bir çömlekçinin kil yaptığı gibi onu şekillendirip yoğurarak Vara'yı yaratır. Sokakları ve binaları yaratır ve orada 2.000'e yakın insanı yaşatır. Karanlığı engellemek için bu korunak içinde yapay ışık yaratır ve sonunda Vara'yı altın bir yüzük ile mühürler.

Fakat zaman geçtikçe Avesta'nın söz konusu kahramanı Yima, Pers mitolojisinin dünyayı yöneten karakteri Cemşid'e dönüşür ve inanışa göre onun Cam-i Cem adında sihirli, ölümsüzlük iksiriyle dolu ve evreni gözlemlemesine izin veren yedi halkalı bir bardağı vardır.

Firdevsi'nin Şehname'sine göre dünyanın dördüncü kralı olan Cemşid dünyanın tüm melek ve şeytanlarına hükmediyordu ve Hürmüz'ün (Bir dönem İranlılarının Ahura Mazda'sı) hem kralı hem de baş rahibiydi. Zırh ve silah imalatı, keten, ipek ve yünlü giysilerin dokunması ve boyanması, tuğladan ev inşası, mücevher ve değerli metal işçiliği, parfüm ve şarap yapımı, tıp sanatı ve yelkenli gemilerin seyri konusunda rehberlik etmek gibi halkı için hayatı daha güvenli kılan pek çok icattan sorumluydu. Zerdüştlerin giydiği dini kıyafet olan südre ve bağladıkları kusti adlı kuşak Cemşid'e atfedilir.

Cemşid insanları 4 gruba ayırır:
  1. Hürmüz'e ibadet eden rahipler
  2. Kollarının gücüyle halkı koruyan savaşçılar
  3. İnsanları besleyen, tahılı yetiştiren çiftçiler
  4. Halkın rahatlığı ve keyfi için ürünler üreten zanaatkarlar

Cemşid artık dünyanın tanıdığı en büyük hükümdar haline gelir. Kendisine ilahi lütufla onun için yanıp tutuşan, göz alıcı bir ihtişamı olan kraliyet bahşedilir. Fakat Cemşid bulunduğu büyük ve güçlü konumu beğenmeyerek yükseklere çıkmak ister ve mücevherlerle kaplı bir taht yaptırır. Eğer isterse devler tahtını kaldırarak göklere kadar çıkarır.
Bir gün bu tahtın üzerine oturur ve ona hizmet eden devler tahtı yukarı kaldırdığında Cemşid havanın ortasında parlayan güneş gibi oturur. Dünyanın bütün halkları onun talihindeki parlaklığı görünce hayrete düşer ve onu överler. Cemşid'in üzerine mücevherler saçarak o güne Nevruz adı verirler. 
Ferverdin ayının ilk günü olan bu günde ilk olarak Nevruz bayramını ("yeni gün") kutlarlar. İnanışa göre yeni yılın ilk günü olan Ferverdin ayının birinci gününde insanın vücudu zahmet ve kinden kurtulur. Zerdüşt takvimine ek olarak Hindistan Zerdüştlerinin izlediği varyantında Ferverdin ayının ilk gününe hala Cemşid-i Nevruz denmektedir.

Bir hata sonucu Cemşid'in başkentinin Persepolis harabelerinin bulunduğu yerde olduğuna inanılıyordu. Yüzyıllar boyunca (MS 1620'ye kadar) "Cemşid'in Tahtı", Taht-ı Cemşid olarak adlandırıldı. Ancak Persepolis aslında Ahameniş krallarının başkentiydi ve İskender tarafından tahrip edilmişti. Benzer şekilde Persepolis yakınlarındaki Ahameniş ve Sasani mezar oymalarının efsanevi kahraman Rüstem'in görüntüleri olduğuna inanılıyordu ve bu yüzden Naş-ı Rüstem olarak adlandırılıyordu.

Cemşid'in üç yüz yıl boyunca hükmettiği dönemde uzun ömür artar, hastalıklar def edilir, barış ve refah hüküm sürer ve tüm devler birer köle gibi onun emrinde bulunurlar. Ancak Cemşid'in gururu gücüyle birlikte büyür ve saltanatının tüm nimetlerinin Tanrı'ya bağlı olduğunu unutmaya başlar. Halkına sahip oldukları tüm iyi şeylerin yalnızca kendisinden geldiğini söyleyerek övünür ve sanki kendisi Yaradanmış gibi halktan kendisine ilahi şerefler, sıfatlar verilmesini talep eder.

Bu andan itibaren tanrının lütfu Cemşid'den ayrılır, halk ona karşı tavır almaya ve ondan yüz çevirmeye başlar. Öyle ki koca ordusu bile 21 yıl içinde tamamen yok olur. Cemşid tövbe eder ancak artık zaferler ona asla geri dönmeyecektir.

Bu kısım Şehname'de şöyle geçer:
Geçen bu müddet zarfında, hiç kimse, padişahtan iyilikten başka bir şey görmedi.
Âlem baştanbaşa kendisine kul oldu ve o da taşıdığı büyüklükle tahtında oturdu.
Bir gün, tahtına baktı, birdenbire kendisine bir gurur geldi, dünyada kendisinden başka kimseyi görmedi.
O , Tanrı’ya tapan padişah benlik gösterdi, Tanrı’sından yüz çevirdi, nankörlükte bulundu.
Ordusundan ileri gelen adamları çağırdı ve bak onlara nasıl sözler söyledi.
Bu yaşlı, büyük adamlara: "Ben, dünyada kendimden başka (kimseyi tanımıyorum...
"Hüner, sanat benim sayemde meydana geldi. Saltanat tahtında benim gibi bir padişahı kim
görmüştür?
"Dünyayı güzellikle süsleyen benim. Dünyayı istediğim hale getirdim.
"Yemeniz, uyumanız, rahatınız, giyinmeniz, hulâsa bütün emelleriniz benim sayemde vücut buldu.
"Büyüklük, taç ve padişahlık benimdir. Benden başka bir kimsenin padişah olduğunu kim söyleyebilir?
"Benim bulduğum devalarla herkes sağlığa kavuştu. Artık hastalık, ölüm kimseye zarar vermez
oldu..
"Dünyada benden başka birçok padişahlar olsa bile, bir adamı ölümden kurtarmak benden başka kime nasip olmuştur? ”
"Siz, vücudunuzdaki zekâ ve canı bana borçlusunuz! Bana yalnız Ehrimen olan tapmaz.
“Dünyayı istediğim hale getirdim!’’ yerine “Yeryüzünden zahmeti kaldıran benim!”
"Eğer siz şimdi bunların hepsini benim yaptığımı kabul ediyorsanız, cihanı benim yarattığıma
inanmalısınız!

Cemşid tanrıyı oynamaya kalkınca her şey ters teper. Ahriman'ın etkisi altındaki Arabistan'ın yasal hükümdarı Dahhāk Cemşid'e savaş açar ve Cemşid'in pek çok hoşnutsuz tebaası tarafından memnuniyetle karşılanır. Cemşid başkentinden dünyanın öbür ucuna kaçar ama sonunda Dahhāk tarafından tuzağa düşürülerek vahşice öldürülür. Böylece 700 yıllık bir saltanattan sonra insanlık medeniyetin tepelerinden Dahhak'ın yönetmeye başladığı Karanlık Çağ'a geri döner.

CEMŞİD VE ŞARAP EFSANESİ

Cemşid ile ilgili bir şarap efsanesi de vardır.
Kral Cemşid şarabın tarihi ve keşfi ile ilgili bir masalda da belirgin bir şekilde yer alır. Pers efsanesine göre kral harem hanımlarından birini krallığından sürerek onun umutsuzluğa kapılmasına ve intihar arayışına girmesine neden olur. Kralın deposuna giden kız bozulmuş ve içilemeyeceği düşünülen üzüm kalıntılarını içeren "zehir" işareti olan bir kavanoz aramaktadır.
Kız bozuk olduğunu düşündüğü sözde zehri içtikten sonra üzerindeki hoş etkilerini fark eder ve morali yerine gelir. Keşfini krala götürür ve kral bu yeni içeceğine yani şaraba o kadar hayran kalır ki kızı haremine geri almakla kalmaz, aynı zamanda Persepolis'te yetişen tüm üzümlerin şarap yapımına adanmasına karar verir.
Çoğu şarap tarihçisi bu hikayeyi saf bir efsane olarak görse de şarabın erken dönem Pers kralları tarafından bilindiğine ve kapsamlı bir şekilde ticarete konu edildiğine dair arkeolojik kanıtlar vardır.
Kaydol: Kayıtlar ( Atom )

PATREON İLE DESTEK OL

Patreon'dan Üye Olarak Destek Olmak İçin : TIK

KUR'AN ANALİZİ

● Sırasıyla tüm ayetleri incelemeye başladığım ve kökenlerini gösterdiğim "Kur'an Analizi" videoları İçin TIK!

ŞAMAN KESKİNDİL RUBAİLERİ

İzlemek için görsele tıklayınız :)